Wiktoria była Świadkiem Jehowy. "Kobiety są winne tego, że mężczyźni wyobrażają sobie seks z nimi"

Wiktoria ma zaledwie 21 lat, ale ma za sobą duże doświadczenie. Była członkiem Świadków Jehowy

Stoją na ulicy, rozdają książki i ulotki informacyjne, a czasem pukają do drzwi. Większość ludzi spotkała Świadków Jehowy, mimo że nadal stanowią oni mniejszość na Słowacji. Rzadko kiedy członkowie mówią o zwyczajach, które nie są opisane w materiałach promocyjnych. Wyjątkiem jest Wiktoria, która nie odeszła oficjalnie od Świadków Jehowy, ale jest już poza tym światem. Odeszła, jak sama mówi, dla lepszego życia.

• Na Słowacji Świadkowie Jehowy działają poprzez rozdawanie książek i ulotek oraz odwiedzanie domów
• Jehowici są uważani za religię, choć wielu ich nazywa sektą
• Osoby, które opuszczają grupę, często tracą kontakt z rodziną
• Młode osoby są szczególnie narażone na psychologiczną manipulację członków społeczności religijnej

Świadkowie Jehowy są zarejestrowani jako związek wyznaniowy na Słowacji od 1993 r. Pomimo faktu, że nie mają wyraźnego przywódcy — co jest jedną z głównych cech — są często nazywani sektą.

[object Promise]

Nie przestrzega jednak zasad grupy religijnej. Można powiedzieć, że faktycznie uciekła z grupy, z Ukrainy na Słowację. Nie chciała jednak zrywać kontaktu z oczywistych powodów: “Niektórzy członkowie mojej rodziny nadal są jej członkami. Gdybym oficjalnie odeszła, moja babcia nie mogłaby ze mną rozmawiać” — wyjaśnia. Ma 21 lat i chociaż była w stanie ocenić racjonalność wymagań społeczności religijnej, jej babcia, w podeszłym wieku, nie jest już w stanie tego zrobić. Długość czasu spędzonego w społecznościach o podobnym czynniku jest również czynnikiem wpływającym. Im bardziej ktoś jest narażony na psychologiczną manipulację, tym mniej prawdopodobne jest, że będzie miał przeciwny pogląd do tego, który został mu przedstawiony.

Jak taka młoda kobieta jak ty trafiła do Świadków Jehowy?

W dzieciństwie spędzałam dużo czasu z babcią i ciocią. Moi rodzice zawsze pracowali w ciągu dnia, więc one opiekowały się mną. Oboje były Świadkami Jehowy i zaczęły mnie tego uczyć.

Ile miałaś wtedy lat?

Około sześciu lub siedmiu, kiedy zaczęłam czytać książki. Nie były to te klasyczne, które dają starszym, mają też książki dla dzieci, w których jest więcej obrazków i dziecko nie musi dużo czytać.

Pamiętasz, co tam było?

Nie do końca, ale na pewno coś o tym, że Jehowa jest Bogiem. Było tam też coś o tym, jak dostać się do nieba, co w tym celu zrobić.

Jak zareagowali na to rodzice?

Byli temu przeciwni, zwłaszcza ojciec. Ale nie mógł tego kontrolować, bo ciągle pracował. Powtarzałam im też, że jestem zainteresowana i że mi się to podoba. W końcu poddali się i powiedzieli: “cóż, to jej nie krzywdzi”.

Ale przypuszczam, że było odwrotnie.

I tak się stało. Wszystko się odwróciło i nawet moja mama zaczęła chodzić do Świadków Jehowy. Nigdy się nie ochrzciła, ale wierzyła w to.

Jesteś ochrzczona?

Tak. Zostałam ochrzczona, gdy miałam około 12 lub 13 lat. Chrzest odbywa się na dużych zgromadzeniach, które odbywają się trzy razy w roku i trwają trzy dni. Zbierają się na nich tysiące Świadków Jehowy, i przez cały dzień wygłaszane są różne przemówienia i kazania. Podczas zgromadzenia odbywają się również chrzty.

Jak odbywa się taki chrzest?

Przygotowywany jest basen i ktoś wchodzi do wody. Ale zanim zostanie do tego dopuszczony, musi przejść przez specjalne przygotowanie — trzy sesje ze “starszymi” (przyp. red., starszy to osoba, która jest w społeczności od dłuższego czasu i ma wystarczające doświadczenie i uznanie, aby móc prowadzić innych).

[object Promise]

Uczą “kandydata”, jak mówić zgodnie z ich ideami, dają mu różne lektury.

Czy tak wyglądało twoje przygotowanie?

Zasadniczo. Nie chodzi tylko o to, że chodzi się na zebrania. Odbywają się również sesje domowe z zainteresowaną osobą, podczas których czyta ona książkę ze Świadkiem Jehowy. W moim przypadku była to głównie moja ciocia i ktoś z mojej grupy, gdzie chodziliśmy i ja. Zaczęliśmy od książek dla dzieci, potem kolejne.

Masz teraz 21 lat, więc to wszystko wydarzyło się jakieś siedem, osiem lat temu. Jak się czujesz z tym wszystkim — i z grupą religijną?

Jako sekta. Została stworzona przez osobę, która inaczej interpretowała Biblię i chrześcijaństwo. Powiedział, że świat skończy się w 1914 r., ale tak się nie stało, wszyscy wyznawcy byli rozczarowani, a on zmarł dwa lata później. Inny przepowiedział koniec świata kilka lat później, to również się nie wydarzyło. Ci główni przywódcy myśleli — i mówili, że Bóg mówi do nich i wyjaśnia Biblię inaczej. Cała sprawa dotyczy hierarchii, a głową całej religii jest dwóch, trzech, czterech mężczyzn (nie mogą to być kobiety). To oni są “wybrańcami”, Bóg rozmawia z nimi przez sen, tłumaczy im fragmenty Biblii. Kiedy myślałam o tym jako dorosła, nie pasowało mi to.

Kiedy nastąpił punkt zwrotny, w którym zdałaś sobie sprawę, że to jakoś nie pasuje?

W wieku 16 lat wiedziałam, że wyprowadzę się od Świadków i już nie wrócę, choć oficjalnie dalej należę. Gdybym odeszła, to byłby koniec — nikt z mojej rodziny, kto jest jehowitą, nie miałby prawa ze mną rozmawiać.

Co oznacza, że nie mogłabyś być w kontakcie ze swoją mamą, ciocią i babcią.

Tak. Moja babcia tym żyje i w to wierzy. Jest osobą, której pomogła wiara. Kiedy była chora, przychodzili do niej, opiekowali się nią.

To jest często element ruchów charyzmatycznych, które — cytuję ekspertów — pojawiają się zwłaszcza wtedy, gdy ktoś przeżywa trudny czas, podając pomocną dłoń, tworząc w ten sposób psychologiczne poczucie pewnego rodzaju obowiązku i potrzeby odwzajemnienia się.

Jest to świetna manipulacja. Podczas spotkań, które zazwyczaj odbywają się w tygodniu, omawiają takie kwestie jak — jak rozmawiać z osobą, która odrzuca wiarę, co zrobić, aby zmienić jej zdanie. Jehowici obiecują góry złota. A jeśli dana osoba przeżyła traumę, jest w gorszym stanie psychicznym, np. jest dotknięta wojną — widzą w tym nadzieję.

Kiedy się wyprowadziłam, pół roku po mojej przeprowadzce, Jehowici ze Słowacji też do mnie napisali.

[object Promise]

To było tak, jakby wywołali we mnie uczucie — poświęciliśmy tyle czasu na to i na ciebie, a ty odeszłaś niewdzięczna. Nigdy mnie nie pilnowano ani nie prześladowano, a mimo to miałam poczucie winy i presję psychiczną.

Czy uczestniczyłaś również w sesjach, na których uczyłaś się, jak wchodzić w interakcje z ludźmi? Jak to wyglądało?

Przez cały czas chodziłam na posługi posłańców (przyp. red., jak oficjalnie nazywa się komunikację Świadków Jehowy z ludźmi). Przeszkadzaliśmy ludziom, nawet w szkole. Nie wiem, skąd mieliśmy motywację, by to robić, podobno dla dobra życia i żeby nie zawieść Boga.

Chodziłam na posługi kilka razy, kiedy byłam młodsza. Potem przestało mi się to podobać, ale musiałam robić. Kiedy ktoś zostaje ochrzczony, co miesiąc zapisuje, ile godzin spędził w służbie kaznodziejskiej i ile traktatów i czasopism przekazał. Jeśli było ich mniej niż liczba ustalona przez wybranych, dana osoba szła “na dywanik”.

Jestem osobą — i prawdopodobnie niejedyną — która w kontaktach z takimi ludźmi dziękuje i mówi, że się spieszy. To chyba coś, z czym Świadkowie Jehowy spotykają się dość często, prawda?

Kiedy ktoś mówi, że się spieszy, Świadek Jehowy odpuszcza. Mieliśmy różne sytuacje na naszych zebraniach, na które nauczyliśmy się reagować w taki sposób, by przekonać daną osobę. Tworzyliśmy scenki, które przedstawiały reakcje. Zawsze była jedna bardziej doświadczona osoba w parze z mniej doświadczoną — po to, by powiedzieć jej, co ma robić i nauczyć tę mniej doświadczoną, jak reagować na każdą sytuację.

[object Promise]

Najwyraźniej w Biblii jest napisane, że służba kaznodziejska musi być wykonywana tylko w takich sukienkach; spodnie nie są dozwolone.

Skoro już przy tym jesteśmy — jaka była pozycja kobiety?

Kobiety nie mają głosu. Bóg jest najważniejszy, potem Jezus, potem mężczyzna, a potem kobieta. W rodzinach Świadków Jehowy jest tak, że wyłącznie mężczyzna ma ostatnie zdanie. Kobieta może zalecić mu pewne rzeczy, ale nigdy nie powinna narzucać rozwiązań. Jeśli chodzi o głoszenie wiary, tylko mężczyźni mogą je praktykować. Według nich kobiety nie są wystarczająco mądre.

A co w sytuacji, gdy kobieta jest niezadowolona ze związku?

Nawet jeśli kobiety szanują, utrzymują pogląd, że kobieta jest na drugim miejscu po mężczyźnie. Jeśli więc zdarzyło się, że kobieta została, powiedzmy, pobita przez męża, musiała mieć na to dowody. Nie mogła “po prostu” tak twierdzić.

Tymczasem bagatelizowanie oskarżeń jest problemem obecnym nawet poza społeczeństwami religijnymi. A gdy kobieta zakończyła związek, nie mając tak poważnego powodu? Dajmy na to, że nie widziała przyszłości ze swoim partnerem, miłość wygasła… powodów mogło być wiele.

Wtedy dostaje karę, grzywnę. A jeśli dostanie kolejną, zostanie wyrzucona. Często to mężczyzna był winowajcą, ale winą obarczano kobietę.

Za co były kary?

Za wszystko, co uważali za grzech. Przyjęcia urodzinowe, książki o Harrym Potterze, odważny makijaż, różowe włosy, tatuaże, piercing, krótkie spódniczki…

[object Promise]

Są one zakazane ze względu na to, że patrząc na nas, mężczyzna mógłby mieć lubieżne myśli i w ten sposób zdradzać swoją żonę.

Więc nie mogłaś świętować swoich urodzin?

Nie, nie obchodziłam. Ponieważ w Biblii nie jest napisane, że należy obchodzić urodziny, nie możemy tego robić. Świętujemy tylko śmierć Jezusa i robimy to poprzez zebranie, gdzie wygłasza się kazanie przez około 40 minut i wszyscy idziemy do domu.

[object Promise]

Są też inne przykazania i zasady biblijne, które mówią, że najlepiej jest przyjaźnić się z ludźmi, którzy przybliżają nas do Boga — a najlepsi przyjaciele niebędący Jehową nie są zalecani.

Jak dziecko może to w ogóle zrozumieć?

Nie wiem. Byłam taką czarną owcą wśród moich przyjaciół. Nie mogłam z nimi niczego świętować. Jako dziecko nie obchodziłam Bożego Narodzenia, nie miałam dziecięcego tortu, prezentów. Jedyną bliską relację miałam z babcią, ale każda dyskusja na ten temat kończyła się łzami. I wciąż miałam tylko przyjaciół Jehowy.

Czy to również nie komplikuje umawiania się z potencjalnym partnerem na randki?

Znalezienie partnera było zalecane na spotkaniach Jehowy. Mogłam znaleźć kogoś spoza grupy, ale źle by na mnie patrzyli. Podobnie jak ja, mój przyszły mąż musiałby być jehowitą, tylko wtedy nasze potencjalne małżeństwo mogłoby się udać. W końcu, gdyby nie był Świadkiem Jehowy, mógłby prowadzić mnie do szatańskich rzeczy.

Co masz na myśli, mówiąc o szatańskich rzeczach?

Jeśli ktoś przeklina, łamie swoje zasady — a ja wielokrotnie obchodzę urodziny, uprawiam seks przed ślubem, jeśli żona zdradza męża. Jehowita nie może się masturbować ani palić. Może spożywać alkohol, ale tylko w małych ilościach, takich jak kieliszek wina. Są również neutralni w kwestii wojny.

Jak ty, osoba, która pochodzi z Ukrainy i widzi, co dzieje się w twoim rodzinnym kraju, postrzegasz to?

Jestem wściekła. Kiedy słyszę, jak mówią, że to nie ludzie są winni, ale szatan, mam ochotę ich spoliczkować. To był impuls, dla którego moja matka również przestała uczęszczać do zboru. Jest policjantką, a Jehowici mówią, że nie można trzymać broni w rękach. Oni nawet nie biorą udziału w wojnie, a o nieuczestniczenie w niej walczyli na drodze sądowej — bo zabraniała im tego ich religia.

[object Promise]

Widziałam film, na którym mężczyzna podszedł do Jehowitów i zapytał ich, jak mogą być neutralni, skoro to dzieje się na ich oczach, na ich terytorium. Odpowiedzieli, że wojnę prowadzi szatan, a nie ludzie. Ale co robić, gdy spadają pociski?

Czy apolityczność przejawia się w czymś innym?

Jehowici mają zakaz głosowania. Żyją bowiem w założeniu, że Bóg jest jedynym dobrym władcą, a my, ludzie, nie mamy prawa wybierać człowieka, który będzie rządził.

Jaki jest ich stosunek do innych, powiedzmy, autorytetów, które wpływają na życie człowieka? Myślę tu na przykład o lekarzach.

Jehowici szanują lekarzy. Ale jeśli chodzi o transfuzję krwi, jest ona surowo zabroniona. Uważają ją za sztuczną i każdy Jehowita musi nosić przy sobie kartę, która wyraźnie deklaruje, że odmawia transfuzji. Gdy ktoś umiera i potrzebuje “sztucznej” krwi, wolą pozwolić mu umrzeć. Krew, według Jehowitów, nie może być spożywana, nie mówiąc już o transfuzji. Pozwalają również dzieciom umierać w ten sposób. Opowiadają się również za zakazem aborcji.

Czy bardziej wykształcona część Jehowitów nie uważa tego za niedopuszczalne?

Po pierwsze, Jehowici nawet nie zalecają pójścia na studia. Ich zdaniem jest to strata czasu, który można by lepiej spożytkować na służbę głoszenia “słowa boga”. Według nich człowiek uczy się więcej i przygotowuje się do wyższego świata, który na niego czeka.

[object Promise]

Czy pomogli ci w czymkolwiek?

Raczej nie. Byłam raczej manipulowana, a fakt, że byłam również dzieckiem, odegrał w tym dużą rolę. Byli też młodsi ode mnie. Często przychodzili z rodziną lub starszymi, do których ktoś się zwrócił, gdy przechodzili przez trudną sytuację — na przykład taką, w której ktoś umarł.

Mimo że “na papierze” jestem ich częścią, nie uważam się za nich, odkąd przestałam tam chodzić. Do dziś mówią o mnie, że nie mam wolnego życia i jestem w niewoli szatana.

W jaki sposób ludzie pomagają Świadkom Jehowy — zwłaszcza finansowo?

Zalecają oddawanie 10 proc. swojej wypłaty, ja nie wpłaciłam nic, odkąd skończyłam 16 lat. Postrzegałam to tak, że nadal traktują to jako dobrowolną składkę, a kto chce dawać, daje tyle samo. Zwykli członkowie idą do pracy, a tylko wybrani lub starsi żyją ze składek.

Jak się dziś czujesz, gdy widzisz ludzi, którzy są częścią tej wspólnoty religijnej?

Czasami chcę do nich podejść i zadać podstawowe pytania, ale w zasadzie nie mam na to ochoty i dystansuję się. Oni są przekonani o swojej prawdzie. A szkoda. Dopóki pomaga im to psychicznie, nie potępiam tego, nie potępiam wiary, można wierzyć, w kogo się chce…