Νίκος Κυρπίδης: Γιατί ο σπουδαίος επιστήμονας ήρθε στην Ελλάδα, είδε και απήλθε
Μπορεί οι περισσότεροι να εκτιμούμε ότι λόγω της φήμης του το Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ) είναι από τα σπουδαιότερα ερευνητικά κέντρα στη χώρα μας, όμως δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Αυτό αποδείχθηκε το καλοκαίρι του 2022, όταν όλα τα ερευνητικά ιδρύματα στην Ελλάδα πέρασαν από αξιολόγηση, από Έλληνες επιστήμονες της διασποράς. Ποια ήταν τα αποτελέσματα για το ΙΙΒΕΑΑ;
«О¤ο ΙΙΒΕΑΑ ήταν στην τελευταία θέση της κατάταξης μεταξύ των ερευνητικών ιδρυμάτων και πανεπιστημίων, ενώ στην έκθεση αναγνωρίστηκε η εξαιρετικά κακή και αναχρονιστική διοίκηση, η οποία κρατάει πίσω την έρευνα του ιδρύματος», αναφέρει στο NEWS 24/7 o Νίκος Κυρπίδης, καθηγητή στο Εθνικό Εργαστήριο του Μπέρκλεϋ (LBNL) στην Καλιφόρνια.
Ο κ. Κυρπίδης με καταγωγή από τις Σέρρες, «έσπασε» πρόσφατα τον γενετικό κώδικα 1.003 βακτηρίων και αρχαιοβακτηρίων, γνωστών και ως «αρχαίων», μία έρευνα που είχε ως αποτέλεσμα να αλλάξει ο τρόπος δημιουργίας γενετικών θεραπειών.
Ως εκ τούτου, αποφασίστηκε το ΙΙΒΕΑΑ να αναβαθμιστεί και ο κ. Κυρπίδης σκέφτηκε να αφήσει την έρευνά του σε ένα από τα σημαντικότερα ιδρύματα του κόσμου, το Εθνικό Εργαστήριο του Πανεπιστημίου του Μπέρκλεϋ στην Καλιφόρνια και να επιστρέψει στη χώρα μας, ώστε να αναλάβει το δύσκολο έργο.
Ωστόσο, 3,5 χρόνια μετά τις πρώτες συζητήσεις, αποφάσισε ότι τελικά δεν μπορεί να εργαστεί σε ένα τέτοιο περιβάλλον και πριν προλάβει να προσληφθεί, παραιτήθηκε.
Ο ίδιος, μιλώντας στο NEWS 24/7, αποκαλύπτει τους λόγους που τον οδήγησαν να κάνει πίσω και να μην επιστρέψει στη χώρα μας για να προσφέρει με τις πολύτιμες γνώσεις και την εμπειρία του στην επιστημονική έρευνα.
O Νίκος Κυρπίδης, καθηγητής στο Εθνικό Εργαστήριο του Μπέρκλεϋ (LBNL) στην Καλιφόρνια
Κύριε Κυρπίδη, πόσα χρόνια είστε στο εξωτερικό;
Είμαι στις ΗΠΑ τα τελευταία 28 χρόνια. Κάνω έρευνα στο Berkley National Lab, ένα από τα κορυφαία στις ΗΠΑ, στο οποίο εργάζονται και δεκάδες Νομπελίστες.
Είναι στόχος σας να επιστρέψετε στην Ελλάδα και να προσφέρετε με την έρευνά σας;
Πάντα ήθελα να επιστρέψω στη χώρα μου, όπως άλλωστε οι περισσότεροι Έλληνες της διασποράς. Σε αυτή τη φάση δεν είχα κάποιο ιδιαίτερο λόγο για να φύγω από το Μπέρκλεϋ, έχω ένα εργαστήριο άψογα οργανωμένο και φρονώ ότι έχω να προσφέρω πολλά ακόμα εδώ, στις ΗΠΑ.
Πώς προέκυψε η θέση στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών;
Το καλοκαίρι του 2022 όλα τα ερευνητικά ιδρύματα στην Ελλάδα πέρασαν από αξιολόγηση.
Υπεύθυνοι είχαν τοποθετηθεί Έλληνες επιστήμονες της διασποράς, οι οποίοι οργάνωσαν ομάδες για να κρίνουν την κατάσταση στο κάθε ίδρυμα.
Εγώ, για παράδειγμα, ήμουν επικεφαλής στην Κρήτη για το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας και Γενετικής (Ι.ΘΑ.ΒΙ.Γ.) στην Κρήτη.
Μια άλλη επιτροπή, η οποία είχε κάνει την αξιολόγηση του ΙΙΒΕΑΑ, το κατέταξε στην τελευταία θέση μεταξύ των άλλων ιδρυμάτων, αναγνωρίζοντας κακή και αναχρονιστική διοίκηση, η οποία κρατάει πίσω την έρευνα του ιδρύματος.
Όταν το είδα αυτό, αποφάσισα ότι θα ήταν σημαντικό για την Ελλάδα να αναλάβω και να αναβαθμίσω το ΙΙΒΕΑΑ. Και παρόλο είχα ήδη επισκεφτεί το ΙΙΒΕΑΑ το 2020 για να κάνω αίτηση για εργασία και είχα δει και τα προβλήματα, είχα ενθουσιαστεί με την ιδέα να αναλάβω τη θέση του επιστημονικού διευθυντή που προέκυψε και να μεταφέρω τη διεθνή μου γνώση και εμπειρία και να βελτιώσω πολλές καταστάσεις.
Σας είχαν προσεγγίσει επιστήμονες από την Ελλάδα για να ζητήσουν τη συνεργασία σας;
Ναι. Ακόμα πριν ανοίξει η θέση του επιστημονικού διευθυντή με είχαν προσεγγίσει και μου είχαν πει να κάνω αίτηση. Τότε δεν το σκεφτόμουν ακόμα να επιστρέψω στην Ελλάδα.
Η συζήτηση κράτηση αρκετούς μήνες, καθώς οι συνάδελφοι προσπαθούν να με πείσουν.
Υπήρξε συζήτηση και με τον πρόεδρο του επιστημονικού συμβουλίου, τον Δημήτρη Θάνο, και με άλλους επιστήμονες, οι οποίοι με έπεισαν ότι μπορώ να προσφέρω και μου υποσχέθηκαν ότι θα έχω ελευθερία κινήσεων για να οδηγήσω το ίδρυμα εκεί που εκτιμώ.
Εν τω μεταξύ, μεσολάβησαν 3,5 χρόνια μέχρι να γίνει η εκλογή, από τη μέρα που έκανα την αίτηση. Βέβαια, μεσολάβησε και η πανδημία, αλλά όπως κατάλαβα αργότερα, δεν ήταν η Covid το πρόβλημα…
Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών
Τελικά σας δέχθηκαν στο ΙΙΒΕΑΑ;
Ένα χρόνο μετά την κακή αξιολόγηση του ΙΙΒΕΑΑ που έγινε το καλοκαίρι 2022, και ενώ είχα κάνει αίτηση 2 χρόνια πριν, έγινε και η εκλογή μου. Δηλαδή χρειάστηκαν περίπου 3,5 χρόνια.
Και γιατί δεν προχώρησε η συνεργασία;
Αφότου έγινε η εκλογή μου, τον Ιούνιο 2023, ήρθα για δύο εβδομάδες στην Ελλάδα και συναντήθηκαν τον πρόεδρο, τον Λουκά Παπαδήμο.
Είχα διατυπώσει ήδη μία γενική ιδέα για το πώς πρέπει να αναδιοργανωθεί το Ίδρυμα και του παρέδωσα οργανόγραμμα.
Τον Σεπτέμβρη, δύο μήνες αργότερα, ήρθα και πάλι Ελλάδα, αλλά δεν κατάφερα να συναντηθώ με τον πρόεδρο, διότι έλλειπε.
Ένα μήνα αργότερα ξαναήρθα στην Ελλάδα, επισκέφτηκα το Ίδρυμα, συναντήθηκα με πολλούς ερευνητές, άκουσα προβλήματα και απόψεις και βάσει αυτών έγραψα ένα σχέδιο αναδιοργάνωσης, το οποίο περιελάβανε ποιες θα ήταν οι αρμοδιότητες που θα έπρεπε να έχω, πως θα γινόταν η αναδιοργάνωση κ.ά.
Βέβαια, μπορεί να είχα εκλέγει τον Ιούνιο, αλλά δεν είχε αναλάβει διότι έπρεπε να εκδοθεί το ΦΕΚ. Έτσι προσπαθούσα να διοργανώσω την κατάσταση, ώστε από την πρώτη μέρα που θα αναλάμβανα, να είναι όλα έτοιμα.
Παρέδωσα το πλάνο στο πρόεδρο, μου είπε ότι υπάρχον κάποια θέματα που πρέπει να συζητηθούν γιατί δεν ξέρει αν πρέπει να γίνουν και του είπα να δούμε τα σημεία. Αυτό βέβαια δεν έγινε ποτέ.
Το ΦΕΚ βγήκε 17 Οκτωβρίου, και σύμφωνα με τον νόμο είχα 6 μήνες διορία για να αναλάβω καθήκοντα. Ήταν να ξεκινήσω 1 Ιανουαρίου, αλλά έπρεπε να ξεκαθαριστούν οι αρμοδιότητές μου.
Ποιες θα ήταν οι αρμοδιότητές σας ως επιστημονικός διευθυντής του ΙΙΒΕΑΑ;
Οι αρμοδιότητες προβλέπονται από τον νόμο, αλλά δεν είναι ξεκάθαρες και θα ήμουν πολύ περιορισμένος. Θα έπρεπε οτιδήποτε αποφασίζω, να περνάει από το διοικητικό συμβούλιο (ΔΣ).
Και που ήταν το πρόβλημα με αυτό;
Για να βελτιώσω την κατάσταση στο ΙΙΒΕΑΑ, θα έπρεπε να έχω αρμοδιότητες ίδιες με αυτές που έχει ένας διευθύνων σύμβουλος (CEO).
Ο νόμος αναφέρει ότι μπορεί να έχει οποιεσδήποτε επιπλέον αρμοδιότητες, οι οποίες όμως θα του παραχωρηθούν από το ΔΣ.
Στόχος ήταν να οργανώσω τις καταστάσεις και να προχωρούν οι διαδικασίες. Στην ουσία ακόμη και αν άφηνα τη θέση μου στο Berkley, για να γυρίσω στην Ελλάδα, θα είχα δεμένα τα χέρια, καθώς δεν θα έκανα ό,τι εκτιμούσα καλύτερο για το ΙΙΒΕΑΑ, αλλά θα μου έλεγαν τι να κάνω.
Κάτι που σημαίνει ότι θα συνεχίζονταν να υπάρχουν τα αγκάθια που περιγράφονται και στην έκθεση για τα κακά αποτελέσματα του ΙΙΒΕΑΑ. Μάλιστα, εγώ ήθελα να εφαρμόσω μεταξύ άλλων και τις λύσεις που πρότεινε η αξιολόγηση. Άρα τι θα έκανα;
Υπήρξε διαπραγμάτευση με το ΔΣ ώστε να αναλάβετε διευρυμένο ρόλο;
Ναι, συζητήθηκε. Πέρασαν κι άλλοι μήνες και φτάσαμε στον Νοέμβριο και δεν υπάρχει κανένα νέο.
Πολλές φορές ο πρόεδρος δεν μου απαντούσε ούτε στα email και ζητούσα επιμόνως να δω που βρισκόμαστε.
Μετά από πολλές εκκλήσεις κανονίστηκε τηλεφωνικό ραντεβού με τον πρόεδρο αρχές Δεκέμβρη, και αντί να συζητήσουμε τις προτάσεις, μου εξέφρασε απλώς την αγωνία του πότε θα αναλάβω.
Ήρθα Ελλάδα μέσα Δεκεμβρίου του 2023 και στη νέα συνάντηση με τον πρόεδρο ήλπιζα ότι θα ζητήσουμε τα προβλήματα.
Μου είπε ότι δεν τα θυμόταν, αλλά έχει αντιρρήσεις. Και ότι ο βασικός λόγος που δεν τα προώθησε στο ΔΣ ήταν επειδή θα απορριφθούν.
Στη συνέχεια, τον Ιανουάριο, μιλήσαμε και πάλι και ζήτησα και πάλι επίμονα να υπάρξει συνάντηση με το ΔΣ, αφού δεν υπήρχε απόφαση.
Ένα μήνα αργότερα, και χωρίς να υπάρξει ενημέρωση, τον ενημέρωσα ότι έχουν μείνει 2 μήνες για να λήξει η προθεσμία ανάληψης των καθηκόντων μου.
Τότε, μου είπε ότι θα το δει για να γίνει συνάντηση με το ΔΣ, αλλά έχουν ταξίδια τα μέλη, οπότε μάλλον θα καθυστερούσε η συνάντηση.
Τελικά έγινε η συνάντηση με το ΔΣ του ΙΙΒΕΑΑ;
Τελικά αποφασίστηκε στις 14 Μαρτίου να γίνει η πρώτη συνάντηση με το ΔΣ μέσω τηλεδιάσκεψης. Μάλιστα, ήμουν χαρούμενος γιατί περίμενα ένα εξαιρετικά φιλικό περιβάλλον.
Αντίθετα το κλίμα ήταν αρνητικό, πολλά μέλη του ΔΣ ήταν επιθετικά μαζί μου, μου είπαν ότι εγώ έφταιγα επειδή έχουν περάσει 6 μήνες και δεν έχω αναλάβει.
Μάλιστα, δεν δέχθηκαν να κάνουν ούτε την παρουσίαση που είχα έτοιμη. Δεν άκουγαν τίποτα, το μόνο που τους ενδιέφερε ήταν πότε θα αναλάβω.
Θα ερχόσασταν άμεσα στην Ελλάδα για να αναλάβετε καθήκοντα;
Όχι, τον πρώτο χρόνο θα πήγαινα και θα ερχόμουν στις ΗΠΑ. Τους είπα ότι χρειάζομαι ένα έτος για την πλήρη επιστροφή μου στη Ελλάδα.
Θα έκανα δηλαδή 2 δουλειές, κάτι που προβλέπει η ελληνική νομοθεσία για τους επιστήμονες.
Δεν μπορούσα να εγκαταλείψω μία ομάδα που έχω τόσα χρόνια. Έτσι γίνεται με όλους τους ερευνητές.
Εξάλλου, υπάρχουν και μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του ΙΙΒΕΑΑ που δεν έχουν έρθει μόνιμα στην Ελλάδα και μένουν στο εξωτερικό και πηγαινοέρχονται.
Τους είπα επίσης ότι θα οριστεί αναπληρωτής επιστημονικός διευθυντής και θα έχω καθημερινή επικοινωνία μαζί του, ώστε να υπογράφει αν χρειαστεί και όταν δεν θα μπορεί να ισχύει η ηλεκτρονική υπογραφή που μπορώ να βάλω εξ’ αποστάσεως.
Αυτό που επέμεναν ήταν πόσο χρόνο θα περνάω στην Ελλάδα. Τους είπα 2 βδομάδες ανά 2 μήνες και μου είπαν ότι ήταν λίγο.
Και κάπου εκεί τελείωσε η συζήτηση. Ο μόνος που ήταν θετικός ήταν ο κ. Νανόπουλος, ο οποίος τους εξηγούσε πόσο σημαντικός είμαι και στη συνέχεια έληξε η συνεδρίαση.
Δηλαδή σας απέρριψαν μετά την πρώτη, στην ουσία, συνάντηση με το ΔΣ;
Όχι αμέσως. Περάσαν 3 εβδομάδες χωρίς να επικοινωνήσει κάποιος μαζί μου.
Στις 5 Απριλίου πήρα μία επιστολή από τον πρόεδρο που υπέγραφαν 6 μέλη του ΔΣ και με καλούσαν να αναλάβω καθήκοντα όπως ορίζει ο νόμος, χωρίς να δέχονται τις αρμοδιότητες και την περίοδο προσαρμογής που ζήτησα.
Έτσι υπέβαλα την παραίτησή μου. Δυστυχώς δεν είμαι μόνος. Επέστρεψαν και άλλοι Έλληνες και έφυγαν τρέχοντας βλέποντας την αντιμετώπιση πάνω στις αποφάσεις του να βελτιώσουν τα πράγματα.
Ποιος είναι ο Νίκος Κυρπίδης
Ο Νίκος Κυρπίδης γεννήθηκε στις Σέρρες το 1963. Σπούδασε Βιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (1983-1988) και έλαβε το Διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο Κρήτης το 1996. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του με μεταδιδακτωρικές υποτροφίες στο Πανεπιστήμιο του Ιλλινόις (UIUC, 1996-1998) και στο Εθνικό Εργαστήριο του Argonne (ANL, 1998-1999).
Ακολούθως, εργάστηκε στην εταιρεία βιοτεχνολογίας Integrated Genomics Inc. στο Σικάγο του Ιλλινόις, όπου αρχικά ανέλαβε την διεύθυνση επιστημονικής ομάδας στην Γενωμική και στην συνέχεια ολόκληρου του τομέα της Βιοπληροφορικής (1999-2004).
Ο καθηγητής Νίκος Κυρπίδης
Από το 2004 έως σήμερα εργάζεται ως επικεφαλής του προγράμματος Προκαρυωτικής Βιολογίας, στο Ερευνητικό Ινστιτούτο Joint Genome Institute (JGI) που ανήκει στο Εθνικό Εργαστήριο του Μπέρκλεϋ (LBNL) στην Καλιφόρνια. Έχει διατελέσει επισκέπτης καθηγητής στο Βασιλiκό Κολέγιο του Λονδίνου (King’s College London) (2007-2010) και διακεκριμένος επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Βασιλιά Abdulaziz (KAU) στη Σαουδική Αραβία (2014-2016).
Η έρευνά του εστιάζεται στους τομείς της Βιοπληροφορικής, Γενωμικής, και Επιστήμης Δεδομένων με έμφαση στους μικροοργανισμούς.
Είχε συγγράψει περισσότερες από 530 εργασίες σε έγκριτα διεθνή περιοδικά, με περισσότερες από 32,000 αναφορές και είναι στην λίστα των επιστημόνων με την μεγαλύτερη επιρροή παγκοσμίως τα τρία τελευταία χρόνια (2014-2016) σύμφωνα με το Thomson Reuters.
Έχει τιμηθεί με αρκετά διεθνή βραβεία, όπως το van Niel International Prize για μελέτες στη Συστηματική Μικροοργανισμών (2014), το βραβείο επιστημονικής Αριστείας από το Εμπειρίκειο Ιδρυμα (2012), και το Outstanding Performance Award από το Εθνικό Εργαστήριο του Μπέρκλεϋ (2007).
Από το 2014 είναι εκλεγμένος εταίρος (Fellow) της Αμερικανικής Ακαδημίας Μικροβιολογίας, ενώ φέτος αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Είναι μέλος της συντακτικής επιτροπής πολλών έγκριτων διεθνών περιοδικών, καθώς και συμβουλευτικών επιτροπών διαφόρων οργανισμών και επιστημονικών έργων.
Είναι ο ιδρυτής της επιστημονικής εταιρείας Μικροβιόκοσμος, στην οποία έχει διατελέσει και πρόεδρος (2006-2010).
Δείτε εδώ το υπόμνημα της παραίτησης του κυρίου Κυρπίδη.