13 Israëlische gijzelaars vrij, maar thuis zijn ze nog lang niet

13 Israëlische gijzelaars zijn vandaag vrijgelaten door Hamas. Het gaat om vrouwen en kinderen. Toch kunnen ze nog niet direct hun familie in de armen sluiten. Er gaan eerst nog een aantal stappen aan vooraf, in een operatie die ‘Hemelpoort’ wordt genoemd. “Het is eigenlijk onmenselijk”, zegt correspondent Olaf Koens.

De gijzelaars zijn eerst op een onbekende locatie in Gaza door Hamas overgedragen aan medewerkers van het Internationale Rode Kruis. Zij hebben de gijzelaars naar de grensovergang bij Rafah (Egypte) gereden. Op die plek stonden Israëlische afgevaardigden klaar om ze op te vangen. Naast de 13 Israëlische gijzelaars, zijn ook 12 Thai vrijgelaten.

Bellen met familie

De gijzelaars worden naar een luchtmachtbasis in het zuiden van Israël gebracht. Daar volgt een korte medische inspectie. Ze zullen daar te horen krijgen wat er precies gebeurd is tijdens de aanval van Hamas en ze krijgen een telefoon om te bellen met familie. Ze blijven er maximaal twee uur.

Daarna worden ze met een busje of helikopter naar een ziekenhuis in Israël gebracht. Zes verschillende ziekenhuizen zijn voorbereid op de komst van gijzelaars. Naaste familie krijgt te horen in welk ziekenhuis hun familielid ligt.

Het Israëlische ministerie van Gezondheid maakte eerder bekend dat elk kind een soldaat krijgt toegewezen als maatje. De soldaten hebben specifieke instructies gekregen.

‘Waar is mama?’

Zo moeten ze in korte zinnen duidelijk maken wat er gaat gebeuren. Ze mogen het kind niet oppakken om te dragen of een handje vasthouden, behalve als het kind het zelf wil.

In de instructies staat ook dat ze niet in mogen gaan op vragen van het kind, zoals ‘waar is mama of papa?’, ook al weten ze het antwoord hierop. Ze moeten het kind geruststellen en verzekeren dat ze naar een veilige plek gaan.

Die plek is dus eerst een ziekenhuis in Israël. De vrouwen en kinderen krijgen daar een medische controle. Dokters hebben de opdracht om hun gezondheid te controleren en onderzoeken of er sprake is geweest van marteling of verkrachting.

Tijd voor hereniging is het dan nog mogelijk nog steeds niet. Indien dokters instemmen, krijgen de vrijgelaten gegijzelden een zogenaamde debriefing met medewerkers van de Israëlische inlichtingendiensten.

Dit gesprek is bedoeld om zoveel mogelijk te weten te komen over de gijzelnemers (Hamas) en de locaties waar ze zijn vastgehouden. “Vanuit een militair oogpunt wil je een persoon eerst goed ondervragen om zoveel mogelijk informatie in te winnen”, vertelt correspondent Olaf Koens.

“Maar uit menselijk oogpunt is het eigenlijk onacceptabel. Je zou willen dat ze zo snel mogelijk herenigd worden met familie.” Voor kinderen zou een uitzondering worden gemaakt. Hun ondervraging zou op een later moment plaatsvinden.

Speciale ruimte

Om de privacy te beschermen hebben ziekenhuizen een afgeschermd gedeelte ingericht om de gijzelaars te ontvangen. Daar zullen ze ook na bijna zeven weken van onzekerheid hun naasten weer kunnen zien. In overleg is gezorgd dat eigen kleding en speelgoed voor de bevrijde mensen klaarligt.

Voor kinderen geldt dat ze minimaal 48 uur moeten blijven, voordat ze naar huis mogen. Na ontslag uit het ziekenhuis blijven ze psychische ondersteuning krijgen.

De deal in het kort

• Vanaf vrijdag een staakt-het-vuren van vier dagen, ook mogen extra hulpgoederen Gaza in.
• Elke dag laat Hamas gijzelaars vrij en Israël Palestijnse gevangenen. Er is een verhouding 1 op 3 afgesproken: in totaal 50 gijzelaars en 150 gevangenen.
• Op de eerste dag zijn 13 gijzelaars vrijgelaten, het zijn alleen vrouwen en kinderen. Israël laat 39 gevangen vrij, ook vrouwen en kinderen.
• Israël belooft het staakt-het-vuren met een dag te verlengen als Hamas per dag 10 gijzelaars vrijlaat.

Volgens de onderhandelingen kwamen naast de Israëlische gijzelaars op dezelfde dag ook 39 Palestijnse gevangen vrij. Het gaat om 24 vrouwen en 15 minderjarige jongens. Het is minder hoe dit is gebeurd. De meesten komen uit Oost-Jeruzalem of uit de steden Nablus of Ramallah op de Westelijke Jordaanoever.

De 39 zijn eerst bij elkaar gebracht in een gevangenis in Giv’at Ze’ev, ten noorden van Jeruzalem. Een van hen is Rawan Abu Ziadeh (29). Ze kreeg in 2015 een gevangenisstraf van negen jaar voor het steken en het licht verwonden van een Israëlische soldaat. Inmiddels zit acht jaar van haar straf erop. Haar oudere zus zegt tegen de New York Times dat ze lang gewacht heeft om haar zus weer te kunnen omhelzen.

Bemiddeling VS, Egypte en Qatar

De deal tussen Israël en Hamas kwam tot stand na bemiddeling van de Verenigde Staten, Egypte en Qatar. Dat nu eerst vrouwen en kinderen als eerst vrijkomen is logisch, zegt vredesonderhandelaar Fleur Ravensbergen.

“Burgers zijn kwetsbaar en horen niet vast te zitten. Een krijgsgevangene is een heel andere situatie, omdat soldaten een gelegitimeerd doelwit zijn. Militairen zijn het meest lastige om vrij te krijgen.”

Het is niet bekend hoeveel soldaten precies vastgehouden worden. Op 7 oktober werden zo’n 240 mensen gegijzeld, onder wie meer dan dertig kinderen. Vier volwassenen kwamen na twee weken vrij. Het Israëlische leger wist een soldaat te bevrijden.

In 2011 kwam soldaat Gilad Shalit vrij in ruil voor 1027 Palestijnse gevangenen, onder wie de huidige leider van Hamas in Gaza Yahya Sinwar.