Kabinet bereidt defensiebedrijven voor op oorlogseconomie

Nederlandse militairen steken de IJssel over tijdens een NAVO-oefening in april.

Nederlandse defensiebedrijven moeten bij oorlogsdreiging voortaan exclusief werken voor het Nederlandse leger. Het demissionaire kabinet komt op de valreep met een wetsvoorstel voor het verplicht overschakelen naar een oorlogseconomie voor de gehele defensiesector.

De nieuwe wet moet ervoor zorgen dat bedrijven bij een dreigende oorlog verplicht worden om hun capaciteit aan productie en personeel deels of zelfs volledig beschikbaar te stellen voor Nederland. Dat moet de afhankelijkheid van materieel uit het buitenland voorkomen en tegelijkertijd zorgen voor meer economische bedrijvigheid, wat deze bedrijven veel geld kan opleveren.

In het wetsvoorstel, waar De Telegraaf als eerste over berichtte, staat ook dat deze bedrijven wel moeten kunnen garanderen dat er bij hen geen sprake is van ongewenste inmenging van andere landen.

'Veel sneller opschalen'

"De defensie-industrie moet worden beschermd tegen inmenging van landen met misschien een andere agenda", zegt demissionair minister van Defensie Kajsa Ollongren tegen RTL Nieuws. "En anderzijds moeten we erover kunnen beschikken. De defensie-industrie moet veel sneller kunnen opschalen en daar moeten we afspraken over kunnen maken. Die twee dingen worden geregeld in deze wet."

De Nederlandse regering krijgt daarmee de optie om bedrijven te dwingen dat zij alleen het Nederlandse leger bevoorraden. Ollongren noemt daarbij specifiek een 'dreigende artikel 5-situatie'. Ze verwijst daarmee naar de afspraak die Nederland als NAVO-land ook onderschrijft, namelijk dat wanneer een NAVO-lid wordt aangevallen alle andere leden dat land militair zullen steunen.

Bij veel Nederlanders leven zorgen over een oorlog tussen Rusland en de NAVO, en een meerderheid vreest ook Russische aanvallen op ons land, bleek eerder dit jaar uit het peiling van het RTL Nieuwspanel. Volgens Rob Bauer, de hoogste militair van de NAVO, is 'vrede geen vaststaand feit'.

Duizend bedrijven

De Nederlandse defensie- en veiligheidsindustrie bestaat momenteel uit circa duizend bedrijven, verdeeld over het hele land. Zij produceren of leveren onderdelen voor defensiemateriaal voor de Marine, Landmacht, Luchtmacht en Marechaussee. Ook ontwikkelen ze producten voor de politie, Europol, AIVD en publieke opsporings- en handhavingsorganisaties. Het zijn bedrijven die soms onderdeel zijn voor een groter internationaal concern.

Deze bedrijven dwingen om onderdeel te vormen van een oorlogseconomie zou een ingrijpende stap zijn, erkent demissionair minister Micky Adriaansens van Economische Zaken. "Je moet daarom ook goed afwegen wanneer dat aan de orde is", zegt Adriaansens, die niet had verwacht dat ze ooit een dergelijke wet zou moeten maken. "Maar we moeten zeker goed voor onszelf kunnen zorgen. Dat is een van de grootste zorgen die we hebben. Je moet wel veilig en vrij kunnen leven."

Het wetsvoorstel gaat aanstaande maandag in consultatie, meldden Haagse bronnen aan RTL Nieuws. Dan kunnen burgers, bedrijven en instellingen reageren op de plannen en suggesties doen om het voorstel te verbeteren.

'Tot het laatste moment doorgewerkt'

Dat het vertrekkende kabinet op de valreep nog met dit voorstel komt, is omdat er volgens vertrekkend minister Ollongren 'geen tijd te verliezen' is. Ze is ervan overtuigd dat het nieuwe kabinet doorgaat met de wet. Zowel de nieuwe minister (Ruben Brekelmans, VVD) als staatssecretaris (Gijs Tuinman, BBB) van Defensie zijn volgens Ollongren blij dat binnen het ministerie 'tot het laatste moment is doorgewerkt'.

Dinsdag wordt het nieuwe kabinet beëdigd en later die dag komt de ministerraad voor het eerst in de nieuwe samenstelling bijeen.