Jak Korea Północna chciała kupić dwa samoloty Concorde

Concorde

Kiedyś Korea Północna bardzo marzyła o naddźwiękowej przyszłości. W połowie lat 70. XX wieku, jak wynika z dokumentów z brytyjskich archiwów narodowych, KRLD wykazywała zainteresowanie zakupem samolotów Concorde — symbolu nowoczesności i technologicznego awansu, czołowego produktu partnerstwa brytyjsko-francuskiego.

Znany ze swojej zdolności do przekroczenia bariery dźwięku, Concorde był pierwszym naddźwiękowym odrzutowcem, który trafił do użytku komercyjnego. Jego zaawansowane technologie umożliwiały przelot z Nowego Jorku do Londynu w zaledwie trzy godziny, co czyniło go jednym z najbardziej innowacyjnych samolotów swojego czasu.

Choć dzisiaj Korea Północna nie jest znana z nowoczesności w dziedzinie komercyjnych podróży lotniczych, utrzymując flotę starzejących się radzieckich odrzutowców, to historia jej flirtu z Concorde’em rzuca nowe światło na dążenia tego kraju. Wyraźnie widać w niej pogoń za zachodnią technologią, próby zdobycia uznania na Zachodzie oraz tragiczną sytuację gospodarczą, która ograniczała jej ambicje.

W 1975 roku, producent naddźwiękowego samolotu pasażerskiego Concorde, Aerospatiale, otrzymał zaskakujące zapytanie. Pjongjang wyraził zainteresowanie zakupem tej zaawansowanej technologicznie maszyny, co wzbudziło zdumienie i sceptycyzm wśród urzędników brytyjskiego Foreign and Commonwealth Office (FCO).

W tym czasie producent Concorde’a, Aerospatiale, poszukiwał nabywców dla swojego samolotu, gdyż wiele linii lotniczych, które początkowo wyrażały zainteresowanie, zrezygnowało z zakupu. Koreańczycy z Północy zaskoczyli firmę, proponując podpisanie “wstępnej umowy zakupu” dwóch samolotów.

Według brytyjskich dokumentów, wstępne porozumienie zostało zawarte między Korea Equipment Import Corporation w Pjongjangu a Societe Nationale Industrielle Aerospatiale w Paryżu. Warunki umowy zakładały, że Korea Północna zapłaci 3 miliony franków francuskich (około 2,6 miliona dolarów w 2024 roku) jako zaliczkę. W przypadku niepodpisania ostatecznej umowy, depozyt miał zostać zwrócony wraz z rocznymi odsetkami w wysokości 5 proc..

W tym samym czasie, ani Wielka Brytania, ani Francja nie uznawały Korei Północnej. Zdaniem urzędnika FCO, Francuzi “niebezpiecznie zbliżyli się” do uznania KRLD, ponieważ podpisanie umowy oznaczałoby konieczność dalszych rozmów między francuskimi dyplomatami a urzędnikami Korei Północnej.

Zarówno Brytyjczycy, jak i Francuzi podejrzewali, że zainteresowanie Korei Północnej zakupem Concorde’a miało głównie podłoże polityczne, a nie ekonomiczne. Wewnętrzne notatki brytyjskich urzędników sugerują, że Pjongjang mógł próbować wykorzystać zakup naddźwiękowego samolotu jako sposób na zwiększenie swojego prestiżu na arenie międzynarodowej.

W 1975 roku, kraj ten wszedł w erę samolotów odrzutowych, kiedy to państwowe linie lotnicze, Korean Airways, nabyły model Tu-154 od Związku Radzieckiego. To jednak nie koniec ich ambicji — zainteresowanie odrzutowcem Concorde, symbolem zaawansowanej technologii lat 70., spowodowało obawy o potencjalne naruszenie kontroli eksportu.

Korean Airways, obecnie znane jako Air Koryo, są cywilnymi liniami lotniczymi, ale wiadomo, że w razie potrzeby mogą wspierać operacje wojskowe Północnej Korei. To właśnie z tego powodu aspiracje KRLD do posiadania Concorde’a wywołały niepokój na arenie międzynarodowej.

Concorde, anglo-francuski samolot, był wówczas na czele naddźwiękowego wyścigu transportowego, konkurując z radzieckim Tu-144 i amerykańskim odrzutowcem, który produkcja ostatecznie została anulowana w 1971 roku. Warto jednak zauważyć, że ten wyścig nie był do końca uczciwy — jak wynika z dokumentów CIA, radzieckie projekty “samolotów naddźwiękowych” korzystały ze skradzionej zachodniej technologii.

Podczas zimnej wojny, Komitet Koordynacyjny ds. Wielostronnej Kontroli Eksportu (COCOM) kontrolował eksport do krajów komunistycznych, w tym Korei Północnej. Istniały jednak precedensy, które sugerowały możliwość sprzedaży zaawansowanych technologii do tego kraju.

Także komunistyczne Chiny wyraziły zainteresowanie zakupem trzech naddźwiękowych samolotów pasażerskich Concorde w 1971 roku. Ta sytuacja rzuca światło na obawy związane z transferem zaawansowanej technologii, które miały wpływ również na proponowane porozumienie z Koreą Północną.

Zgodnie z przepisami COCOM, które regulowały międzynarodowy transfer technologii, wymagane było pozwolenie na sprzedaż samolotów takich jak Concorde, jeżeli zawierały one sprzęt objęty embargiem. Wśród takiego sprzętu znajdowały się m.in. kompasy, żyroskopy, akcelerometry, systemy nawigacyjne, detektory kierunku oraz sprzęt radarowy.

Dodatkowym utrudnieniem były obawy związane z transferem komponentów pochodzących z USA i koniecznością uzyskania zgody Waszyngtonu na tę operację.

Dokumenty z 1972 roku, wysłane z Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Londynie do Ambasady Brytyjskiej w Paryżu, pokazują, jak duże obawy budził transfer Concorde’a do Chin. Mimo że możliwość przekształcenia samolotu na potrzeby wojskowe była uznawana za mało prawdopodobną, nie można było wykluczyć, że Concorde “pomoże Chinom w rozwoju w określonych dziedzinach technologii” i podniesie “poziom chińskiego zrozumienia i nauczania aeronautyki”. Szczególne zainteresowanie budziły takie elementy jak konstrukcja skrzydeł, konstrukcja wlotu powietrza do silnika, konstrukcja i materiały silnika Olympus oraz inercyjne systemy nawigacji i kontroli lotu.

Mimo tych obaw, politycy nastawieni na eksport zdecydowali się na sprzedaż odrzutowców Concorde do Chin. Wstępna umowa została zawarta w lipcu 1972 roku i była niemal identyczna z tą, która miała zostać przygotowana dla Korei Północnej. Ostatecznie jednak, w 1973 roku umowa wygasła bez dodatkowych porozumień i żaden z samolotów Concorde nie trafił do Chin.

Foreign and Commonwealth Office (FCO), brytyjski odpowiednik Ministerstwa Spraw Zagranicznych, wyraziło swoją zgodę na sprzedaż, jednak pod pewnymi warunkami. “Nie mamy zamiaru zezwolić na sprzedaż, dopóki nie zobaczymy pieniędzy Korei Północnej i nie będziemy pewni, że zostaną one przekazane” — napisał urzędnik z Departamentu Nauki i Technologii FCO do swoich kolegów w Paryżu.

Ponadto, nawet gdyby Korea Północna zdecydowała się na zakup Concorde’a, kraj ten prawdopodobnie nie byłby w stanie obsługiwać i utrzymywać tak zaawansowanego samolotu. W brytyjskim raporcie rządowym z lat 70. odnotowano wątpliwości co do “wiedzy specjalistycznej” Korei Północnej, a kraj ten nadal ma ograniczone możliwości w dziedzinie lotnictwa i kosmonautyki.

Zamiast ambitnych planów zakupu Concorde’a, Korea Północna skupiła się na obsłudze floty radzieckich samolotów z czasów zimnej wojny, które obecnie są bardziej eksponatami muzealnymi niż funkcjonalnymi maszynami. Te samoloty, należące do Air Koryo, niszczeją pod wpływem sankcji i lat nieużywania, zwłaszcza po zamknięciu granic kraju z powodu pandemii COVID-19.