Η «ανακύκλωση» του πλαστικού είναι μια κίνηση χωρίς νόημα

02/05/2024

Ήρθε η ώρα να σταματήσουμε να «ανακυκλώνουμε» πλαστικό. Το πλαστικό ως υλικό δεν είναι ανακυκλώσιμο και το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε για να γιορτάσουμε φέτος την Ημέρα της Γης είναι να αναγνωρίσουμε αυτό το γεγονός.

Όπως γράφει σε άρθρο της στην εφημερίδα Washington Post, η συγγραφέας Eve O. Schaub, «αυτό φαίνεται αντιφατικό, το ξέρω. Μας λένε εδώ και δεκαετίες ότι η απάντηση στην κρίση των πλαστικών απορριμμάτων είναι το να γίνει περισσότερη, καλύτερη ανακύκλωση: Μακάρι να κάναμε καλύτερη ταξινόμηση! Μακάρι να είχαμε καλύτερη πρόσβαση στις τεχνολογίες ανακύκλωσης! Αν πλέναμε και στεγνώναμε τα πλαστικά μας πιο καλά! Όλα αυτά είναι ένα προπέτασμα καπνού, που έχει σχεδιαστεί για να μας αποσπά την προσοχή από την αλήθεια ότι η ανακύκλωση πλαστικών – αν με τον όρο ‘ανακύκλωση’ εννοούμε τη μετατροπή ενός χρησιμοποιημένου υλικού σε ένα νέο υλικό παρόμοιας αξίας και λειτουργίας – είναι μύθος».

Όπως συμπληρώνει στο άρθρο της η Schaub «σε αντίθεση με το χαρτί, το γυαλί και το μέταλλο, το πλαστικό δεν μετατρέπεται εύκολα και αποτελεσματικά σε νέα προϊόντα. Αυτό που μας μεταφέρεται για ‘ανακύκλωση’ πλαστικού είναι δαπανηρό, ενεργοβόρο και τοξικό. Επιπλέον, η διαδικασία απαιτεί την προσθήκη μιας συγκλονιστικής ποσότητας νέου παρθένου πλαστικού – περίπου 70% – για να συγκρατήσει το νεοσχηματισμένο πλαστικό αντικείμενο. Ως αποτέλεσμα, μόνο το 5% περίπου του πλαστικού ‘ανακυκλώνεται’ (ή, ακριβέστερα, ‘ανακυκλώνεται’ σε προϊόν κατώτερης ποιότητας). Και αυτό, την ώρα που το χαρτί και το χαρτόνι ανακυκλώνονται σε ποσοστό 68%.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι, ως κοινωνία, προσπαθούμε ενεργά να γίνουμε καλύτεροι στην ανακύκλωση πλαστικών από τη δεκαετία του 1970, το 5% αντιπροσωπεύει μια κολοσσιαία, ξεκάθαρη αποτυχία. Μας λέει ότι η «ανακύκλωση» του πλαστικού είναι, κατά βάθος, μια κενή χειρονομία.

Πολλοί περιβαλλοντολόγοι θα διαμαρτυρηθούν για αυτόν τον ισχυρισμό. Θα μπορούσαν σωστά να επισημάνουν ότι τα πλαστικά που φέρουν τον κωδικό αναγνώρισης ρητίνης 1 ή 2 (ο αριθμός μέσα στο τρίγωνο των «βέλη κυνηγιού» σε πολλά πλαστικά) έχουν υψηλότερο δείκτη επιτυχίας ανακύκλωσης: περίπου 30%. Δεν πρέπει να υποστηρίξουμε την ανακύκλωση τουλάχιστον αυτού του πλαστικού;

Για πολύ καιρό το πίστευα.

Αλλά αυτό μας φέρνει σε έναν άλλο μύθο: ότι το πλαστικό είναι αβλαβές για την ανθρώπινη υγεία. Αυτό που πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν είναι ότι το πλαστικό αποτελείται από δύο συστατικά: ορυκτά καύσιμα και τοξικές χημικές ουσίες. Όταν λέμε τοξικές χημικές ουσίες, μιλάμε για μερικούς πολύ κακούς παράγοντες: βαρέα μέταλλα, PFAS, επιβραδυντικά φλόγας και έμμονους οργανικούς ρύπους. Δεκάδες χιλιάδες ιδιόκτητες χημικής φόρμουλας εμπλέκονται στην παραγωγή πλαστικού, οι περισσότερες από τις οποίες δεν έχουν ποτέ ελεγχθεί για τις επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη υγεία».

Όπως προστίθεται στο άρθρο της Washington Post: «Αυτό σημαίνει ότι ακόμα κι αν επρόκειτο να γίνουμε καλύτεροι στην ανακύκλωση πλαστικού, δεν θα έπρεπε να το θέλουμε. Όταν αλέσετε, λιώσετε και ξανασχηματίσετε ένα μάτσο πλαστικό (με την προσθήκη πολλών νέων παρθένων πλαστικών για να το δέσετε), όλες αυτές οι χιλιάδες τοξικές πλαστικές χημικές ουσίες συνδυάζονται για να δημιουργήσουν ένα υλικό Frankenstein που έχει αυτό που οι επιστήμονες αποκαλούν ‘μη -σκόπιμα προστιθέμενες ουσίες’ σε αυτό. Πράγμα που σημαίνει ότι αρχίζουν να εμφανίζονται χημικές ουσίες που δεν υποτίθεται ότι υπάρχουν. Μια μελέτη πέρυσι κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα ανακυκλωμένα πλαστικά περιέχουν ‘άγνωστο αριθμό χημικών ενώσεων σε άγνωστες συγκεντρώσεις’.

Το αποτέλεσμα; Δεν θέλετε το φαγητό σας τυλιγμένο σε ανακυκλωμένο πλαστικό μυστηρίου. Τι γίνεται όμως αν χρησιμοποιούμε ανακυκλωμένο πλαστικό μόνο για μη εδώδιμα είδη όπως παγκάκια για πικνίκ; Στη συνέχεια, έχουμε μια ακόμα έντονα ανησυχητική πτυχή του πλαστικού που πρέπει να αντιμετωπίσουμε: τα μικροπλαστικά. Τον τελευταίο καιρό ακούμε όλο και περισσότερα για αυτά, γιατί οι επιστήμονες τα βρίσκουν όπου κι αν κοιτάξουν – στο περιβάλλον και στο ανθρώπινο σώμα.

Η χημική σύσταση όλων των πλαστικών – όποιος κι αν είναι ο τύπος – είναι ένα συνθετικό πολυμερές που δεν διασπάται ούτε φεύγει ποτέ. Αντίθετα, διασπάται σε όλο και μικρότερα κομμάτια μέχρι να μετατραπεί σε μικροπλαστικά ή ακόμα και νανοπλαστικά. Αυτά τα μικροσκοπικά σωματίδια είναι ακόμα πλαστικά, ακόμα τοξικά, αλλά τώρα τόσο μικρά που τα τρώμε και τα αναπνέουμε όλη την ώρα. Μικροπλαστικά έχουν ανακαλυφθεί στους ανθρώπινους πνεύμονες, στην κυκλοφορία του αίματος και στο μητρικό γάλα, καθώς και στον πλακούντα των αγέννητων μωρών. Οι επιστήμονες έχουν βρει μικροπλαστικά στο σπέρμα, στους όρχεις και στον εγκέφαλο.

Η επίδραση όλου αυτού του πλαστικού στο σώμα μας αποκαλύπτεται ακόμα, αλλά γνωρίζουμε ότι είναι ουσιαστική. Μια πρόσφατη μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το βάρος της ασθένειας από την έκθεση σε πλαστικό περιλαμβάνει πρόωρο τοκετό, παχυσαρκία, καρδιακές παθήσεις και καρκίνο και το κόστος της υγειονομικής περίθαλψης ήταν 249 δισεκατομμύρια δολάρια μόνο το 2018. Το ανθρώπινο σώμα έχει γίνει ο κάδος απορριμμάτων του εθισμένου στα πλαστικά πολιτισμού μας.

Η προσπάθεια ανακύκλωσης πλαστικού κάνει το πρόβλημα των μικροπλαστικών ακόμη χειρότερο. Μια μελέτη σε μία μόνο εγκατάσταση ανακύκλωσης πλαστικών ανακάλυψε ότι μπορεί να πλένει 3 εκατομμύρια λίβρες μικροπλαστικών στα λύματα της κάθε χρόνο – τα οποία καταλήγουν να εναποτίθενται στα συστήματα νερού της πόλης μας ή να απορρίπτονται στο περιβάλλον».

Όπως συμπληρώνει στο άρθρο της στη Washington Post, η Eve O. Schaub «Αυτή ακριβώς τη στιγμή, όλοι έχουμε μικροπλαστικά που διατρέχουν το σώμα μας. Σε αυτό δεν φταίει η ανεπαρκής ανακύκλωση. Αυτό φταίει το πολύ πλαστικό. Λέω λοιπόν: Ας αντιμετωπίσουμε το πλαστικό σαν το τοξικό απόβλητο που είναι και ας το στείλουμε εκεί που μπορεί να βλάψει λιγότερο τους ανθρώπους.

Αυτή τη στιγμή, αυτό το μέρος είναι η χωματερή. Και τότε πρέπει να αρχίσουμε να δουλεύουμε για την πραγματική λύση: να το κάνουμε πολύ λιγότερο».