"Μαύρος Μότσαρτ": Η ξεχασμένη ζωή του πρώτου κλασικού συνθέτη αφρικανικής καταγωγής

Ο Chevalier de Saint-Georges (“Ιππότης του Αγίου Γεωργίου”) ήταν ένας πολυπράγμων άντρας της εποχής του. Ήταν άριστος ξιφομάχος, συνταγματάρχης καθώς και ένας πραγματικός βιρτουόζος της μουσικής (μαέστρος και συνθέτης). Αρκετά συχνά τον ανέφεραν ως τον “Μαύρο Μότσαρτ”, γεγονός που θα εξηγεί μάλλον γιατί το όνομά του δεν είναι τόσο γνωστό όσο άλλων μουσικών ιδιοφυιών.

Το γεγονός ότι ήταν μαύρος ή μιγάς, εμπόδισε το μεγαλείο του να γίνει ευρέως αποδεκτό, να τον ανακαλύψει όλο και και περισσότερος κόσμος. Αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία για τα επιτεύγματά του που προκαλούν δέος σε διάφορους τομείς.

ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ ΩΣ ΖΟΖΕΦ ΜΠΟΥΛΟΝ

Ο Chevalier de Saint-George γεννήθηκε ως Ζοζέφ Μπουλόν και ήταν ο πρώτος κλασικός συνθέτης αφρικανικής καταγωγής, που μάλιστα απέκτησε και φήμη στην Ευρώπη.

Έχει περισσότερες από 40 συνθέσεις στο όνομά του σε διάφορα μουσικά είδη, ένας αριθμός που αφορά μόνο εκείνες τις συνθέσεις που αποκαλύφθηκαν και αναγνωρίστηκαν. Πιστεύεται ότι πολλές περισσότερες χάθηκαν με το πέρασμα του χρόνου.

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ

Ο Μπουλόν ήταν ο νόθος γιος του ιδιοκτήτη φυτείας Ζορζ Μπουλόν ντε Σεν Ζορζ και της σκλάβας του, Νανόν. Γεννήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 1745 στη γαλλική επικράτεια της Γουαδελούπης στην Καραϊβική.

Ο πατέρας του ήταν παντρεμένος με την Ελίζαμπεθ Μερικάν όταν άφησε έγκυο τη Νανόν. Ωστόσο, δεν παραμέλησε ποτέ τον μικρό του γιο, αν και το αγόρι δεν θα αναγνωριζόταν ποτέ ως ευγενής λόγω της “παράνομης” καταγωγής του.

Όταν ο Μπουλόν ήταν μόλις δύο ετών, ο ντε Σεν Ζορζ κατηγορήθηκε για φόνο μετά από μια μονομαχία που πήγε στραβά. Κατέφυγε στη Γαλλία και αργότερα τον συνάντησαν εκεί ο Μπουλόν με τη μητέρα του. Δύο χρόνια αργότερα, και αφού του δόθηκε χάρη, η τριμελής “οικογένεια” επέστρεψε πίσω στη βάση της στη Γουαδελούπη.

Όταν όμως ο Μπουλόν έγινε επτά ετών, επέστρεψε στη Γαλλία, επειδή ο πατέρας του ήθελε να του προσφέρει την εκπαίδευση που προοριζόταν για παιδιά της τάξης του. Για εκείνον, δεν είχε σημασία που ήταν νόθος: πάνω από όλα ήταν ο γιος ενός από τους μεγαλύτερους γαιοκτήμονες της Γουαδελούπης.

ΕΝΑΣ ΠΟΛΛΑ ΥΠΟΣΧΟΜΕΝΟΣ ΞΙΦΟΜΑΧΟΣ

Δεν είναι σαφές πότε ακριβώς ο Μπουλόν άρχισε να παίζει μουσική. Αυτό που ξέρουμε είναι ότι αρχικά, αυτό που του χάρισε την καταξίωση όσο ακόμα ήταν μικρός, ήταν οι ικανότητές του στην ξιφασκία. Γράφτηκε σε μια ακαδημία ξιφασκίας και ήδη από την ηλικία των 13 ετών, άρχισε να μαζεύει διακρίσεις.

Ήταν τόσο καλός που νικούσε ξιφομάχους μεγαλύτερους από αυτόν. Ένας από αυτούς ήταν ο και ο Αλεξάντρ Πικάρ, ένας γνωστός δάσκαλος ξιφασκίας που συχνά κορόιδευε τον Μπουλόν επειδή ήταν μιγάς.

Μετά την αποφοίτησή του από την ακαδημία, ο Μπουλόν πήρε τον τίτλο του Gentleman of the King’s Chambe και έγινε chevalier, το γαλλικό αντίστοιχο δηλαδή του ιππότη. Καθώς του επιτρεπόταν επίσης να φέρει το όνομα του πατέρα του, ο Μπουλόν αναφερόταν επίσημα ως “Chevalier de Saint-Georges”.

Εκτός από την ξιφασκία, ο νεαρός άντρας φέρεται επίσης να τα πήγαινε πολύ καλά και στην ιππασία, στο χορό, στην κολύμβηση, στο πατινάζ, στη σκοποβολή και -φυσικά- στη μουσική.

Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι κάποτε, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζον Άνταμς, τον περιέγραψε ως “τον πιο προικισμένο άνθρωπο στην Ευρώπη στην ιππασία, το τρέξιμο, τη σκοποβολή, την ξιφασκία, το χορό και τη μουσική”.

ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΡΙΕΡΑ

Εκτός από καλός ξιφομάχος, ο Μπουλόν άρχισε να γίνεται δημοφιλής ως μουσικός και συνθέτης στα χρόνια που ακολούθησαν την ενηλικίωσή του.

Λίγα είναι γνωστά για το πότε άρχισε να παίζει μουσική, αλλά είναι γνωστό ότι οι πλούσιες οικογένειες προσλάμβαναν δασκάλους για τα μικρά παιδιά τους, οπότε κάτι τέτοιο είχε συμβεί και στον ίδιον, όσο και αν μας διαφεύγουν οι λεπτομέρειες. Το ότι αποδείχτηκε εξαιρετικός βιολιστής μιλάει από μόνο του.

Αυτές οι επιδόσεις του ήταν που τον έκαναν αγαπητό στο κοινό του, και ιδιαίτερα στις γυναίκες. Η απόδοσή του στο βιολί ήταν τόσο σπουδαία που κάποιοι τον περιέγραψαν ως έναν καλλιτέχνη που “έσπρωχνε το όργανο στα όριά του”.

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1760, το όνομά του αρχίζει να κυκλοφορεί ανάμεσα σε εκείνα των δεξιοτεχνών του βιολιού. “Μέσα σε λίγα μόλις χρόνια, καθιερώθηκε αρκετά καλά στη μουσική σκηνή του Παρισιού”, δήλωσε η Τζούλιαν Ντόε, επίκουρη καθηγήτρια μουσικής στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης, στον Guardian σε ένα αφιέρωμα του 2023 για τον Μπουλόν.

Όσον αφορά τη μουσική, ο Μπουλόν δεν έκανε μόνο ένα πράγμα: έπαιζε σε συμφωνίες, συνέθετε συμφωνίες και ορχήστρες και εργαζόταν ως διευθυντής συνόλων.

Κατά τη διάρκεια της καριέρας του, του αποδόθηκε η σύνθεση πολλών μουσικών έργων:

• Έγραψε 6 όπερες.
• Συνέθεσε συναυλίες συμφωνικής μουσικής
• Συνέθεσε 14 κοντσέρτα για βιολί
• 5 σονάτες
• 3 μουσικά κομμάτια για κουαρτέτα εγχόρδων
• και 13 φωνητικά μουσικά κομμάτια

Αυτά ήταν τα επιτεύγματα που ανακαλύφθηκαν μετά τη Γαλλική Επανάσταση, αλλά πιθανότατα να είχε κάνει ακόμα περισσότερα.

Το 1773, ο Bologne έγινε μαέστρος στην ορχήστρα “Le Concert des Amateurs, η οποία όμως λίγο αργότερα αναγκάστηκε να διαλυθεί λόγω έλλειψης χρηματοδότησης. Αυτό δεν εμπόδισε όμως τον ίδιο να εμφανίζεται σε πολλές εκδηλώσεις, συμπεριλαμβανομένων και ιδιωτικών. Η βασίλισσα Μαρία Αντουανέτα έγινε μία από τους θαυμάστριές του και συχνά τον προσκαλούσε σε ιδιωτικές συναυλίες.

Μάλιστα, κάποια στιγμή προτάθηκε και ως ο επόμενος διευθυντής της Όπερας του Παρισιού. Ωστόσο, επειδή ήταν μικτής φυλής, αρκετοί ηθοποιοί αντιτάχθηκαν στον προτεινόμενο διορισμό, λέγοντας ότι δεν θα μπορούσαν ποτέ να πάρουν οδηγίες από έναν μιγά.

Και επειδή εκείνος δεν ήθελε να φέρει σε δύσκολη θέση τη βασίλισσα, απέσυρε το όνομά του από τη διεκδίκηση και επικεντρώθηκε στη σύνθεση.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΚΑΡΙΕΡΑ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ

Όταν έγινε η Γαλλική Επανάσταση, ο Μπουλόν υπηρέτησε στην Εθνική Φρουρά, συνεχίζοντας όμως να συνθέτει και να δίνει συναυλίες. Το εντυπωσιακό είναι ότι κατάφερε να διαπρέψει ακόμη και στον πόλεμο. Ήταν ηγέτης, γεγονός που τον βοήθησε να προαχθεί σχεδόν άμεσα σε λοχαγό και σε συνταγματάρχη τον επόμενο χρόνο. Κατά τη διάρκεια του πολέμου ηγήθηκε ενός αμιγώς μαύρου συντάγματος.

Όμως, η πολιτική και οι ίντριγκες ήταν ένα μεγάλο μέρος του πολέμου και έτσι ο ίδιος έπεσε θύμα τους. Καταδικάστηκε σε φυλάκιση για “αντεπαναστατική συμπεριφορά” καθώς φέρεται να χρησιμοποίησε επαναστατικά κεφάλαια για να εξοφλήσει κάποια απ’ τα χρέη του.

Ενώ ο πατέρας του ήταν πλούσιος και αργότερα ανακηρύχθηκε ευγενής, το γεγονός ότι ο ίδιος ήταν νόθος και μικτής φυλής τον εμπόδισε απ’ το να λάβει τα ίδια -και πολλά- δικαιώματα απ’ αυτά που απολάμβαναν οι λευκοί. Ο πατέρας του πέθανε το 1774 και παρότι άφησε κάποια χρήματα στον Μπολόν, τις τεράστιες εκτάσεις γης του, τις κληρονόμησε το νόμιμο παιδί του.

Εκείνη την ταραγμένη πολιτική περίοδο για τη Γαλλία, ακόμα και οι μουσικές του πρακτικές αναφέρθηκαν ως ένα από τα πολλά ελαττώματά του, ενώ κάτω απ’ το μικροσκόπιο είχαν και οι σχέσεις του με τη Μαρία Αντουανέτα, η οποία εκτελέστηκε ως προδότρια.

Τελικά, όλες οι κατηγορίες εναντίον του θα απορρίπτονταν.

Επέστρεψε στη σύνθεση μουσικής και πέθανε τον Ιούνιο του 1799 από ασθένεια της ουροδόχου κύστης. Ήταν 53 ετών και δεν άφησε πίσω του οικογένεια, παρότι φέρεται να είχε πολλές σχέσεις με γυναίκες, χωρίς όμως να παντρευτεί ποτέ καμία.

ΓΙΑΤΙ ΤΟΝ ΑΠΟΚΑΛΟΥΣΑΝ “ΜΑΥΡΟ ΜΟΤΣΑΡΤ”

Ο Μπουλόν αναφερόταν συχνά ως ο “Μαύρος Μότσαρτ”, καθώς δεν υπήρχαν πολλοί ευγενείς που να καταδέχονταν να του δώσουν ένα πιο κατάλληλο προσωνύμιο, εξαιτίας του χρώματος του δέρματός του.

Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι ο Μπουλόν είχε γνωρίσει τον Αυστριακό συνθέτη, Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ, καθώς έζησαν και στην ίδια κατοικία για ένα διάστημα. Οι Επαναστάτες είχαν καταλάβει το σπίτι του βαρόνου φον Γκριμ μεταξύ Ιουλίου και Σεπτεμβρίου του 1778 και έτσι, είναι πολύ πιθανό οι δύο μουσικές ιδιοφυΐες να είχαν κάποια πάρε-δώσε.

Σχετικό Άρθρο Magazine

Πού βρίσκεται σήμερα ο τάφος του Μεγάλου Ναπολέοντα

Ωστόσο, το να αναφέρεται ως Μαύρος Μότσαρτ ήταν αρκετά περιοριστικό. Ο Μπουλόν ήταν μια ανεξάρτητη προσωπικότητα, με δικά της μουσικά χαρακτηριστικά και πέτυχε σπουδαία πράγματα με το ταλέντο και την πυγμή του, παρά το χρώμα του δέρματός του.

Το 2023, ο παραγνωρισμένος συνθέτης βρήκε μία θέση στον κινηματογράφο μέσα από την κυκλοφορία της ταινίας “Chevalier” με τον Κέλβιν Χάρισον Τζούνιορ στον ομώνυμο ρόλο.