Ingrijpend, maar niet onmogelijk: dit kan Nederland doen tegen zeespiegelstijging

Er zijn verschillende manieren waarop Nederland zich kan voorbereiden op een zeespiegelstijging van twee tot zelfs vijf meter. Dat blijkt uit een onderzoek van verschillende groepen waterbouwers, ingenieurs, bedrijven en overheden, in opdracht van de Deltacommissaris en het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.

Door het smelten van ijskappen en gletsjers en warmer wordend oceaanwater, stijgt de zeespiegel. Deze zeespiegelstijging gaat steeds sneller en kan op termijn mogelijk grote gevolgen hebben voor Nederland. Alleen als de wereld te weinig doet tegen klimaatverandering, én als de ijskap op Antarctica instabiel wordt, kan de zeespiegel meters hoger komen te staan.

‘Kans is klein’

Deze kans is klein. Als de wereld zich houdt aan de afspraken die zijn gemaakt in het Parijse Klimaatakkoord, zal de zeespiegelstijging beperkt blijven. Maar omdat het lang duurt om eventuele maatregelen uit te voeren, is het volgens Deltacommissaris Co Verdaas belangrijk om er nu toch al over na te denken.

“Bij de Deltawerken heeft het 70 jaar geduurd om van een idee tot en met de afronding te komen”, zegt hij. “Dit zijn Deltawerken maal drie zou je kunnen zeggen. Dus dan moet je nu al echt gaan beginnen voor de toekomst na 2100.”

In het rapport staan drie ‘denkrichtingen’ om de zeespiegelstijging aan te kunnen. Ze worden aangeduid met de kernbegrippen: ‘zeewaarts’, ‘meebewegen’ en ‘beschermen.’ Het goede nieuws is dat Nederland hiermee veilig kan blijven. Maar ingrijpend is het wel. De maatregelen kosten veel geld, ruimte en tijd.

Minister Mark Harbers van Infrastructuur en Waterstaat: “We zien dat er mogelijkheden zijn om zelfs een extreme zeespiegelstijging van vijf meter aan te kunnen. We zien ook dat deze forse consequenties zullen hebben voor de inrichting van Nederland.”

Oplossing in zee 

Bij ‘zeewaarts’ wordt de oplossing in zee gevonden: door het bouwen van een nieuwe dijk in de Noordzee wordt een groot zoetwaterbassin gecreëerd. Daarin kan het water uit de grote rivieren tijdelijk worden opgeslagen. Ten zuiden en ten noorden van dit kustmeer kan de bescherming in stand worden gehouden met onder meer zandsuppleties.

Bij ‘beschermen’, gaat het vooral om hogere dijken en duinen, het afsluiten van rivierarmen en wordt overtollig water weggepompt. Dit zijn deels manieren waarmee nu ook al land wordt beschermd tegen het water. Bij de derde, ‘meebewegen’, wordt land en bebouwing zodanig vormgegeven, dat het water meer ruimte krijgt.

Hierbij worden gebieden aangewezen waar het water zelf z’n weg kan vinden. Daar kunnen dan bijvoorbeeld drijvende huizen en gebouwen komen, of huizen op palen en terpen. Verdaas wijst erop dat dat niet nieuw is, al eeuwen geleden woonden mensen op terpen. Een derde van Nederland ligt dan ook onder zeespiegelniveau, en een derde is gevoelig voor overstromingen.

Ook al hoeft er de komende decennia volgens de Deltacommissaris nog niet zoveel te veranderen, toch moet Nederland hier z’n ogen niet voor sluiten. “Stel dat het penibel wordt, dan is het wel handig om voorbereid te zijn en te weten waar het water dan heen kan bewegen.”

En, zegt hij: “Ik snap dat mensen dan denken: kan ik hier dan nog wel blijven wonen. Een terechte vraag. Voorlopig kan iedereen blijven wonen waar-ie nu zit, maar als we niet op tijd beginnen… nou ja, dan krijgen we daar echt spijt van.”

Nog geen keuze nodig

Een keuze maken uit de denkrichtingen, is nu nog niet nodig. “Maar het is wel belangrijk om er rekening mee te houden bij grote investeringen met een lange levensduur, zoals woningbouw, infrastructuur en duurzame energie”, stellen de onderzoekers. Want verkeerde keuzes kunnen toekomstige generaties klemzetten.

Randstad beschermen?

In het rapport gaat het ook over de vraag hoe de Randstad het beste beschermd kan blijven. Hier wonen veel mensen en wordt het meeste geld verdiend. Het in stand houden en versterken van bestaande waterkeringen lijkt hier de beste strategie.

In het rapport staat: “Voor de denkrichtingen Zeewaarts en Beschermen is aangenomen dat het economisch centrum van Nederland in de Randstad blijft. Bij Meebewegen is er rekening mee gehouden dat dit op den duur (na 2200 en bij meer dan 5 meter zeespiegelstijging) steeds moeilijker houdbaar is.”

Afgelopen winter, waarin langdurige regen en hoge waterstanden in de grote rivieren tot zorgen leidde, heeft waterexperts nog meer doordrongen van de noodzaak om goed na te denken over de toekomst.

Verdaas: “We hebben afgelopen kerstperiode gezien: ja, het is goed gegaan, maar had het nog een week langer geregend, dan hadden we het water niet meer kwijt gekund. Dus als de zeespiegel stijgt, en we krijgen meer water van boven en uit het achterland, dan hebben we echt iets te doen.”