Brüksel, Polonya'ya karşı 7'inci maddeyi kaldırmak için ilk adımı attı
Donald Tuks ve Ursula von der Leyen aynı siyasi aileye, merkez sağ Avrupa Halk Partisi’ne (EPP) mensup.
Avrupa Komisyonu, Polonya’ya karşı 7’inci madde prosedürünü kapatmak için ilk adımları attığını açıkladı.
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, “Bugün Polonya için yeni bir sayfa. Bu onların sıkı çalışmasının ve kararlı reform çabalarının sonucudur.” dedi.
Bu atılım, geçen yıl göreve geldikten sonra Varşova-Brüksel ilişkilerinin tekrar düzelmesini en önemli önceliği haline getiren Başbakan Donald Tusk için siyasi bir zaferi temsil ediyor.
Ancak, 2017’de başlayan prosedürü etkinleştiren yasal metnin resmen geri çekilebilmesi için kararın üye devletlerin onaylanması gerekiyor.
Avrupa işleri bakanlarının bu ayın sonlarında bir toplantısı yapılması planlanıyor ve sonuçların yakında geleceği öne sürülüyor.
Tusk hangi adımları attı?
Tusk hükümeti şubat ayı ortasında ülkenin bütün mahkemelerinin yargı bağımsızlığına yeniden kavuşması için özel olarak tasarlanmış dokuz yasa tasarısından oluşan bir “eylem planı” sundu. Ayrıca Avrupa Adalet Divanı’nın (AAD) kararlarına uyma ve AB hukukunun önceliğine saygı gösterme taahhüdü verdi.
Bu girişim karşılığını buldu; Komisyon, Polonya’nın demokratik gerilemesi ve bloğun maliyesini korumak için adli garantilerin olmaması nedeniyle 137 milyar euroluk kurtarma ve uyum fonlarının erişimin getirilen engeli kaldırdı.
Nisan ayına kadar Varşova, hibe ve kredi olarak 6,3 milyar Euro’luk ilk ödemesini aldı.
Bununla birlikte, “eylem planı” finansal kazanımlardan daha fazlasını hedefliyor: Nihai amaç ilk kez Polonya ve Macaristan üzerinde uygulamaya geçen 7’inci maddeyi ve Polonya’yı zora sokan uygulamaları sona erdirmek.
“7’inci maddenin gecikmeli cenazesi”
Her ne kadar Polonya Adalet Bakanı Adam Bodnar bu duyurunun ülkenin AB üyeliğinin 20’inci yıl dönümü olan 1 Mayıs’ta yapılması talebi gecikmeli olarak hayat geçmiş olsa da bu gelişme, Brüksel ile yıllarca süren çatışmayı sonlandırmak ve ülkeyi sıkıca ana akım siyasete geri döndürmek için bir fırsat olarak Polonya genelinde sıcak bir şekilde karşılanması bekleniyor.
Ancak Varşova-Brüksel anlaşmazlığını yakından takip eden Democracy Reporting International’da araştırmacı Jakub Jaraczewski, haberi “7’inci maddenin çok gecikmeli cenazesi” olarak nitelendirdi ve prosedürün doğal zayıflığını vurguladı.
Jaraczewski Euronews’e verdiği demeçte, “Üye devletlerin siyasi iradesine dayanan ve en güçlü yaptırımı Konsey’de neredeyse ulaşılamaz bir oybirliğiyle anlaşmaya varılan 7’inci madde, AB değerlerine tüm üye ülkeler tarafından saygı duyulmasını sağlamak için gitmeye söz verdiği hiçbir yere ulaşmadı” dedi.
Polonya ile AB arasındaki yargı bağımsızlığı anlaşmazlığı
Polonya ile AB arasındaki anlaşmazlık, AB’ye şüpheci yaklaşan aşırı sağcı Hukuk ve Adalet Partisi’nin (PiS) 2015’te iktidara gelmesi ve mahkemelerin yapısını yeniden düzenleyen, görevdeki yargıçların görev süresini kısaltan ve parti dostu atamaları teşvik eden kapsamlı reformlar getirmesinden sonra başladı.
Komisyon, Polonya’nın yargı bağımsızlığına ciddi şekilde zarar veren, Avrupa hukukunun doğru uygulanmasını engelleyen, yatırımcıları korumasız bırakan ve diğer üye ülkelerle işbirliğini tehlikeye atan revizyona karşı çok mücadele etti.
Aralık 2017’de Brüksel, ülkede “hukukun üstünlüğünün ciddi bir ihlali riski” olduğunu belirledi ve son aşamasında oy haklarının askıya alınmasına yol açabilecek radikal bir seçenek olan 7. maddeyi başlattı.
Komisyon o zamanlar, “Polonya’daki yargı reformları, ülkenin yargısının artık iktidar çoğunluğunun siyasi kontrolü altında olduğu anlamına geliyor” dedi.
Prosedürden caydırılmayan PIS liderliğindeki hükümet planlarını sürdürdü ve daha sonra Yüksek Mahkeme’nin disiplin odasını yargıçları kararlarının içeriğine göre cezalandırma yetkisi veren tartışmalı bir reformu geçirdi.
Komisyon, Polonya’nın bariz bir şekilde itaatsizlik ettiği geçici önlemlere yol açan yasal işlem başlattı. Buna karşılık, AAD, Haziran 2023’te reformu iptal edene kadar yürürlükte olan günlük 1 milyon euro para cezası verdi.
Avrupa Komisyonu’nun, Polonya’ya karşı temel değerleri sistematik olarak ihlal etme ve yargı bağımsızlığını aşındırma konusunda 2017 yılından bu yana 7’inci madde nedeniyle getirdiği özel denetim devam ediyor. Polonya bu denetim yüzünden diğer üye devletlerin önünde düzenli duruşmalara katılmak ve sahadaki ilerlemesini veya gerilemesini açıklamak zorunda kalıyor.