Dit is waarom Israël koste wat kost Rafah wil binnenvallen

Inwoners van Rafah en Palestijnen die naar die stad gevlucht zijn, houden hun adem in. Het Israëlische leger zou binnenkort wel eens kunnen beginnen met een grondoffensief, naar eigen zeggen om Hamas uit te schakelen. Maar waar kunnen alle Palestijnen in Rafah heen als dat grondoffensief begint? “Eigenlijk nergens”, zegt Midden-Oosten-verslaggever Pepijn Nagtzaam. Vijf vragen en antwoorden.

1. Wat speelt er op dit moment?

De Israëlische premier Benjamin Netanyahu heeft zijn leger de opdracht gegeven om een grondoffensief uit te voeren in Rafah. Dat is de stad in het uiterste zuidwesten van de Gazastrook, op de grens met Egypte.

Egypte houdt de grens in principe dicht, behalve voor korte momenten wanneer het humanitaire hulp toelaat en voor de weinige Palestijnen die speciale papieren hebben om de grens over te steken. Sinds het begin van de oorlog zijn een hoop Palestijnen naar Rafah gevlucht, omdat het in de rest van de Gazastrook te onveilig is vanwege gevechten.

Maar nu dreigt dus ook Rafah onderdeel te worden van die gevechten. Volgens Netanyahu is dat nodig zodat Israël de strijd kan aangaan met de laatste bataljons van Hamas, die zich in Rafah zouden bevinden. “Het is onmogelijk om het doel van de oorlog te bereiken zonder Hamas uit te schakelen en vier bataljons in Rafah achter te laten”, zei hij.

Vannacht werden er al aanvallen uitgevoerd op Rafah, al was dat nog geen onderdeel van het offensief. Er werden twee Israëlische gijzelaars bevrijd. Netanyahu heeft het leger de opdracht gegeven een plan te bedenken om burgers Rafah in te evacueren.

2. Maar kunnen ze wel worden geëvacueerd?

De afgelopen maanden zijn honderdduizenden mensen naar Rafah gevlucht en zou meer dan de helft van de in totaal 2,3 miljoen Palestijnen in de stad verblijven. Waar al die mensen heen kunnen als het grondoffensief begint, is allerminst duidelijk.

Sterker nog: “Ze kunnen eigenlijk nergens heen”, zegt Midden-Oosten-verslaggever Pepijn Nagtzaam. “Naar het oosten vluchten kan niet, dat is nou juist waar de Israëlische tanks vandaan komen als een grondoffensief begint. Het zuiden is niet mogelijk, want daar ligt de grens en die houdt Egypte voor de meeste mensen potdicht. Het noorden kan niet, want dat is al gebied waar Israël grondoperaties uitvoert en waar er heel veel kapot is.”

“Blijft over het westen. Daar ligt een braakliggend gebied en Israël heeft gezegd dat mensen daar heen zouden kunnen en dat ze dat gebied niet zullen bombarderen. Alleen daar is niets. Geen schoon water, geen sanitaire voorzieningen en geen ziekenhuizen”, zegt Nagtzaam. “En die belofte heeft Israël al vaker gedaan. Veel mensen in Rafah zijn al vier, vijf keer gevlucht, steeds naar een andere plek die veilig zou moeten zijn.”

3. Wat zijn dan de gevolgen van een grondoffensief voor Palestijnen?

Er is dus weinig hoop voor de mensen die nu in Rafah zitten. “Het is een zekerheid dat een eventueel grondoffensief zal leiden tot heel veel burgerdoden”, zegt Nagtzaam. “In eerste instantie door gevechten en bombardementen en in tweede instantie doordat mensen geen toegang hebben tot zorg, drinkwater en andere voorwaarden om te overleven.”

Die voorwaarden zijn er dus niet in het westelijke braakliggende gebied waar Israël het over heeft, maar ook steeds minder in Rafah zelf. Zo is er soms maar één toilet voor 700 mensen:

“Rafah is de plek waar de weinige humanitaire hulp die er is, binnenkomt via Egypte. Als een grondoffensief begint, zal die grens helemaal niet meer open kunnen gaan, omdat het dan te gevaarlijk wordt om er hulp doorheen te sturen. De humanitaire ramp die er al was, wordt daardoor alleen maar uitvergroot. Van schoon drinkwater, goede zorg of genoeg medicijnen zal dan al helemaal geen sprake meer zijn.”

4. Zijn er ook gevolgen voor Israël?

Gevolgen voor Israël zijn er mogelijk op politiek vlak. Nu al is te zien dat steeds meer regeringen van andere landen zich zorgen maken over de Israëlische plannen. Zelfs Israëls grootste bondgenoot, de Verenigde Staten, waarschuwt het land voor het creëren van een humanitaire ramp en zegt dat de VS een grondoffensief niet zal steunen als Israël niet met een goed plan komt om de mensen in Rafah te evacueren.

Toch blijft de vraag of Israël zich daar iets van aantrekt. Ondanks de kritiek van de VS, ondanks de zaak die Zuid-Afrika bij het Internationaal Gerechtshof aanspande en ondanks dat organisaties als Unicef en Human Rights Watch waarschuwen voor een humanitaire ramp, lijkt Israël zijn plannen door te zetten.

“Israël beroept zich al maandenlang op het recht zich te verdedigen tegen Hamas en ze zijn bereid daar heel Gaza voor door te trekken. Er zijn daarnaast nog zo’n 130 Israëlische gijzelaars in handen van Hamas en het land wil die terug hebben. Maar er zijn wel verschuivingen gaande over hoe andere landen naar Israël kijken en dat kan op lange termijn wel voor problemen zorgen voor Israël”, zegt Nagtzaam.

5. Als Israël Hamas in Rafah uitschakelt, is hun doel dan bereikt?

“Israël heeft heel duidelijk als doel dat ze Hamas willen uitschakelen”, zegt Nagtzaam. “Maar je kunt je afvragen of zo’n doel ooit bereikt kan worden. Je kan Hamas militair misschien wel verslaan, maar het gedachtegoed blijft bestaan. Israël ziet Hamas dan misschien wel als een vreselijke terreurorganisatie, voor Palestijnen is het de enige organisatie die kan vechten tegen Israël, het land dat zij zien als de bezetter.”

“Denk maar aan terreurorganisatie IS. Het kalifaat is militair verslagen, maar de organisatie en het gedachtegoed bestaan nog steeds.” In Europa worden af en toe nog steeds aanslagen gepleegd uit naam van IS.

“Daarbij komt dat een aantal hoge mensen van Hamas nog niet is gevonden en Israël heeft geen idee waar ze zijn. Bovendien kan Israël op elk moment dat het hen uitkomt, de overwinning uitroepen. Dan kunnen ze bijvoorbeeld zeggen dat ze heel hard hebben gevochten en dat veel infrastructuur in Gaza kapot is gemaakt. De vraag is alleen of dat de overwinning is die ze zoeken.”