"To epidemia naszych czasów". Uderza w ludzi i środowisko

“Zanieczyszczenie sztucznym światłem jest epidemią naszych czasów”. Uderza w ludzi i środowisko

Sztuczne światło przyczynia się do rozwoju szeregu chorób z ciężkimi nowotworami i chorobami serca na czele. Powoduje bezsenność, depresję oraz wzrost liczby prób samobójczych. Polska wciąż nie posiada prawa chroniącego obywateli przed zanieczyszczeniem świetlnym – poinformowano na seminarium “Ciemna strona światła”, zorganizowanym przez biuro RPO.

• Sztuczne światło stymuluje rozwój nowotworów, na które najczęściej umierają kobiety i mężczyźni w Polsce
• Tego rodzaju oświetlenie wpływa na zaburzenia psychiczne, wzrost spożycia środków psychoaktywnych oraz na rozwój fobii społecznych wśród młodych ludzi
• Kontakt z niebieskim światłem zaburza rytm dobowy starszych osób, co przekłada się na pogorszenie stanu ich zdrowia
• Polska jest jednym z niewielu już krajów w Europie, które nie doczekały się regulacji prawnych w zakresie przeciwdziałania i ograniczania zanieczyszczenia światłem
• Więcej informacji znajdziesz na stronie głównej Onetu

Seminarium “Ciemna strona światła — o zanieczyszczeniu świetlnym i jego wpływie na nasze życie”, które odbyło się 29 lutego w siedzibie Rzecznika Praw Obywatelskich w Warszawie, zgromadziło szereg wybitnych specjalistów zakresu nauk przyrodniczych, medycyny i techniki z Polski i Europy.

Podstawowy wniosek jest przygnębiający: sztuczne światło stało się prawdziwą epidemią naszych czasów, która uderza w zdrowie człowieka i stan środowiska naturalnego.

Od raka do zawałów i chorób psychicznych

Światło niebieskie pochodzące z ekranów telewizorów i smartfonów, a także z dużej części oświetlenia ulicznego, przyczynia się do rozwoju szeregu chorób, w tym tych, które powodują największych odsetek zgonów w krajach Zachodu, czyli chorób układu krążenia odpowiedzialnych za 40-50 proc. zgonów oraz chorób nowotworowych, które powodują 25-35 proc. zgonów, jak poinformował prof. Grzegorz Gać z Zakładu Zdrowia Środowiskowego i Medycyny Pracy Katedry Zdrowia Populacyjnego Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu.

— Główna przyczyna zgonów w populacji to choroba niedokrwienna serca i jej powikłania, zawał mięśnia sercowego. Mamy dowody naukowe, które wskazują na to, że zanieczyszczenie światłem przekłada się na częstsze występowanie, większą liczbę hospitalizacji i większą liczbę zgonów z powodu choroby niedokrwiennej serca – powiedział prof. Gać.

Najczęstszym nowotworem występującym wśród kobiet w Polsce jest rak piersi, a wśród mężczyzn – rak prostaty, natomiast najbardziej śmiertelnym nowotworem zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet jest rak płuc. Powstawaniu wszystkich tych trzech nowotworów sprzyja nadmiar niebieskiego światła. Dodatkowo zanieczyszczenie światłem stymuluje rozwój raka trzustki, tarczycy, jelita grubego czy niektórych chłoniaków – poinformował prof. Gać.

— Im większe zanieczyszczenie światłem, tym większa ilość używanych leków nasennych, ale też używek psychoaktywnych i narkotyków — dodał.

Sztuczne światło przyczynia się także do szeregu zaburzeń psychicznych, w tym depresyjnych, co bardzo mocno przekłada się na próby samobójcze. — Im większe zanieczyszczenie światłem, tym większa liczba prób samobójczych w populacji — powiedział prof. Gać, dodając do zestawu potęgowanych przez światło problemów psychicznych zaburzenia dwubiegunowe oraz wszelkiego rodzaju fobie. Zwłaszcza w kontekście osób młodocianych są to wszelkiego rodzaju zespoły lękowe, w tym fobie społeczne. Istnieją badania, które dowodzą, że zanieczyszczenie światłem może skutkować aspołecznością rozwijającego się organizmu.

Prof. Gać zauważył też, że zanieczyszczenie światłem skutkuje większą podatność na wirusy, w tym na Covid-19, a to z powodu osłabienia układu odpornościowego przez zaburzenie rytmu dobowego.

— Pamiętając więc o tym, że zgodnie z nauką hasło epidemia odnosi się do chorób zakaźnych, to biorąc je w cudzysłów, możemy stwierdzić, że zanieczyszczenie światłem zasługuje na miano epidemii naszych czasów.— podsumował prof. Gać.

Sztuczne światło szkodzi seniorom

Dr Jadwiga Attier, szefowa oddziału Geriatrii w Szpitalu Saint-Quentin i pracowniczka naukowa na Uniwersytecie w Amiens we Francji wskazała na szereg problemów zdrowotnych u osób starszych wynikających z zaburzenia rytmu przyjmowania przez nie światła zimnego (niebieskiego) i ciepłego (czerwonego). Człowiek w naturalny sposób przyjmuje dużą ilość tego światła ze słońca w ciągu dnia, jednak ku wieczorowi światło słoneczne staje się ciepłe, co sprzyja produkcji melatoniny, hormonu pomagającego zasnąć. — Jednak starsze osoby lubią telewizory, laptopy, telefony komórkowe, oświetlenie nocne, czyli to wszystko, co produkuje światło zimne więc, zamiast otrzymywać wieczorem zdrowsze dla nich światło ciepłe, przyjmują więcej tego zimnego — powiedziała.

A to, jak stwierdziła, przyczynia się do rozwoju szeregu dolegliwości i chorób. — Są to bezsenność, rak prostaty i piersi, zwyrodnienie plamki żółtej, otyłość, syndrom metaboliczny choroby układu krążenia i serca. Jak wykazują najnowsze badania, pojawia się też większe ryzyko choroby Parkinsona – powiedziała dr Attier.

Lekarka zwróciła uwagę, że od 2013 roku we Francji istnieje prawo nakazujące wyłączanie w nocy świateł w przestrzeniach publicznych, co wspomaga spokojny sen nie tylko osób starszych, ale całej populacji.

W szpitalach nie używa się światła w ciągu dnia, a wieczorami stosuje się tzw. światło wyciszone. W przypadku starszych osób z problemami behawioralnymi proponuje im się światło czerwone lub w ogóle brak światła.

Interesujące rozwiązania stosuje się także wobec dzieci. Od szkoły podstawowej mają one zajęcia dotyczące wszelkich urządzeń, które emitują zimne światło. — Dzieci od najmłodszych lat uczą się, że około godziny 18 trzeba wyłączać laptopy, telefony i wszelkie urządzenia tego typu. We Francji jest to modne – powiedziała dr Attier.

Pięć zasad bezpiecznego oświetlenia

Dr inż. arch. Karolina Zielińska-Dąbkowska, architektka światła, członkini RIB, autorka artykułów z Nature i Science, z Wydziału Architektury, Katedry Architektury Miejskiej i Przestrzeni Nadwodnych, Politechniki Gdańskiej powiedziała, że w 2001 odkryto kolejny, po czopkach i pręcikach, trzeci fotoreceptor w ludzkim oku, szczególnie wrażliwy na niebieskie światło pochodzące z oświetlenia LED.

Zaznaczyła, że nie chodzi tu o kolorowe niebieskie światło, czyli o jego wyjściową barwę, a o niebieską falę, ukrytą w każdym LEDzie. Ta fala jest rejestrowana przez wspomniany trzeci receptor w oku ludzkim, nawet jeśli wydaje nam się, że dane oświetlenie LED ma barwę ciepłą. Tymczasem niebieskie światło LED ma pik wysokości 480 nanometrów, czyli zbliżony do światła dziennego, w słoneczny dzień, w południe. Oświetlenie LED ma więc na nas ogromny wpływ.

Dr. Zielińska-Dąbkowska przypomniała, że kilka lat temu odpowiedzialne za to instytuty stworzyły pięć zasad bezpiecznego, odpowiedzialnego oświetlenia zewnętrznego, które pomagają w ograniczeniu zanieczyszczenia świetlnego. Te zasady to:

Oświetlone ulice nie wpływają na poziom przestępczości

Dr inż. Amelia Staszowska z Katedry Jakości Powietrza Wewnętrznego i Zewnętrznego, Politechniki Lubelskiej poinformowała, że nadmierne oświetlenie sztucznym światłem kosztuje Unię Europejską 5,2 mld euro rocznie oraz produkuje 23,5 mld kg dwutlenku węgla na naszym kontynencie, podczas gdy ludzkie oko potrzebuje do rozpoznania otoczenia nocą zaledwie jeden procent światła generowanego z publicznych opraw oświetleniowych.

Dr inż. Staszowska odniosła się do powszechnego przekonania, że duża ilość oświetlenia nocnego sprzyja ograniczaniu przestępczości. — Nie ma takich badań, które potwierdzają, że duża ilość światła wpływa pozytywnie na bezpieczeństwo, że na przykład jest mniejsza ilość kradzieży czy włamań. Nie ma takich danych. To jest mit – powiedziała.

Zwróciła też uwagę, że regulacja prawne w zakresie przeciwdziałania i ograniczania zanieczyszczenia światłem obowiązują już w bardzo wielu krajach Europy. Są to Chorwacja, Czechy, Dania Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Łotwa, Malta, Niderlandy, Niemcy, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Szwajcaria, Wielka Brytania i Włochy. Wśród tych krajów wciąż nie ma Polski.

Sztuczne światło szkodzi środowisku

Z dostępnych opracowań eksperckich wynika, że sztuczne światło w nadmiarze szkodzi nie tylko człowiekowi. Jest także zagrożeniem dla świata przyrody i wszystkich organizmów żywych – zaburza naturalny wzrost i rozwój rośli, przyczynia się do globalnej apokalipsy owadów i wymierania wielu gatunków zwierząt, zwłaszcza nocnych, a w końcu wpływa degradująco na obraz nocnego nieba, bo utrudnia obserwację gwiazd. Przez smog świetlny ponad połowa mieszkańców Polski nie jest w stanie dostrzec drogi mlecznej.

Zgodnie z danymi przedstawionymi w raporcie Light Pollution Think Tank z 2023 r., wydanym we współpracy z Centrum Badań Kosmicznych PAN, Polska jest jednym z krajów, gdzie poziom zanieczyszczenia światłem rośnie najszybciej.

Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich zajmuje się problemem zanieczyszczenia świetlnego od 13 lat, sygnalizując ustawodawcom, że polskie prawo nie gwarantuje obywatelom odpowiedniego zabezpieczenia przed negatywnymi skutkami sztucznego oświetlenia. Podczas seminarium ze strony przedstawicieli RPO padły słowa, że przytoczone przez prelegentów/ekspertów podczas seminarium argumenty są bardzo mocnym sygnałem, aby wywrzeć na ustawodawców presję w zakresie stworzenia prawa zmierzającego ku ograniczeniu tego zjawiska w Polsce.