Kultowe białostockie Spodki. Pawilony wyjątkowe w skali kraju. Sprawdź jaką mają historię i jak wyglądają

Kultowe pawilony na trwałe wpisały się w krajobraz Białegostoku. Wyjątkowa architektura Spodków rodzi pytania: dlaczego i kiedy powstały? Kilka lat temu okrągłym pawilonom groziło wyburzenie, na szczęście ich przeszłość nie jest obecnie zagrożona, a obecnie trwa gruntowny remont budynku.

Spodki czyli modernistyczna perełka w centrum Białegostoku

U podnóża górki Św. Rocha, na której stoi górująca nad miastem imponująca bazylika, w parku miejskim stoją cztery ciekawe pawilony kształtem przypominające latające spodki. Popularne “Spodki” nazywane są również „meksykańskimi kapeluszami”.

Niezwykły budynek w centrum miasta – białostockie Spodki:

Okrągłe, niewielkie, pękate obiekty są połączone są ze sobą betonowymi daszkami, schodami i przejściami. “Kosmiczny” wygląd uzupełniają stożkowe dachy i elewacje obłożone blachą falistą. Formą miały przypominać podlaskie stogi siana. Spodki mają nowatorską jak na tamte czasy linową konstrukcję, podtrzymującą całe dachy poszczególnych obiektów.

Perła modernizmu Piotr Łozowik

Centralne Dożynki – Białystok 1973

Spodki zostały wybudowane w rekordowym tempie (4 miesiące) i były jedną z licznych realizacji architektonicznych, które miały pokazać nowoczesne oblicze Białegostoku podczas Centralnych Dożynek we wrześniu 1973 r. Projekty budynków powstały w Biurze Projektowo–Badawczym Budownictwa Ogólnego Miastoprojekt Białystok. Ich autorem był Henryk Toczydłowski, konstrukcję opracował Zdzisław Szymulski, zaś aranżacją wnętrza zajęła się artystka Lidia Śniatycka–Olszewska.

Sprawdź jakie efektowne sgraffito powstały przed dożynkami: Piękne sgraffito w Białymstoku. Ta technika to zjawisko unikatowe na skalę europejską

Kompleks czterech pawilonów spiętych łącznikami pierwotnie mieścił m.in.

• kawiarnię Elida
• studencki klub Sepularium
• salon gier mechanicznych
• salon Biura Wystaw Artystycznych

Perła modernizmu Piotr Łozowik

Jedno z wnętrz zdobi rzeźba wykonana przez białostockich artystów Jerzego Grygorczuka i Albina Sokołowskiego. Dziś mieści się tu sala bankietowa oraz przede wszystkim siedziba Podlaskiego Instytutu Kultury.

Zobacz zdjęcia bazyliki p.w. Św. Rocha:

Czy Spodki w Białymstoku są zabytkiem?

W 2009 roku członkowie Fundacji Uniwersytetu w Białymstoku opublikowali broszurę “Ładniej? PRL w przestrzeni miasta”. Publikacja ta rozpoczęła dyskusję na temat ochrony pawilonów. Spodki w Białymstoku zostały uznane za “dobro kultury współczesnej” i są chronione planem miejscowym z 2016 roku.

Zobacz jak wyglądają Spodki w jesiennej szacie oraz jak prezentują się z lotu ptaka (w galerii znajdują się również zdjęcia z okresu budowy obiektu):

Pod koniec 2019 roku w trakcie audycji na antenie Polskiego Radia Białystok, Barbara Bojaryn-Kazberuk – szefowa Wojewódzkiego Ośrodka Animacji Kultury (do którego należy teren) poinformowała o planach przeniesienia obiektu. W ich miejscu miałaby powstać nowoczesna siedziba WOAK. W internecie zawrzało. W obronie budowli stanęli mieszkańcy Białegostoku. W grudniu 2019 roku złożono wniosek do wojewódzkiej konserwator zabytków o wpisanie spodków do rejestru zabytków. Obiekt nie znalazł się w spisie zabytków jednak są bezpieczne.

Sprawdź: Spodki WOAK. Przeniesienie Spodków wymaga zastanowienia i konsultacji

– Zgodnie z opinią wojewódzkiej rady ochrony zabytków, obecne zapisy w sposób optymalny zabezpieczają zasadnicze walory obiektu, integralność bryły, formy architektonicznej oraz jego usytuowanie w przestrzeni urbanistycznej miasta – przekazywała wówczas opinię rady prof. Małgorzata Dajnowicz

Sprawdź: Podpisano umowę na przebudowę budynków Podlaskiego Instytutu Kultury

Spodki są bez wątpienia jednym z najciekawszych przykładów modernistycznej, powojennej architektury Stolicy Podlasia. Bezsprzecznie powinny być chronione.

Perła modernizmu Piotr Łozowik

Remont Spodków. Świetlana przyszłość

Dwa lata temu rozpoczął się remont kultowych pawilonów Podlaskiego Instytutu Kultury. Gruntowna modernizacja obejmie też zabytkową kamienicę przy ul. Kilińskiego 8 (oddział PIK). W czwartek, 8 września 2022 roku, marszałek Artur Kosicki oraz Andrzej Sowa, dyrektor rejonu firmy Budimex SA podpisali umowę na realizację tej inwestycji. Prace mają potrwać do 2025 roku.

Niezwykły budynek w centrum miasta – białostockie Spodki:

Zobacz jak w Białymstoku toczyły się prace przed Dożynkami Centralnymi 1973: