Ferie zimowe okiem psychologa. „Zachęcajmy nasze dzieci o spędzania czasu na uczeniu się nowych rzeczy”

Ferie zimowe 2024 w czterech województwach właśnie się rozpoczęły. Rodzice organizują ten czas dzieciom i zastanawiają się, co będzie dla nich najlepsze. Półkolonie, zajęcia dodatkowe, wyjazdy czy może pozostawienie przestrzeni na nudę, spotkania z koleżankami i kolegami, oglądanie telewizji, granie w gry wideo? Jak podejść do zimowego odpoczynku dzieci? Wyjaśnia to Maciej Frasunkiewicz, psycholog z Uniwersytetu SWPS.

Ferie to dobry czas, by w końcu być razem

Praca, szkoła, dom, sen, praca, szkoła, dom… chyba każdy rodzic zna tę pętlę. To, co różni życie pracującego rodzica od życia dziecka czy nastolatka, to okres ferii i wakacji. Czas odpoczynku od szkoły, lekcji, ocen, dzwonków oraz całej reszty pędzącej i stresującej dla uczniów szkolnej codzienności.

Ile razy powtarzaliśmy swoim dzieciom „nie mam czasu”, mając wiele (czasem bardzo racjonalnych) wymówek? Tego argumentu często używamy wobec swoich partnerów, znajomych albo samych siebie. Gdy ktoś sugeruje nam poświęcenie czasu innym, rozwój własnych zainteresowań, udział w warsztatach rozwoju osobistego czy wychowawczych – twierdzimy, że nie mamy czasu. Oczywiście nie oszukujmy się, łatwiej daje się rady, niż wprowadza je w życie. Jednak w odniesieniu do wychowywania dzieci występuje jedna ważna siła, na którą choć wpływu nie mamy, to jednak paradoksalnie wpływ mamy ogromny – czas.

Zaplanowany wypoczynek czy czas na nudę i relaks? Jak dzieci powinny spędzać ferie zimowe? Psycholog radzi. Vitolda Klein/unsplash.com

Dzieci dorastają szybciej, niż zdajemy sobie z tego sprawę. Z czasem przychodzą nowe problemy. Jak na przykład frustracja, z jaką mierzą się rodzice późnych nastolatków, gdy wpływ na wychowanie mają coraz mniejszy (czasem niedostrzegalny – co wciąż nie oznacza, że żaden). Zmieniające się autorytety, których często nie akceptujemy. Nowi znajomi, którzy mogą nam się wydawać złym towarzystwem (czasem tak bywa – fakt, jednak czasem to jedynie krótki odcinek pełen lepszych i gorszych doświadczeń). Spora część nastolatków trafiających do gabinetów psychologicznych i psychoterapeutycznych jako jedno ze źródeł problemów w swoim życiu podaje słabą bądź zaburzoną relację z rodzicem.

Warto poświęcić czas tak naprawdę, bez żadnych rozpraszaczy takich jak dzwoniący „ważny” telefon i odpowiedzieć sobie na pytanie – kto jest ważniejszy – dzwoniący, czy Twoje dziecko? Jeśli zaczniemy znajdować czas dla swojego dziecka dopiero, gdy wchodzi w wiek licealny, nie dziwmy się, jeśli nam powie „teraz to ja już nie chcę” – zwraca uwagę Maciej Frasunkiewicz, psycholog z Uniwersytetu SWPS.

Czas na zdobywanie nowych doświadczeń

Zdarza się, że nauczyciele i rówieśnicy zwracają uwagę, że po dłuższej przerwie uczniowie wracają… inni. Odmienieni, odważniejsi, z nowymi zainteresowaniami, z powiększonym gronem kolegów, koleżanek lub nawet przyjaciół. Skąd to się bierze? Dzięki temu, że wyrywamy się z monotonnej codzienności (pętla praca-dom-sen), w której ciężko o prawdziwe urozmaicenie swojego życia, mamy okazję dla odmiany trochę… pożyć.

Loesje (międzynarodowa organizacja promująca wolność słowa) ma wiele ciekawych aforyzmów – zdecydowanie trafnym jest tu jeden z nich: „kiedy ostatnio zrobiłeś coś po raz pierwszy?” Wiele z nas słysząc „odpoczynek”, ma od razu skojarzenia z lenistwem, nicnieróbstwem i marnowaniem czasu. Niektórym z nas, dorosłym, ciężko sobie wyobrazić, że czas poświęcony na rozrywkę może być pożyteczny. Tymczasem czas swobody może być właśnie okazją do eksplorowania swoich zainteresowań, wzmacniania kreatywności, popełniania błędów (tak, to element edukacji i wychowania) oraz analizy i syntezy powyższych.

Tu rola rodzica jest ogromna – od nas zależy, czy i jak wzbudzimy takie chęci i popchniemy naszych wychowanków do zrobienia czegoś nowego, co zdecydowanie powinno wpłynąć na znacznie więcej, niż tylko ciekawe wspomnienia. Taki czas nie zdarza się często, a w dodatku dość szybko przemija. Nie wzbudzając potrzeby odkrywania i szukania kreatywnych rozwiązań złożonych problemów w młodym człowieku, nie spodziewajmy się takich postaw i dążeń w człowieku dorosłym. Przy okazji, drogi rodzicu, zastosuj powyższą zasadę również w stosunku do siebie – raczej nie pożałujesz.

Zachęcajmy nasze dzieci (tudzież młodzież) do spędzania czasu na uczeniu się nowych rzeczy, których jeszcze nie znały. I do wychodzenia do ludzi, by wyszły na ludzi.

To czas na zmianę środowiska

Żyjemy od poniedziałku do piątku z przerwą na weekend i święta. Znajomi, przyjaciele, pracodawcy (lub pracownicy), nauczyciele, rodzina. Jeśli nasz tryb życia, środowisko i przyzwyczajenia nie pozwalają na zawieranie nowych znajomości, to po prostu ich nie ma. I nieco ciężej jest je zawierać, szczególnie, jeśli nie wykształciliśmy takich nawyków i umiejętności. Posiadanie jakichś umiejętności społecznych to raczej konieczność i ułatwienie życia niż fanaberia psychologa. Jest to też kwestia tzw. treningu społecznego – najprościej ujmując, poszerzanie sieci kontaktów lepiej przystosowuje nas do życia „na zewnątrz”. Im więcej spotykamy różnych ludzi i sytuacji, tym łatwiej odnaleźć się w sytuacjach dla nas nowych, ze względu na zbliżone doświadczenia.

Szkoła teoretycznie powinna nas przygotowywać do życia w społeczeństwie. Bądźmy jednak ze sobą szczerzy – siła nacisku kładzionego na wypełnianie wszystkich wymagań podstawy programowej w przeważającej części placówek edukacji formalnej jest tak silna, że powiedzieć, że szkoły poświęcają niedostateczną ilość czasu na faktyczny rozwój psychospołeczny młodzieży, to tak, jak nic nie powiedzieć. Pandemiczny lockdown dołożył do tego swoją CEGŁĘ (nie cegiełkę).

Ferie zimowe poza domem – to może wyjść na zdrowie

Ratunek jest, ale trzeba wyjść z domu. I ze szkoły. Kolonie zimowe czy półkolonie to świetny pomysł – warto jednak dokładnie zapoznać się nie tylko z ofertą, ale sprawdzić, czego nowego nasz młody (lub młoda) nauczy się w trakcie takiego wypadu. Brak takich aktywności w życiu młodego człowieka to raczej kiepski pomysł). Należy jednak z naszym podopiecznym to skonsultować i zbudować potrzebę – warto, żeby sam nas o to prosił w przyszłości, a nie traktował jak kolonię karną.

Kolonie survivalowe – super, ale pójdźmy wcześniej kilka razy do lasu i pokażmy jakieś podstawy szkoły przetrwania, dołączmy ciekawą historię, postawmy ją/go w sytuacji, w której sobie (raczej) poradzi. To samo tyczy się innych aktywności – najpierw budujemy zainteresowanie (fundament), potem zachęcamy do głębszej eksploracji na przykład poprzez wyjazd. I sami też nie siedźmy w domu! Póki można… Wyjdź z domu i gdzieś pojedź. Dziecko też w tym wesprzyj. Żyj!

W powyższym tekście nie ma ani słowa o grach wideo, telewizji, portalach społecznościowych czy innych dobrodziejstwach technologii. Dlaczego? Nie ma nic złego w korzystaniu z nich, jeśli jest to robione z umiarem i rozsądną selekcją treści. To w największej mierze zależy od rodzica. Jeśli nauczysz swoje dziecko spędzać czas inaczej niż na mediach, będą one tylko wypełniaczem dla reszty. Poza tym, dobra gra wideo jest jak fajna książka; zła – jak tani sitcom. A czas – jest, a potem go nie ma.

Źródło: informacja prasowa Uniwersytetu SWPS