RWE roept bouwers windparken op om samen natuur in Noordzee te beschermen

Als een kwart van de Noordzee wordt volgebouwd met windturbines, moeten de bouwers meer rekening houden met de natuur en de biodiversiteit. Hiervoor zijn internationale afspraken en samenwerking nodig. Energiebedrijf RWE roept ontwikkelaars, energiebedrijven, overheden en milieuorganisaties daarom op om samen een zogeheten routekaart natuur te ontwikkelen voor de bouw van offshore windparken.

Nederland bereikte eind vorig jaar een mijlpaal met 4,7 gigawatt aan windturbines op de Noordzee. Met de bouw van de windparken IJmuiden Ver Alpha en Beta verdubbelt die capaciteit de komende jaren en in 2032 moet er al voor 21 gigawatt aan windparken staan. Dan staat een kwart van de Nederlandse zee vol turbines. Gaat dat niet ten koste van vissen, vogels, zeezoogdieren, schaaldieren en andere natuur? Diverse natuurorganisaties en rapporten waarschuwen van wel.

Ecologische grenzen

Ook RWE ziet dat gebeuren. “De Noordzee is een van de meest intensief gebruikte zeeën ter wereld. Hij wordt gebruikt door de olie- en gasbedrijven, scheepvaart, visserij, Natura 2000 gebieden, defensie, zandwinning, leidingen. Maar er leeft ook van alles onder en boven water. Verschillende rapporten tonen aan dat de biodiversiteit steeds verder afneemt. We lopen tegen ecologische grenzen aan. Daarom is het noodzakelijk dat we windparken op zee natuur-inclusief gaan ontwerpen, bouwen en opereren. Niet alleen in het Nederlandse deel van de Noordzee”, vertelde Michiel van Rij van RWE tijdens WindDay, het jaarlijkse congres van de windenergiebranche.

65 gigawatt

Energiebedrijf RWE is wereldwijd een van de grootste leveranciers van groene stroom uit zon en wind. Qua windparken op zee is het de op een na grootste bouwer ter wereld. Tussen 2024 en 2030 gaat RWE nog eens 55 miljard euro investeren in meer dan 65 gigawatt aan groene stroomcapaciteit, zowel op land als op zee. Een groot deel van dat geld gaat naar offshore windparken. “Het is heel belangrijk dat al onze investeringen tegen klimaatverandering niet mogen bijdragen aan extra biodiversiteitsverlies en vervuiling. Daarom hebben we ons zelf als doel gesteld dat we juist een positieve bijdrage leveren aan de biodiversiteit”, zegt Van Rij.

Offshore coalitie

Dat wil RWE op twee manieren bereiken. Enerzijds door samenwerking met alle partijen die betrokken zijn bij de Noordzee. Niet alleen met andere ontwikkelaars, overheden, netbeheerders en energiebedrijven, maar ook met natuurorganisaties en kennisinstituten. Nationaal en internationaal. RWE is onder meer lid geworden van de Offshore coalitie voor energie en natuur, die de bouw van windparken samen wil laten gaan met natuurbescherming en gezonde ecosystemen. Ook ontwikkelaars als Vattenfall, Ørsted en SSE Renewables hebben zich daarbij aangesloten.

Pilotprojecten

Daarnaast geeft RWE zelf het goede voorbeeld door overal ter wereld met pilotprojecten onderzoek te doen naar nieuwe technologieën bij windparken en de effecten te monitoren. “Zo kunnen we over meerdere jaren kijken wat het daadwerkelijke effect is van die technologieën, zowel op de biodiversiteit onder als boven water”, zegt Van Rij. RWE heeft onder meer in België een mosselbank bij windturbines aangelegd om te kijken hoe de biodiversiteit zich daar ontwikkelt. In Duitsland zijn speciale heitechnieken getest die minder lawaai maken voor bruinvissen, zeehonden en vissen. In Zweden is gekeken of er door het leggen van grote blokken onder water meer natuur ontstaat. In Engeland wordt met radars voorkomen dat vogels zich te pletter vliegen tegen de rotorbladen. En in de VS bekijkt RWE hoe het bij de bouw van windparken meteen de kust kan versterken via oesterbanken.

Noordzee in slechte staat

Al die nieuwe technologieën zijn hard nodig, want het gaat niet goed met de Noordzee. Uit het rapport ‘De staat van de Noordzee’, dat het Noordzeeoverleg eind vorig jaar uitbracht, blijkt dat bijna overal de bodem is aangetast door visserij. In sommige delen van de Noordzee zelfs meer dan de helft. Trekroutes van vissen worden afgesloten door dammen en sluizen en die van vogels worden gehinderd door windparken. Zeevogels sterven door zwerfafval dat ze eten of waarin ze verstrikt raken. Zeezoogdieren en vissen hebben veel last van het lawaai van schepen, maar ook steeds vaker van onderwatergeluid bij de bouw van windparken. Het heien van palen in de zeebodem veroorzaakt geluidsgolven die voor gehoorschade en verstoring bij zeedieren zorgen, stelt het rapport.

Scherm van luchtbubbels

Ook Wageningen Universiteit & Research (WUR) ziet dat de lawaaiprobleem toenemen. Onder water draagt geluid verder dan erboven. Soms komen na het heien van een windmolenfundering hele scholen dode vissen bovendrijven. Maar vooral bruinvissen en zeehonden schieten ervan in de stress en lopen gehoorbeschadiging op. Zelfs schelpdieren planten zich bij lawaai minder snel voort. Die lawaai- en gehoorschade kan voorkomen worden door tijdens het heien schermen van luchtbubbels te plaatsen, stelt de WUR. Die houden een groot deel van de herrie tegen.

Ecologie zwaarder meewegen

Dit soort ecologische maatregelen zouden meegewogen moeten worden in het gunnen van kavels voor nieuwe windparken, stelt het Noordzeeoverleg. Dat beseft demissionair minister Rob Jetten van Klimaat en Energie ook. In zijn kamerbrief van eind mei stelt hij dat het gezien de slechte staat van de Noordzee steeds lastiger wordt om vergunningen voor windparken af te geven. Voor de bouw van toekomstige parken zijn innovatieve, ecologische maatregelen nodig om de impact op de natuur te beperken, stelt hij. Bij het toewijzen van nieuwe kavels zal de overheid daarom ecologische maatregelen zwaarder laten meewegen in de gestelde eisen.

Windpark van de toekomst

In hun Noordzeevisie voor 2040 schetsen diverse natuur- en milieuorganisaties hoe een nieuw, gezond, robuust ecosysteem in de Noordzee er dan uit kan zien. Rond hun windpark van de toekomst krioelt het rond de fundaties van het leven. Er vormen zich oesterriffen en mosselbanken, er wordt op duurzame wijze voedsel geproduceerd, visserij is er verboden en vogels en vleermuizen vliegen er aan voorbij. En als er toch een zwerm aankomt worden de turbines stilgezet. Het nieuwe windpark Ecowende, dat Shell en Eneco bouwen in kavel Hollandse Kust West, zou daar een beetje op kunnen lijken. De turbines staan er ver uit elkaar, zodat vogels er makkelijker tussendoor kunnen vliegen. Via een drijvende radar worden vogeltrekroutes in kaart gebracht. Met een vaste radar worden operators straks gewaarschuwd de molens stil te zeten als er een zwerm vogels aankomt. Met nieuwe heitechnieken wordt minder lawaai gemaakt en rond de turbines komen riffen te liggen die meer leven en natuur aantrekken.

Routekaart natuur

De kennis van dat soort windparken en de eigen opgedane kennis uit allerlei pilots en onderzoeken zou volgens RWE met iedereen gedeeld moeten worden. Daarnaast moeten alle partijen samenwerken, niet per kavel en ad hoc, maar in de hele Noordzee, internationaal en sector overstijgend. “Alleen een gecoördineerde aanpak kan zorgen voor een goede milieutoestand van de Noordzee”, zegt Debby Barbé van RWE. Daarvoor is dus een routekaart natuur nodig. Wat houdt die in? Eerst moeten alle betrokken partijen doelen stellen en beslissen waar ze naartoe gaan met de Noordzee. Samen moeten ze de kansen verkennen voor natuurversterking. Nederland is daar begin dit jaar al mee begonnen via het Programma Natuurversterking Noordzee (PNN), dat de biodiversiteit onder en boven water wil versterken. In de Nederlandse Rifherstel Alliantie (NERA) werken bouwers als Van Oord samen met de WUR, het NIOZ en adviesbureaus om riffen en oesterbanken te laten terugkeren in de Noordzee. Verder heeft Nederland een Wind op zee ecologisch programma (WOZEP), dat de effecten van offshore windparken op vogels, vleermuizen en zeezoogdieren onderzoekt, en het programma Monitoring en Onderzoek Natuurversterking en Soortenbescherming (MONS), dat de ecologische draagkracht van de Noordzee onderzoekt.

Data delen

De bedoeling van de routekaart is dat alle opgedane kennis en verzamelde data over natuur, ecologische maatregelen en innovatieve technieken grootschalig uitgerold en overal toegepast kan worden in de operationele fase van de offshore windparken. “Als we alle data delen via een gezamenlijk platform kunnen we ontzettend veel van elkaar leren”, zegt Barbé. Volgens haar zouden al die maatregelen ook opgenomen moeten worden in de criteria voor het gunnen van nieuwe kavels aan ontwikkelaars, zoals ook minister Jetten wil gaan doen.