Narcystyczni rodzice: jak rodzicielska zazdrość rzutuje na dorosłe życie dziecka
Wychowanie Dzieci
Manipulacja, szantaż, karanie ciszą, wzbudzanie poczucia winy: narcystyczny rodzic przerzuca na dziecko swoje własne lęki. Narcyzm jest naturalnie wpisany w życie: doświadczamy go podczas bólu, choroby, wykonywania pilnego zadania. Zapominamy o potrzebach innych i skupiamy się na sobie. Jest to proces chwilowy i odwracalny, służący jakiejś idei. Dbamy dzięki temu o swoje potrzeby, bronimy się przed atakami i regenerujemy. Co się jednak dzieje, gdy przestaje on być kontrolowany i zdrowy? W jaki sposób narcystyczna osobowość rodziców odbija się na dorosłym życiu ich dzieci?
Zobacz także: 5 sygnałów, że jesteś bardziej atrakcyjna niż myślisz
Czym jest osobowość narcystyczna?
NPD to narcystyczne zaburzenie osobowości. Osoba cierpiąca na tą przypadłość pragnie od otoczenia podziwu i ma poczucie wyższości nad innymi. Nie odwzajemnia otrzymywanych pochwał i nie nagradza, nieprawidłowo odczytuje emocje innych ludzi oraz posiada problemy z empatią. Melanie Klein, która należy do pionierów brytyjskiej psychoanalizy, dowodzi, że tym, co generuje zazdrość narcystycznych rodziców, jest ich własne pozbawienie uwagi i pochwały w dzieciństwie. Rodzice, przez własne bolesne doświadczenia, bywają rozgoryczeni szczęśliwymi i beztroskimi latami dziecięcymi swoich dzieci, których oni sami nigdy nie doświadczyli. Poprzez pewne mechanizmy próbują poprawić własne dzieciństwo, uciekają się do identyfikacji z dzieckiem, aby odzyskać życie, którego nigdy nie mieli, oraz nadzieję, z której zostali okradzeni, ale czują się do niej uprawnieni.
Dzieci, już od najmłodszych lat, szybko przystosowują się do życia z narcystycznym rodzicem. Są posłuszne, nie sprawiają problemów i nie stawiają oporu, słuchają , odpowiadają, ale jednocześnie unikają mówienia o tym, co dla nich ważne. Często te mechanizmy zostają zaszczepione w psychice tak głęboko, że powtarzają się w dorosłych relacjach. W związku narcystycznego rodzica i dziecka dochodzi do odwrócenia ról: to dziecko jest zmuszone troszczyć się o rodzica, starając się zapobiec złości i smutkowi.
Próby przywrócenia własnego dzieciństwa poprzez manipulacje, szantaże, poniżanie i karanie okazują się być jednak nieskuteczne: nie pomagają samym rodzicom i szkodzą ich dzieciom. Pod maską zapatrzenia w siebie kryje się dużo bezradności i wstydu, które stanowią barierę przed wewnętrznym lękiem.
Wpływ zazdrości rodzicielskiej na dzieci
- Niespełnione ambicje
Dziecko narcystycznego rodzica często przejmuje pewne role, aby zapewnić sobie przetrwanie. Poświęca się, aby wypełnić pustkę i niespełnienie rodziców. Stara się pozbawić własnych sukcesów i odciąć się od swoich prywatnych marzeń, aby uniknąć sprawienia przykrości bądź rozgniewania rodzica. Osiągnięcia zdobywane przez takie dziecko często związane są z poczuciem winy. Dzieci te, aby zachować miłość rodzica spełniają jego wszystkie oczekiwania i pragnienia, nawet jeśli są sprzeczne z ich wyznaniami. Chcą w ten sposób zapracować na szacunek czy gest bliskości.
- Brak satysfakcjonujących relacji
Potomek narcystycznego rodzica często traktowany jest jako ich „przedłużenie” psychiczne. Przestaje być wtedy postrzegane jako odrębna istota ludzka posiadająca własne pragnienia, marzenia, odczucia i relacje. To właśnie przy tych ostatnich rodzic stosuje zazdrość, krytykę, kontrolę i dominację. Rodzic wstrzymuje osobiste relacje i interakcje społeczne swojego dziecka, aby móc pozostać w centrum uwagi i mieć nad nim kontrolę.
- Pozbawienie radości z życia
Zazdrosny o sukcesy swojego dziecka rodzic będzie próbował celowo skrytykować dane osiągnięcie bądź postawę, by wywołać smutek i poczucie winy. Dzieci będące odbiorcami poczucia winy rodziców mogą ponieść długotrwałe konsekwencje psychologiczne, uniemożliwiające im swobodne i szczęśliwe życie. Wyrzuty sumienia za życie „lepiej” niż rodzic i strach przed gniewem i rozczarowaniem sprawia, że dobre rzeczy, spotykające w dorosłym życiu wychowywane przez narcystycznego rodzica dziecko, będą budzić negatywne emocje.
Zobacz także: Psychologia sprzątania: Jak czyste otoczenie wpływa na Twoje szczęście i samopoczucie?
Techniki manipulacyjne narcyzów
Osoba posiadająca osobowość narcystyczną posługuje się różnymi technikami manipulacyjnymi, aby pozostać w centrum uwagi i utrzymać się na swojej pozycji.
Należą do nich m.in.:
- Projekcja - przypisywanie własnych negatywnych cech dziecku oraz obwinianie ofiary za swoje zachowanie.
- Deprecjonowanie - obniżanie wiary innych w ich zdolności, umniejszanie ich osiągnięciom i sukcesom.
- Zawstydzanie - odbieranie poczucia własnej wartości dziecka, prowadzące do braku samoakceptacji i lęku.
Często rzeczywistość, w jakiej żyjemy, wydaje się być normalna, bo jest jedyną rzeczywistością jaką znamy. Utrudnia to ofiarom toksycznych zachowań dostrzeżenie problemu, który zostaje przez nie bagatelizowany. Dzieci z rodzin dysfunkcyjnych dowiadują się często po wielu latach, że żyją z traumą spowodowaną ich relacjami i dzieciństwem. Podstawą udanej terapii jest dostrzeżenie problemu przez pacjenta i chęć zmiany, związanej z konfrontacją z trudnymi, często wypartymi wspomnieniami z przeszłości.