Alarmujące dane! 3,5 razy więcej zachorowań z bólem gardła i wysypką. To nie zwykła infekcja, ta choroba może skończyć się śmiercią

Zakaźnicy biją na alarm. Według danych z końca marca 2024 r. liczba zachorowań na szkarlatynę wzrosła aż 3,5 razy w 2023 r. względem wcześniejszych dwunastu miesięcy. Początki tej choroby można pomylić z rozwojem grypy czy anginy, ale ból gardła może być mniejszym problemem niż wysypka skórna. Płonica wcale nie jest chorobą jedynie dziecięcą, powoduje hospitalizacje, a także powikłania i zgony. Zobacz najnowsze liczby.

Szkarlatyna w Polsce: ponad 3 razy więcej zachorowań

Płonica czy inaczej szkarlatyna to zakażenie bakteryjne. Nazwa choroby pochodzi od czerwonego koloru naczyń krwionośnych pękających pod skórą i w fałdach ciała.

Przyczyną tej zakaźnej choroby jest infekcja paciorkowcem ropnym (Streptococcus). Wywołuje ból gardła, które staje się szkarłatne, a także podobną w kolorze wysypkę i zmiany na języku oraz gorączkę, jednak bez kaszlu i kataru.

Tak zwany truskawkowy język to jeden z typowych objawów szkarlatyny, ale może być też pokryty białym nalotem albo niezmieniony, gdy czerwona wysypka rozwija się w innych miejscach ciała Paweł Wiewiórski/Getty Images

Do typowych objawów szkarlatyny należą także zmiany na języku, najczęściej zaczerwienienie i opuchlizna, na tle których dobrze widoczne są kubki smakowe (tzw. truskawkowy język).

Niestety, nie zawsze da się rozpoznać szkarlatynę na podstawie wyglądu języka. Taki przypadek miał miejsce m.in. w województwie mazowieckim.

– Moja córka przechodziła ostatnio szkarlatynę – mówi mama dwuletniej Matyldy. W ogóle nie zorientowałabym się, że może być chora, gdyby nie wysypka. Na wizycie lekarz stwierdził szkarlatynę po wykonaniu testu na obecność paciorkowców. Nie miała gorączki, nie miała charakterystycznego języka. Bardzo łagodnie przeszła tę chorobę.

To właśnie woj. śląskie (7134), mazowieckie (6120) i małopolskie (5832) należą ostatnio do regionów o największej liczbie zachorowań na szkarlatynę w Polsce. Jak wynika z wstępnych danych PZH – PIB i GIS za rok 2023 r. (stan na 29.03.2024), mieliśmy 3,5 razy więcej przypadków niż rok wcześniej.

Podczas gdy w 2022 r. odnotowano 12 654 zachorowania i 293 hospitalizacje z powodu szkarlatyny (2,32 proc chorych.), a zapadalność wynosiła 33,5 na 100 tys. ludności, w 2023 roku szkarlatyną zaraziły się 44 734 osoby, a 751 trafiło do szpitala (1,68 proc.); zapadalność wynosiła już 118,7 na 100 tys. Pocieszający jest jedynie fakt, że mniej chorych wymagało hospitalizacji.

Występowanie zakażeń szkarlatyną nasila się okresowo w sezonie jesienno-zimowym, a także niektórych latach. W ostatnim okresie połowę przypadków stwierdzono od października do grudnia, a liczba chorych systematycznie zwiększała się. Ostatnio niepokojący okazuje się też jednak początek roku, bo w styczniu 2023 r. przypadków było aż 15 razy więcej niż rok wcześniej, a w okresie od 1 stycznia do 15 marca 2023 r. wzrosła prawie dziesięć razy.

Nasz kraj nie jest przy tym odosobniony, bo wysyp przypadków obserwowano już na początku roku w krajach takich, jak Włochy, Francja, Irlandia, Holandia, Szwecja i Wielka Brytania.

Szkarlatyna – co to za choroba?

Szkarlatyna jest chorobą zakaźną wywoływaną przez paciorkowce beta-hemolizujące grupy A (Streptococcus pyogenes). Nazywana jest również płonicą.

Bakterie S. pyogenes odpowiadają także rozwój anginy ropnej czy róży, a także niebezpiecznych powikłań. Należą do nich m.in. ropniaki płuc, zapalenia tkanki oczodołowej, sepsa, paciorkowcowy zespół wstrząsu toksycznego czy martwicze zapalenie powięzi.

Szkarlatyna może być powikłaniem anginy ropnej albo zakażenia rany (wysypka bez zmian w gardle). Na szkarlatynę choruje się najwyżej 3 razy w życiu i przechodzą ją głównie dzieci, co nie oznacza, że nie chorują osoby dorosłe. W starszym wieku mogą jednak wystąpić inne objawy, a przebieg zakażenia może być znacznie cięższy.

Jak rozpoznać zakażenie paciorkowcami?

Szkarlatynę diagnozuje się za pomocą charakterystycznych objawów i na podstawie historii kontaktów z zakażonymi osobami, jednak w początkowym stadium odpowiadające za infekcję paciorkowce z grupy A można wykryć za pomocą szybkiego testu płytkowego, nazywanego potocznie streptestem.

Wykonanie testu na paciorkowce, który stosuje się także w anginie, zajmuje 10 minut. Można kupić go w aptece za 40-50 zł, również przez internet. Potwierdzeniem diagnozy jest posiew wymazu z gardła, który pomaga też zidentyfikować najbardziej skuteczny antybiotyk.

Często wykonuje się także morfologię krwi – przy zakażeniu występuje podwyższony poziom białych krwinek (leukocytów).

Natomiast potwierdzeniem nosicielstwa paciorkowca hemolizującego z grupy A albo przebytego zakażenia jest tzw. test ASO – przeciwciał streptolizyny O. Stosuje się go także w chorobach reumatycznych, ponieważ niektóre szczepy bakterii powodują także zapalenie stawów.

Czy dorosły może się zarazić płonicą?

Szkarlatyna jest wysoce zakaźna i może zarazić się nią zarówno dziecko, jak i osoba dorosła. W starszym wieku choruje się jednak nieco inaczej. Typowy jest ostry początek objawów, ale rzadkie powikłania. Przy braku leczenia może to być ropień okołomigdałkowy, zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok. W skrajnych przypadkach może dojść do zapalenia wątroby, serca lub nerek.

Rozprzestrzenianie się choroby ma związek m.in. z brakiem izolacji chorych, którzy zarażają innych drogą kropelkową albo przez kontakt ze skażoną powierzchnią. Innym powodem jest zbyt krótka antybiotykoterapia, która prowadzi do nosicielstwa bakterii.

Przy nieprawidłowym leczeniu lub jego braku okres zarażania wynosi nawet kilka tygodni. Ponadto źródłem zakażenia są bezobjawowi nosiciele bakterii w gardle. Dotyczy to aż 20 proc. społeczeństwa, głównie osób w wieku 5-15 lat.

Objawy szkarlatyny u dorosłych

Objawy szkarlatyny u dorosłych to gorączka, ból gardła i wysypka skórna. Pojawianie się tych objawów jest nagłe i ma swoją kolejność. Okres wylęgania choroby, czyli czas od kontaktu z bakterią do wystąpienia symptomów infekcji, wynosi 1-5 dni.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Stronę Zdrowia codziennie. Obserwuj StronaZdrowia.pl!

Na początku pojawia się ból głowy i wysoka gorączka (39-40 stopni), po czym pojawia się ból gardła (również przy przełykaniu), które staje się czerwone. Rozwija się zapalenie gardła i migdałków. Na języku pojawia się biały nalot, który z czasem ustępuje począwszy od brzegów języka, a po 4-5 dniach zmienia się jego kolor na czerwony (tzw. truskawkowy lub malinowy język). Widoczne są na nim czerwone brodawki, a także wybroczyny na podniebieniu miękkim. Może pojawić się powiększenie i ból węzłów chłonnych z przodu szyi.

Wysypka na skórze rozwija się zwykle w drugiej dobie choroby (po 12-24 godzinach) i przebiega z osłabieniem i pękaniem naczyń krwionośnych. Są to drobne plamki – na twarzy w tzw. trójkącie Fiłatowa (pomiędzy fałdami nosowo-policzkowymi i brodą), w okolicy pach, pachwin, pośladków, a w nasilonym przebiegu także szyi, klatki piersiowej czy kończynach.

Zmieniona chorobowo skóra jest szorstka i może stać się całkiem czerwona, jeśli zmiany są nasilone. Po tygodniu następuje łuszczenie skóry, które może trwać kilka tygodni. Początkowo dotyczy twarzy, po 14 dniach to samo dotyka tułowia, a po 21 dniach – skóry dłoni i stóp.

Jeśli zmiany skórne są bardzo nasilone i zlewają się, skóra przypomina barwą gotowanego homara. Typowe dla płonicy jest pojawienie się drobnego złuszczania skóry. Po około 7 dniach łuszczy się skóra twarzy, po 2 tygodniach skóra tułowia, a po 3 tygodniach skóra dłoni i stóp. Łuszczenie się skóry może się utrzymywać przez kilka tygodni.

Natomiast u dzieci początkowo mogą występować nudności i wymioty, ból brzucha, przyspieszone tętno, drgawki.

Ile trwa szkarlatyna u dorosłego i jak się ją leczy?

Szkarlatyna u dorosłego trwa do kilku tygodni, przy czym tylko w niektórych przypadkach mija samoistnie. Odpowiednie leczenie skraca czas choroby, zmniejsza ryzyko powikłań i zarażenia innych osób. W przypadku zastosowania najskuteczniejszego antybiotyku – fenoksymetylopenicyliny okres zakaźności skraca się do 24 godzin od chwili przyjęcia pierwszej dawki leku, który zażywa się przez 10 dni. Stosuje się też inne formy penicyliny i amoksycylinę, a w przypadku alergii – erytromycynę, azytromycynę lub klarytromycynę. Długość terapii może być inna.

Niestety, w związku z obecnymi brakami antybiotyków w aptekach leczenie zakażenia może być utrudnione. Recepty na te leki są wystawiane zbyt często, zwłaszcza w przypadku infekcji wirusowych, podczas gdy działają tylko na ich bakteryjne nadkażenia – i pierwotne zakażenia bakteryjne, takie jak właśnie płonica.

Źródła:

• Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce w 2023 roku Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy, Zakład Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru; Główny Inspektorat Sanitarny

  Departament Przeciwepidemiczny i Ochrony Sanitarnej Granic