Η σύνδεση νεφρών – καρδιάς

Περισσότεροι από έναν στους επτά ενήλικες έχουν χρόνια νεφρική νόσο, το οποίο σημαίνει ότι οι νεφροί δεν λειτουργούν όσο καλά θα έπρεπε. Ωστόσο, πολλοί από αυτούς δεν γνωρίζουν ότι έχουν πρόβλημα. Η νεφρική νόσος πρώιμου σταδίου συχνά δεν έχει συμπτώματα, αλλά η πάθηση επιδεινώνεται αργά και σιωπηλά με την πάροδο του χρόνου – και συνδέεται στενά με καρδιαγγειακή νόσο.

Οι δύο συχνότερες αιτίες χρόνιας νεφρικής νόσου –υψηλή αρτηριακή πίεση και διαβήτης– αποτελούν επίσης βασικούς παράγοντες καρδιοπάθειας. Οι υποκείμενες αιτίες και οι θεραπευτικές προσεγγίσεις για τη νεφρική νόσο και την καρδιοπάθεια συχνά αλληλεπικαλύπτονται, δηλώνει η δρ Martina McGrath, νεφρολόγος ειδική στις μεταμοσχεύσεις στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Brigham and Women’s Hospital. Μάλιστα, τα περισσότερα άτομα με χρόνια νεφρική νόσο θα αποβιώσουν από καρδιοπάθεια προτού αναπτύξουν νεφρική ανεπάρκεια και χρειαστούν αιμοκάθαρση (χρήση ενός μηχανήματος που φιλτράρει το αίμα στη θέση των νεφρών), προσθέτει.

Πολλές φορές οι πάσχοντες δεν εμφανίζουν συμπτώματα έως ότου οι νεφροί αρχίσουν να εμφανίζουν ανεπάρκεια. Αυτό συνήθως δεν συμβαίνει παρά μόνο όταν η νεφρική λειτουργία μειωθεί κάτω από το 15% του φυσιολογικού, κάτι για το οποίο συνήθως απαιτούνται χρόνια. Η επακόλουθη συσσώρευση άχρηστων προϊόντων και υγρών στον οργανισμό μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη ενέργεια, δυσκολία στη συγκέντρωση, μειωμένη όρεξη, οίδημα (πρήξιμο) στα πόδια και στους αστραγάλους και συχνότερη ούρηση, ιδίως τη νύχτα.

Ένας φαύλος κύκλος

Οι νεφροί –δύο όργανα σε σχήμα φασολιού και μέγεθος γροθιάς– βρίσκονται ακριβώς κάτω από τον θωρακικό κλωβό, δεξιά και αριστερά από τη σπονδυλική στήλη. Παίζουν βασικό ρόλο στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, ελέγχοντας τα επίπεδα υγρών και νατρίου στην κυκλοφορία του αίματος. Όταν η αρτηριακή πίεση αυξάνεται, οι νεφροί απομακρύνουν νερό και νάτριο από την κυκλοφορία του αίματος και τα διοχετεύουν στα ούρα για να απεκκριθούν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της πίεσης, καθώς η αυξημένη απώλεια υγρών μέσω της ούρησης έχει ως συνέπεια να μειώνεται ο όγκος του κυκλοφορούντος αίματος. Αντιθέτως, όταν η αρτηριακή πίεση μειώνεται, οι νεφροί κατακρατούν νερό και νάτριο, ώστε να διατηρηθεί ο όγκος του αίματος και να αυξηθεί η πίεση.

Τα άτομα με υψηλή αρτηριακή πίεση τείνουν να κατακρατούν υπερβολικά πολύ νερό και νάτριο. Αυτό προκαλεί πρόσθετη επιβάρυνση στην κυκλοφορία εντός των νεφρών, σχηματισμό ουλών και εξασθένηση των αιμοφόρων αγγείων. Μπορεί να αναπτυχθεί ένας φαύλος κύκλος, καθώς η νεφρική νόσος προκαλεί υψηλή αρτηριακή πίεση και η μη ελεγχόμενη υψηλή αρτηριακή πίεση αποτελεί αιτία εξελισσόμενης νεφρικής ανεπάρκειας, δηλώνει η δρ McGrath.

Παρομοίως, η παρατεταμένη ύπαρξη αυξημένου σακχάρου (γλυκόζης) στο αίμα, όπως στον διαβήτη, προκαλεί πάχυνση στις μεμβράνες του τοιχώματος των μικροσκοπικών αιμοφόρων αγγείων που είναι γνωστά ως τριχοειδή. Αυτό καταστρέφει και παραμορφώνει τα τριχοειδή εντός των νεφρών, μειώνοντας την ικανότητά τους για φιλτράρισμα.

Ανίχνευση της νεφρικής νόσου

Οι περισσότεροι γνωρίζουν την τιμή της αρτηριακής πίεσης και της χοληστερόλης τους, αλλά λίγοι είναι εξοικειωμένοι με τις εξετάσεις που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση της υγείας των νεφρών. Σε αυτές περιλαμβάνονται οι εξής:

Άτοα ε καρδιαγγειακή νόσο, διαβήτη και υψηλή αρτηριακή πίεση αντιετωπίζουν τον υψηλότερο κίνδυνο για χρόνια νεφρική νόσο και πρέπει να ελέγχονται τουλάχιστον ία φορά τον χρόνο.

Κρεατινίνη ορού. Η κρεατινίνη, η οποία απελευθερώνεται από τα μυϊκά κύτταρα στην κυκλοφορία του αίματος, είναι μία από τις ουσίες που φιλτράρουν οι νεφροί, απομακρύνοντάς την από το αίμα. Αν η νεφρική λειτουργία εξασθενήσει, το επίπεδο της κρεατινίνης στο αίμα αυξάνεται. Ένα επίπεδο υψηλότερο από 1,2 χιλιοστόγραμμα ανά δεκατόλιτρο (mg/dL) στις γυναίκες ή 1,4 mg/dL στους άνδρες μπορεί να υποδηλώνει πρώιμη νεφρική νόσο.

Ρυθμός σπειραματικής διήθησης (GFR). Η εξέταση αυτή ελέγχει το επίπεδο της κρεατινίνης στον ορό (σε συνδυασμό με την ηλικία και το φύλο), για να εκτιμήσει πόσο καλά λειτουργούν οι νεφροί. Μια τιμή κάτω από 60 είναι ένδειξη ότι οι νεφροί δεν λειτουργούν σωστά.

Έλεγχος της πρωτεΐνης ούρων. Η παρουσία πρωτεΐνης στα ούρα αποτελεί πρώιμη ένδειξη νεφρικής νόσου και μπορεί να ανιχνευθεί με μια απλή εξέταση, κατά την οποία χαρτί που έχει υποστεί χημική επεξεργασία βυθίζεται μέσα σε ένα δείγμα ούρων. Μια πιο ευαίσθητη εξέταση, η αναλογία λευκωματίνης/κρεατινίνης ούρων (UACR), μπορεί να ανιχνεύσει πολύ μικρές ποσότητες της λευκωματίνης, μιας πρωτεΐνης η οποία συνδέεται με την πάθηση που είναι γνωστή ως μικρολευκωματινουρία. Μια τιμή UACR πάνω από 30 χιλιοστόγραμμα ανά γραμμάριο (mg/g) μπορεί να υποδηλώνει νεφρική νόσο. Η παρουσία μικρών ποσοτήτων πρωτεΐνης στα ούρα αποτελεί σημαντική ένδειξη ότι διατρέχετε υψηλότερο κίνδυνο για καρδιαγγειακή νόσο, εξηγεί η δρ McGrath.

Για την ανίχνευση και την παρακολούθηση της νεφρικής νόσου χρησιμοποιούνται εξετάσεις αίματος και ούρων. (Φωτ. Shutterstock)

Ποιος πρέπει να ελέγχεται;

Τα άτομα με καρδιαγγειακή νόσο, διαβήτη και υψηλή αρτηριακή πίεση αντιμετωπίζουν τον υψηλότερο κίνδυνο για χρόνια νεφρική νόσο και πρέπει να ελέγχονται τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο. Άλλες παθήσεις που αυξάνουν τον κίνδυνο είναι η παχυσαρκία, οι χρόνιες ιογενείς λοιμώξεις, όπως ο HIV και η ηπατίτιδα C, αυτοάνοσα νοσήματα όπως ο λύκος, καθώς και ο καρκίνος. Επιπλέον, ορισμένα φάρμακα έχουν συνδεθεί με νεφρική βλάβη. Τα άτομα που λαμβάνουν καθημερινά υψηλές δόσεις μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων (ΜΣΑΦ) –όπως ιβουπροφαίνη και ναπροξένη– είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην ανάπτυξη νεφρικής βλάβης.

Επιβράδυνση της νεφρικής νόσου

Το κύριο πράγμα που τονίζω στους ασθενείς μου είναι πως οτιδήποτε είναι γνωστό ότι είναι υγιεινό για την καρδιά, ιδίως η διατροφή με χαμηλό νάτριο, είναι επίσης καλό για τους νεφρούς, λέει η δρ McGrath. Αν έχετε διαβήτη και υψηλή αρτηριακή πίεση, οι γιατροί συνήθως θα συνταγογραφήσουν φάρμακα για την αρτηριακή πίεση που είναι γνωστά ως αναστολείς του ΜΕΑ ή ARB. Τα φάρμακα αυτά βοηθούν να επιβραδυνθεί η εξέλιξη της νεφρικής νόσου στα άτομα με διαβήτη. Χρησιμοποιήστε ένα οικιακό πιεσόμετρο για να βεβαιωθείτε ότι η αρτηριακή σας πίεση είναι καλά ελεγχόμενη, συνιστά η δρ McGrath.

Μια νεότερη κατηγορία φαρμάκων, τα οποία είχαν αρχικά σχεδιαστεί για την αντιμετώπιση του διαβήτη, οι αναστολείς του SGLT2, δρουν εμποδίζοντας τους νεφρούς να επαναπορροφήσουν το σάκχαρο στον οργανισμό. Βοηθούν στην πρόληψη της νεφρικής βλάβης ακόμη και σε άτομα που δεν έχουν διαβήτη.

Εκτός του ότι μειώνουν την αρτηριακή πίεση και προάγουν την απώλεια βάρους, τα φάρμακα αυτά έχουν επίσης καρδιαγγειακά οφέλη, ιδίως σε άτομα με καρδιακή ανεπάρκεια. Περιλαμβάνουν την καναγλιφλοζίνη, τη δαπαγλιφλοζίνη, την εμπαγλιφλοζίνη και την ερτουγλιφλοζίνη. Ένα άλλο φάρμακο, η φινερενόνη, επίσης βοηθά να επιβραδυνθεί η εξέλιξη της διαβητικής νεφροπάθειας και προλαμβάνει τις καρδιολογικές επιπλοκές.

Οι νεφροί που έχουν υποστεί βλάβη μπορεί να μην απομακρύνουν αποτελεσματικά τα φάρμακα από το σώμα. Έτσι, αν έχετε χρόνια νεφρική νόσο, είναι πολύ σημαντικό να ακολουθείτε τις δοσολογικές οδηγίες του γιατρού σας για όλα τα συνταγογραφούμενα φάρμακα. Επίσης, ρωτάτε πάντοτε τον γιατρό σας προτού λάβετε μη συνταγογραφούμενα παυσίπονα και φυτικά συμπληρώματα, καθώς κάποια μπορεί να βλάπτουν τη νεφρική λειτουργία.