Υδατοκαλλιέργειες: “Φρένο” στον 24πλασιασμό εκτάσεων βάζει μελέτη

Υδατοκαλλιέργειες: “Φρένο” στον 24πλασιασμό εκτάσεων βάζει μελέτη

Κλιμακώνονται οι προκλήσεις για τα επιχειρηματικά σχήματα στις ιχθυοκαλλιέργειες, καθώς στα υφιστάμενα προβλήματα που αφορούν κόστη, ανταγωνισμό και κλυδωνισμούς στην Avramar, τον μεγάλο παίκτη της αγοράς, προστίθενται τα επιχειρήματα των πολιτών ενόψει της ολοκλήρωσης φέτος του χωροταξικού και των αδειοδοτήσεων στον κλάδο.

Με το 78% των πολιτών να δηλώνουν άγνοια για τις υδατοκαλλιέργειες και το 66% να μη γνωρίζει τα σχέδια των εταιρειών υδατοκαλλιέργειας στον τόπο του (ΚαπαResearch), η απουσία διαβούλευσης με τα εμπλεκόμενα μέρη για τη δέσμευση θαλάσσιων εκτάσεων αποτελεί κορωνίδα των κοινωνικών αντιδράσεων, ενώ μια σειρά από άλλα κενά στις περιβαλλοντικές μελέτες των Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών (ΠΟΑΥ) τροφοδοτούν κινητοποιήσεις τοπικής αυτοδιοίκησης και συλλογικών φορέων. Αυτό αποτυπώθηκε στο διεθνές συνέδριο Seas Of Change, 18-20 Απριλίου στον Πόρο, όπου παρουσιάστηκε έρευνα του Ιδρύματος Rauch για τις θεσμοθετημένες ΠΟΑΥ σε Εχινάδες-Αιτωλοακαρνανία, Λέσβο, Αμβρακικό, Κορινθία-Αργολίδα, Αργολίδα-Αρκαδία-Μέθανα και σε μια ακόμη μελέτη για τον Πόρο.

Η συγκριτική έρευνα στις μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων ανέδειξε ελλιπή και παρωχημένα δεδομένα -προ δεκαετίας- για τις επιπτώσεις των υδατοκαλλιεργειών στα θαλάσσια οικοσυστήματα και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου ενόψει της επιβάρυνσης που συνεπάγεται η επέκταση κατά 24 φορές των στρεμμάτων προς εκμετάλλευση, όπως προβλέπουν οι άδειες που εκκρεμούν.

Υπενθυμίζεται ότι το Πολυετές Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο για την ανάπτυξη των υδατοκαλλιεργειών στην Ελλάδα (ΠΕΣΣΑΥ) προβλέπει ετήσια αύξηση παραγωγής 3% έως το 2025 και 5% μεταξύ 2025-2030, καθώς και μέτρα -μεταξύ άλλων- για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, τη βελτίωση της υγείας και ευζωίας των εκτρεφόμενων ψαριών και τη διασφάλιση της κοινωνικής αποδοχής και της ενημέρωσης του καταναλωτή. Σήμερα καταγράφεται υστέρηση σε στόχους και μέτρα για τον κλάδο που βρίσκεται στην κορυφή της κατάταξης των ελληνικών εξαγωγών προϊόντων ζωικής παραγωγής.

Τι σημαίνει η επέκταση των στρεμμάτων κατά 24 φορές

Οι ιχθυοκαλλιέργειες θα επεκταθούν από 9.800 στρέμματα σήμερα σε 240.000 σε όλη την Ελλάδα (24πλάσια επέκταση), σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο του συνεδρίου, που υποστήριξε το οικογενειακό Ίδρυμα Rauch με έδρα τις ΗΠΑ, μέσω του μη κερδοσκοπικού πολιτιστικού και εκπαιδευτικού φορέα «Καθετή», με έδρα τον Πόρο. Όλες οι αναλύσεις συντάχθηκαν από τον Patrick White, με 45 χρόνια εμπειρίας στη βιομηχανία της υδατοκαλλιέργειας, την MacAlister Elliott and Partners (MEP) και την Poseidon Aquatic Research Management.

Σύμφωνα με τους φακέλους των ΠΟΑΥ που εκκρεμούν προς έγκριση, οι 8 μεγαλύτερες περιοχές επέκτασης θα έχουν η καθεμία ξεχωριστά 2-3 φορές μεγαλύτερη έκταση ιχθυοκαλλιεργειών από αυτήν που υπάρχει σήμερα σε όλη την Ελλάδα. Αυτό θα έχει πολλαπλές συνέπειες για τις ίδιες τις ιχθυοκαλλιέργειες, των οποίων τα κόστη θα αυξηθούν, ειδικά για τροφές, που αποτελούν πάνω από το 70-80% στο παραγωγικό τους κόστος. Συνέπειες θα υπάρχουν στα θαλάσσια οικοσυστήματα, καθώς ήδη η ρύπανση στην Ελλάδα από τις υδατοκαλλιέργειες φτάνει τους 22 τόνους το χρόνο για κάθε θέση εργασίας. Οι συνέπειες είναι προφανείς για το περιβάλλον και τις τοπικές οικονομίες που ποντάρουν στον τουρισμό.

Οικονομοτεχνική μελέτη διαπιστώνει ότι αυτήν τη στιγμή ο τουρισμός προσφέρει 5πλάσιες θέσεις εργασίας απ’ όσες θα προσφέρουν οι ιχθυοκαλλιέργειες στη μέγιστη ανάπτυξή τους και επιπλέον 5πλάσιο εισόδημα από εργασία και τριπλάσιο συνολικό οικονομικό αντίκτυπο.

Επιπλέον, θα πρέπει να σημειωθεί ότι ενώ η ΕΕ επενδύει στη στροφή προς τη βιώσιμη παραγωγή ψαριών και θαλασσινών προϊόντων διαπιστώνεται έλλειψη κοινών κανόνων, διαλόγου και συνεργασίας όλων των εμπλεκομένων στην υδατοκαλλιέργεια και την αλιεία -όπου η αναλογία της εγχώριας παραγωγής διαμορφώνεται σε 65/35. Εξάλλου, τις προοπτικές της αγοράς υπονομεύουν οι κακές πρακτικές, όχι μόνο των εταιρειών της υδατοκαλλιέργειας αλλά και της αλιείας.

Case study ο Πόρος, ως eco island, με φόντο την Avramar

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η εταιρεία που βρίσκεται κυρίως αντιμέτωπη με τις αντιδράσεις των πολιτών είναι η Avramar, ως η μεγαλύτερη εταιρεία ιχθυοκαλλιεργειών στην Ελλάδα, με μονάδες παραγωγής σε Αιγαίο και Ιόνιο και με μετόχους το επενδυτικό fund Mubadala Investment Company από το Άμπου Ντάμπι και την αμερικανική Amerra Capital. Ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής παραγωγής ψαριών και σήμερα η βιωσιμότητά της αμφισβητείται, καθώς βρίσκεται σε διαδικασία μεταβίβασης συμμετοχών και το δάνειο-γέφυρα 20 εκατ. ευρώ που έλαβε πρόσφατα από τις τράπεζες δεν επαρκεί για μεγάλο διάστημα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις αντοχές των προμηθευτών της, τους κινδύνους για τους πληθυσμούς των ψαριών και τους κραδασμούς στον κλάδο συνολικά.

Πρόσφατα κινητοποιήθηκαν τοπικές κοινότητες και περιβαλλοντικοί σύλλογοι ενόψει της ΠΟΑΥ βιομηχανικής κλίμακας στη δυτική Λέσβο, ενώ αντιδράσεις αντιμετωπίζει η εταιρεία στις Εχινάδες Αιτωλοακαρνανίας, όπου έχει υπογραφεί η ΠΟΑΥ με προεδρικό διάταγμα και η υπόθεση είναι στη φάση της προσφυγής στο ΣτΕ. Ενδεικτικές είναι και οι αντιδράσεις που αντιμετωπίζει στον Πόρο.

Σημειώνεται ότι το νησί του Aργοσαρωνικού είναι ένα παράδειγμα των αλλαγών που επιφέρει η -βιομηχανικής κλίμακας- υδατοκαλλιέργεια, σε συνέχεια και της απόφασης να ενταχθεί στην πρωτοβουλία GR-Eco Islands. Η επεξεργασία της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) του νησιού αποκαλύπτει ότι καθημερινά εναποτίθενται στη θάλασσα 16,8 τόνοι περιττωμάτων (90%) και περίσσεια τροφής (10%) για την παραγωγή 8.800 τόνων ψαριών ετησίως.

Οι υδατοκαλλιέργειες είναι «στοιχειωμένη» ιστορία στον τόπο, σύμφωνα με τα όσα ανέφεραν τοπικοί παράγοντες σε ενημερωτική συνάντηση με δημοσιογράφους. Πρωτο-λειτούργησαν στο νησί εδώ και πάνω από 40 χρόνια, από ντόπιους επιχειρηματίες, οι οποίοι όμως εγκατέλειψαν γρήγορα, μεταβιβάζοντας τις εταιρείες τους και στρεφόμενοι κυρίως στον τουρισμό. Στον Πόρο έχουν δεσμευτεί 95 στρέμματα και σχεδιάζεται επέκταση στα 2.700 στρέμματα. Η δέσμευση μεγάλων περιοχών στην ακτογραμμή του νησιού, περίπου 25%, από τις εταιρείες που ελέγχουν τις υδατοκαλλιέργειες και κυρίως την Avramar που δραστηριοποιείται στην περιοχή, εγείρει ανησυχίες για νέα οικονομική ζημιά λόγω των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Σύμφωνα με έρευνα της ΚαπαResearch, το 87% των κατοίκων του Πόρου διαφωνεί με την ΠΟΑΥ και 76% των εργαζομένων στον τουρισμό πιστεύει ότι η ΠΟΑΥ θα τους πλήξει. Στο πλαίσιο δημοσιογραφικής αποστολής που διοργάνωσε η «Καθετή», παρουσιάστηκαν οι επιπτώσεις της υφιστάμενης δραστηριότητας. Επίσης, η κυβέρνηση ακούει τις ανησυχίες, ειδικά ενόψει του σχεδιασμού για μετασχηματισμό του Πόρου σε eco-island. Εξάλλου, ο Γενικός Γραμματέας Τουρισμού, Μύρων Φλουρής και ο Γενικός Γραμματέας Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Γιώργος Στρατάκος, παρακολούθησαν τις εργασίες του Seas Of Change. Ο Γενικός Γραμματέας Τουρισμού τόνισε ότι η βιωσιμότητα δεν αφορά μόνο ποσοτικούς στόχους, όπου είμαστε σε καλό επίπεδο ως χώρα, αλλά έχει και το ποιοτικό μέρος, που δεν υπάρχει σήμερα. Ανέφερε ενδεικτικά την ανάγκη επιμήκυνσης της τουριστικής περιόδου με ανάδειξη περισσότερων περιοχών, ώστε να μην παρατηρείται το φαινόμενο του μαζικού τουρισμού και κάλεσε τους φορείς σε διάλογο για ένα εναλλακτικό μοντέλο ανάπτυξης.

Σημειώνεται ότι εκτός από τους τοπικούς φορείς, πήρε θέση για τις ιχθυοκαλλιέργειες στον Πόρο ο Αντιπεριφερειάρχης Νήσων, Γιάννης Βουτσινάς και η Περιφέρεια Αττικής, που γνωμοδότησε αρνητικά για την ΠΟΑΥ, ενώ ο ευρωβουλευτής των Πρασίνων, Πέτρος Κόκκαλης, κατέθεσε ερώτηση στην Ευρωβουλή για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των ιχθυοκαλλιεργειών.