Odnaleziono nóż z najstarszą wygrawerowaną runą sprzed 2 tys. lat

Duńscy archeolodzy odnaleźli liczący 2000 lat nóż z najstarszą wygrawerowaną runą

Niezwykłego odkrycia dokonali archeolodzy z muzeum w Odense, którzy badali grobowiec w Tietgenbyen na duńskiej wyspie Fionia. Znaleźli w nim 8-centymetrowy nóż wykonany z żelaza, na którym wyryto runy. Odszyfrowany napis oznacza “mały miecz”. Liczący dwa tysiące lat nóż to najstarszy przedmiot z wyrytymi runami.

Nóż spoczywał w grobowcu, pod urną. Po oczyszczeniu okazało się, że jest na nim wyryta runiczna inskrypcję — pięć znaków, każdy o wysokości około 0,5 cm, po których następują trzy rowki. Zdaniem znawców run — najstarszego alfabetu używanego na terenie Skandynawii — zapis należy odczytywać “hirila”, co w jezyku staronordyjskim znaczy “mały miecz”.

Jakob Bonde, archeolog, który dokonał odkrycia, i kurator muzeum w Odense przyznał w oświadczeniu, że w pierwszej chwili myślał, że to zwyczajny nóż. Dopiero gdy po oczyszczeniu zobaczył wyryte na klindze znaki, zrozumiał, że to ważne odkrycie. “To absolutnie wyjątkowe znalezisko. Runy na nożu są o 800 lat starsze niż te na kamieniach z Jelling. Stanąć przed tak starym i kompletnym zapisem to wyjątkowe przeżycie, jedna z najbardziej niesamowitych rzeczy, jakich może doświadczyć archeolog. To niezwykle rzadkie znalezisko, jak wiadomość od naszych starożytnych przodków” — powiedział archeolog. Wspomniane napisy na kamieniach z Jelling to jedne z najbardziej znanych duńskich inskrypcji runicznych, które wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Duńscy archeolodzy odnaleźli liczący 2000 lat nóż z najstarszą wygrawerowaną runą

Bonde i jego współpracownicy z muzeum w Odense nie są pewni, czy “hirila” to nazwa samego noża, czy może imię jego właściciela. Nie ma jednak wątpliwości, że był to cenny przedmiot, skoro prawie 2000 lat temu ktoś umieścił go w grobie. Jak zauważa Jakob Bonde, w czasach, z których pochodzi nóż, duży wpływ na mieszkańców terenów dzisiejszej Danii mieli Rzymianie. Ówczesne elity starały się nosić jak Rzymianie i otaczać podobnymi przedmiotami, by podkreślić swój wysoki status.

Inskrypcja na nożu jest zapisana najstarszym znanym alfabetem runicznym, dlatego znalezisko jest bardzo cenne także dla badaczy historii języka staronordyjskiego. “Niezwykle rzadko zdarza się, że znajdziemy runy tak stare, jak na tym nożu i jest to wyjątkowa okazja, aby dowiedzieć się więcej o najwcześniejszym języku pisanym w Danii, o języku, jakim mówiono w epoce żelaza. W starożytności umiejętność czytania i pisania nie była powszechna, dlatego kojarzymy ją ze szczególnym statusem. W początkowej historii pisma runicznego skrybowie stanowili niewielką elitę intelektualną, a pierwsze ich ślady w Danii znaleziono właśnie na wyspie Fionii” — tłumaczy Lisbeth Imer, runolożka z duńskiego Muzeum Narodowego.

Wioska Tietgenbyen, w której znaleziono nóż, jest położona pod Odense, zaledwie 15 kilometrów od miejsca, w którym w 1865 roku odkryto grzebień datowany na około 150 r.n.e. z napisem runicznym “harja”. “To zastanawiające, że najstarsze runy odnaleziono na Fionii, w miejscach oddalonych od siebie o zaledwie kilkunaście kilometrów. Na razie nie wiemy, czy istnieje między nimi jakiś zwiazek, ale to pokazuje, jak rzadko archeolodzy dokonują takich znalezisk. Można śmiało powiedzieć, że odkrycie “Małego Miecza” to wydarzenie w skali stulecia” — podkreśla Jakob Bonde.

Muzeum w Odense już planuje zorganizować specjalną wystawę, na której będzie można obejrzeć “Mały Miecz” i inne artefakty z cmentarzyska w Tietgenbyen. Przedmioty te będą eksponowane już w lutym.