Wilders hoofdgast op 'rechts-radicaal' congres Hongarije, Den Haag kijkt gespannen toe

De Hongaarse premier Orbán tijdens de CPAC-conferentie.

Wokebusters, zero-gender en ‘bescherm de grenzen’. Het zijn enkele voorbeelden van themagesprekken tijdens de CPAC-conferentie die vandaag en morgen plaatsvindt in Hongarije. PVV-leider Geert Wilders is een van de hoofdsprekers. Hoewel het niet nieuw is dat Wilders zich aansluit bij andere politieke leiders met conservatief gedachtengoed, is het toch een opvallende wending tijdens het formatieproces.

CPAC staat voor Conservative Political Action Conference, een conferentie die vooral ultrarechtse politici aantrekt. De bijeenkomst wordt al decennia gehouden in de VS, waar Donald Trump een graag geziene gast is. In Hongarije vindt nu voor de derde keer de internationale editie plaats en dat trekt veel prominente Europese conservatieven aan.

“We zien al een paar jaar dat er een conservatieve beweging is in Europa”, zegt Andrej Zaslove, universitair docent aan de Radboud Universiteit. Hij doet onder meer onderzoek naar populisme. “Rechts doet het goed, middenpartijen zijn aan het dalen en de conservatieve denktanks zijn slim bezig met zich te organiseren en profileren.”

Wilders en de formatie

Op de tweede dag van CPAC, morgen, zal PVV-leider Wilders spreken. Hij is zelfs een van de hoofdgasten en laat op X weten ‘dat het een ware eer is om te spreken’ tijdens de conferentie waar hij zich bevindt tussen eensgezinde ‘cultureel-conservatieven die nationale- en joodschristelijke waarden verdedigen in Europa’.

Hoewel Wilders zich tijdens de formatie als gematigder voordoet, straalt hij met zijn deelname aan de CPAC iets anders uit.

De andere formerende partijen laten zich hier niet over uit. “Iedereen mag spreken met wie hij wil”, zegt Caroline van der Plas van de BBB. “Ik ga niet over andermans keuzes.” Pieter Omtzigt van NSC lijkt zich daarbij aan te sluiten. “Iedereen heeft z’n eigen politieke vrienden. Ik ben heel benieuwd, ik ga het zelf ook bekijken.” Omtzigt is juist vaak kritisch op een aantal landen binnen de EU waar de rechtstaat steeds verder afbrokkelt, zoals Polen en Hongarije. Een aantal van deze leiders staat in hetzelfde lijstje sprekers als Wilders. “Maar wij maken hier afspraken over Nederland”, vindt Omtzigt.

Zaslove vindt het wel opvallend dat Wilders nu bij CPAC is, voorgaande jaren koos hij er immers voor om er niet bij te zijn. “Wilders speelt een spelletje”, zegt de politicoloog. “Dan weer is hij pragmatisch, omdat hij aan het formeren is, maar hij is ook radicaal. Misschien wil hij hiermee aan zijn kiezers laten zien dat hij niet aan het veranderen is.”

Toch is het maar wel de vraag of Wilders met dit soort acties niet zijn hand overspeelt. “Al weken zorgen uitlatingen van Wilders voor ongemak en irritatie bij de andere partijen aan tafel”, zegt politiek verslaggever Fons Lambie. “Dus nu hij het podium in Hongarije betreedt voor een zeer politieke speech, kan dat de verhoudingen in de formatie verder onder druk zetten. En de verhoudingen zijn nog altijd broos. Er is weinig chemie en vertrouwen tussen de kopstukken. Al weken kabbelt de formatie voort. De informateurs hebben een finale week aangekondigd. Dan moeten knopen worden doorgehakt. Of dat lukt, is nog altijd niet zeker.”

Van Polen tot aan Brazilië, maar toch anti-globalisatie

De CPAC is een paradepaardje van de Hongaarse premier Viktor Orban. Naast Wilders zijn ook politici als Tom van Grieken van Vlaams Belang, de voormalig Amerikaanse senator Rick Santorum, Mateusz Morawiecki van het Poolse PiS en de Braziliaanse politicus Eduardo Bolsonaro (zoon van de voormalig president) aanwezig.

Andere bekende namen, zoals Meloni uit Italië en Le Pen uit Frankrijk, ontbreken op de lijst. Voorgaande jaren waren zij wel aanwezig. “Het wisselt een beetje”, zegt Zaslove. “Leiders kijken wat er in hun eigen land gebeurt en internationaal. Misschien houden ze rekening met de Europese verkiezingen die eraan komen en willen ze op dit moment niet uitstralen dat ze radicaal zijn. Maar het kan ook toeval zijn dat zo iemand als Le Pen er nu niet bij is.”

Hoewel de deelnemers aan de conferentie een bepaald conservatief gedachtengoed delen, zijn er ook veel verschillen. Denk bijvoorbeeld aan de anti-LHBTI-standpunten van Orbán, of het beperken van vrouwenrechten, terwijl Wilders daar anders in staat. “Maar wat hen met elkaar verbindt is dat dit gaat over ‘eigen land eerst’. Misschien is Wilders het niet met alles eens, maar Orban komt wel op voor zijn eigen volk.”

Zaslove legt uit dat het gaat om een vorm van nationalisme, waarbij de politici anti-EU zijn, anti-globalisering, anti-islam, maar vóór het beschermen van de eigen economie en zogenaamde traditionele Europese cultuur en waarden. “De lijst met sprekers is daardoor een mix van radicaal-rechts en mensen die gewoon wat meer conservatief zijn.”

Dat Orbán zijn gedachtegoed niet onder stoelen of banken steekt is meteen duidelijk tijdens CPAC. Hij houdt een betoog waarin hij het heeft over het terugwinnen van de soevereiniteit en vrijheid van Brussel en Washington. “Laten we onze harnassen aantrekken, op naar het slagveld, we gaan voor de overwinning.”

Media niet welkom

Om te weten wat er allemaal precies besproken wordt tijdens de conferentie zijn niet-aanwezigen afhankelijk van de livestream, de deelnemers zelf en enkele conservatieve media. Want het overgrote deel van de journalisten mocht niet komen. Ook de Haagse redactie van RTL Nieuws kreeg een afwijzing in de mailbox:

“Als organisatoren moeten we ons houden aan een van de ijzersterke regels van de conferentie: CPAC is een NO WOKE ZONE. Wij kijken ernaar uit u te mogen verwelkomen op toekomstige evenementen wanneer en als uw organisatie aanzienlijk minder woke wordt.”

Volgens Zaslove moeten we dit zien in het licht van de bredere agenda tijdens CPAC. “Ze zien mainstream media als onderdeel van het linkse establishment. Je daartegen verzetten is ook een belangrijk aspect van het bouwen aan de identiteit van de radicaal conservatieve beweging.”