Polska szkoła wypycha uczniów z Ukrainy w edukacyjną próżnię [ANALIZA]

Klasa szkolna (zdj. ilustracyjne)

W Polsce jest obecnie prawie 300 tys. dzieci i młodzieży z Ukrainy w wieku szkolnym, ale ponad połowa z nich – aż 150 tys. osób – nie chodzi do polskich szkół. Teoretycznie uczą się online, w praktyce jednak nie wiemy, co się z nimi dzieje. Upływ czasu nie oznacza stabilizacji, a liczba uczniów z Ukrainy w szkołach podstawowych spada, zamiast wzrastać. W szkołach średnich młodzieży ukraińskiej jest teraz więcej, ale duża część nastolatków nie radzi sobie i wypada z systemu. W efekcie znajduje się w edukacyjnej próżni.

Choć za chwilę miną już dwa lata pobytu większość młodych uchodźców w Polsce, nadal ponad połowa z nich znajduje się poza polskim systemem edukacji. Liczba uczniów w szkołach nie rośnie (a w szkołach podstawowych nawet maleje!). Nic się nie zmieni w tym zakresie, jeśli nie zmieni się prawo, które uznaje ukraińską edukację online za realizację obowiązku szkolnego w Polsce, de facto ułatwiając uczniom z Ukrainy pozostawanie poza jakimkolwiek systemem edukacji.

Ukraińcy w szkołach średnich. “To powinno nas martwić najbardziej”

Sytuacja jest szczególnie trudna w szkołach średnich, które nie są dobrze przygotowane do przyjmowania uczennic i uczniów z Ukrainy. Do niedawna uczyło się w nich 20 proc. z nastolatków z doświadczeniem uchodźstwa. Obecnie – prawie 40 proc. Ten wzrost wynika jednak z tego, że do szkół średnich trafili ukraińscy absolwenci polskich podstawówek.

Ukraińscy uczniowie i uczennice częściej niż ich polscy rówieśnicy uczą się w szkołach branżowych i technikach, zapewne często wbrew własnym intencjom i poniżej aspiracji. Jest to prawdopodobnie efekt szkolnej selekcji po egzaminie ósmoklasisty i tłoku w polskich liceach, do którego w tym roku przyjęto tzw. podwójny rocznik.

– Najbardziej powinno nas niepokoić to, że duża część uczniów i uczennic z Ukrainy nie radzi sobie w szkołach średnich – mówi dr Jędrzej Witkowski, prezes Centrum Edukacji Obywatelskiej. – Polski system wypycha w edukacyjną próżnię od 20 proc. do 50 proc. uczennic i uczniów szkół średnich zależnie od rocznika. Ponad połowa uczniów z klas III liceów z poprzedniego roku szkolnego nie podjęła w tym roku nauki w klasie czwartej.

Obecnie w 64 tys. klas w Polsce (czyli w co czwartej) jest już przynajmniej jeden uczeń-uchodźca z Ukrainy. Ta liczba wzrośnie, jeśli doliczymy uczniów ukraińskich, którzy przybyli do Polski wcześniej. Szacujemy, że nawet 3/4 nauczycieli może uczyć przynajmniej w jednej w klasie, w której są uczniowie ukraińscy.

– Wszyscy ci nauczyciele powinni zdobyć podstawowe kompetencje w zakresie pracy z takimi uczniami, a my jako społeczeństwo powinniśmy ich wesprzeć – zwraca uwagę Elżbieta Krawczyk – dyrektorka programowa Centrum Edukacji Obywatelskiej. Wsparcie nauczycieli jest szczególnie istotne także dlatego, że, jak pokazują badania międzynarodowe badania ICCS 2022, polscy nauczyciele są dość krytycznie nastawieni do różnorodności i uznają ją za wyzwanie dydaktyczne.

Różnorodnością w szkołach trzeba dobrze zarządzać

Paulina Chrostowska, autorka raportu Centrum Edukacji Obywatelskiej, zwraca uwagę, że gdyby wszystkie ukraińskie dzieci mieszkające w Polsce poszły do lokalnych szkół, potencjalnie mogłoby ich być 343 tys. i stanowiliby 6,6 proc. uczniów w polskich szkołach (już teraz jest ich 3,7 proc.). Różnorodność na dobre zawitała do szkół, trzeba zacząć nią świadomie zarządzać. Bez tego z roku na rok ta sytuacja będzie coraz trudniejsza.

Centrum Edukacji Obywatelskiej zwraca uwagę, że konieczne jest podjęcie skoordynowanych działań wspierających integrację edukacyjną, na które muszą się składać:

• wprowadzenie wszystkich uczniów ukraińskich do polskiego systemu edukacji – jako społeczeństwo nie możemy sobie pozwolić na pozostawanie 150 tys. młodych ludzi w edukacyjnej próżni;
• wsparcie szkół, które przyjmują uchodźców z Ukrainy – musimy wesprzeć szkoły w radzeniu sobie z nowym wyzwaniem, by z sukcesem mogły się w nich uczyć zarówno polskie dzieci, jak i ich rówieśnicy z Ukrainy.

To zadania dla nowego kierownictwa Ministerstwa Edukacji Narodowej oraz wszystkich instytucji, które wspierają system edukacji.

Raport jest dostępny na stronie Centrum Edukacji Obywatelskiej.