Zelenski: İsviçre'deki barış zirvesinde tarih yazılacak
Ukrayna'da barış konulu zirve, 15 Haziran 2024 Cumartesi günü İsviçre'nin Lucerne kenti yakınlarındaki Stansstad'da.
İsviçre'nin orta kesimindeki Nidwalden kantonunda çok sayıda ülke ve hükümet başkanı ile üst düzey yetkililer, Rusya-Ukrayna savaşını sona erdirmeyi ve barışın ilk adımlarının atılmasını hedefleyen barış konferansı için cumartesi günü bir araya geldi.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski zirvenin ilk gününde yaptığı açıklamada, İsviçre'nin ev sahipliğindeki konferansta "tarih yazılacağına" inandığını belirtti.
Uzmanlar ve eleştirmenler ise Rusya katılmadığı için konferansta büyük bir ilerleme kaydedilmesini beklemiyor.
Zirvenin başlangıcında İsviçre Konfederasyonu Başkanı Viola Amherd ile birlikte gazetecilere kısa bir açıklama yapan Zelenski, toplantıyı bir başarı olarak nitelendirerek, "Ortak çabaların savaşı durdurabileceği ve adil bir barış tesis edebileceği fikrini dünyaya geri getirmeyi başardık," dedi.
"Zirvede tarih yazıldığına tanık olacağımıza inanıyorum," diye ekledi.
Konferansa ev sahipliği yapan İsviçreli yetkililer, Lucerne Gölü manzaralı Bürgenstock tatil beldesindeki toplantıya toplamda 50'den fazla devlet ve hükümet başkanının yanı sıra Avrupa kurumları ve Birleşmiş Milletler (BM) de dahil olmak üzere yaklaşık 100 delegasyonun katılmasını beklediklerini belirtmişti.
Şubat 2022'de Ukrayna'yı işgal eden Rusya'nın davet edilmemesi nedeniyle eleştirilen barış zirvesine kimin katılıp katılmayacağı merak konusuydu.
Konferansa dahil edilmese de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin cuma günü bir adım atarak, savaşı sona erdirmek için şartlarını açıkça ortaya koydu. Ancak Putin'in önerileri yeni talepler içermiyordu ve Kiev bu önerileri "manipülatif" ve "saçma" olarak nitelendirdi.
Türkiye ve Suudi Arabistan toplantıya dışişleri bakanlarını gönderirken, Brezilya gibi gelişmekte olan kilit ülkeler - etkinlikte sadece gözlemci olarak yer aldılar - Hindistan ve Güney Afrika alt düzey yetkililer tarafından temsil edildi.
Rusya'yı destekleyen Çin de konferansa katılmayan çok sayıda ülke arasında yer aldı. Pekin, herhangi bir barış sürecinin Rusya ve Ukrayna'nın birlikte katılımını gerektirdiğini belirtti.
Geçtiğimiz ay Çin ve Brezilya, Ukrayna krizinin siyasi çözümü konusunda altı "ortak anlayış" üzerinde anlaşarak diğer ülkelerden bunları onaylamalarını ve barış görüşmelerini teşvik etmede rol oynamalarını istedi. Bu altı madde arasında "hem Rusya hem de Ukrayna tarafından tanınan uygun bir zamanda, tüm tarafların eşit katılımıyla ve tüm barış planlarının adil bir şekilde tartışılacağı uluslararası bir barış konferansını destekleme" anlaşması da yer alıyor.
Zelenski, katılımcıları İsviçre zirvesine çekmek için diplomatik bir baskıya öncülük etti.
Zirve, Rus güçlerinin Ukrayna'nın doğu ve kuzeydoğusunda toprak kazanımları elde ederek ülkenin yaklaşık dörtte birinde sahip oldukları hakimiyeti genişlettiği bir dönemde gerçekleşiyor.
Geçtiğimiz yaz İsviçre'nin ev sahipliği yapacağı barış girişiminden söz edilmeye başlandığında, Ukrayna kuvvetleri özellikle güneydeki Kherson ve kuzeydeki Kharkiv şehirleri yakınlarında büyük toprakları geri kazanmıştı.
Ukrayna'da devam eden savaşın saha durumu ve diplomatik stratejiler karşısında, zirve organizatörleri üç gündem maddesi sundu: nükleer güvenlik, insani yardım ve savaş esirlerinin değişimi ve Karadeniz üzerinden yapılan sevkiyatların zaman zaman engellenmesi nedeniyle aksayan küresel gıda güvenliği.
En az tartışmalı meselelerden bazılarını kapsayan bu konu başlıkları, Zelenski'nin 2022 yılının sonlarında sunduğu 10 maddelik barış formülündeki öneri ve umutlardan oldukça uzak. Bu plan, Rus askerlerinin işgal altındaki Ukrayna topraklarından çekilmesini, çatışmaların durdurulmasını ve Rusya'nın işgal altındaki Kırım'dan çekilmesi de dahil olmak üzere Ukrayna'nın Rusya ile olan orijinal sınırlarının yeniden tesis edilmesini içeriyordu.
Putin'in hükümeti ise Ukrayna'nın tarafsız statüsü ve silahlı kuvvetlerine sınırlamalar getirilmesini içeren, savaşın erken aşamalarında müzakere edilen bir taslak anlaşma etrafında inşa edilmiş bir barış anlaşması istiyor.
Ukrayna'nın yıllardır devam eden NATO askeri ittifakına katılma çabaları da Moskova'yı rahatsız ediyor.
Cuma günü Putin, Rus diplomatlara ve üst düzey milletvekillerine, Ukrayna'nın NATO'ya katılma isteğinden vazgeçmesi ve Moskova'nın 2022'de yasadışı olarak ilhak ettiği dört bölgeden askerlerini çekmeye başlaması halinde "derhal" ateşkes emri vereceğini ve müzakerelere başlayacağını söyledi.
Analistlere göre, Putin'in talepleri Ukrayna için bir başlangıç olmasa da Kiev'in şu anda güçlü bir pozisyonda müzakere etmesi mümkün değil.
Carnegie Rusya Avrasya Merkezi Direktörü Alexander Gabuev savaş alanındaki durumun "dramatik bir şekilde değiştiğini" belirterek, Rusya'nın "maksimalist hedeflerine askeri yollarla hızlı bir şekilde ulaşamasa da" savaş alanında ivme kazandığını söyledi.
Çarşamba günü gazetecilere verdiği demeçte Gabuev, "Dolayısıyla zirveye gelen pek çok ülke Zelenski barış formülünün hala geçerli olup olmadığını sorgulayacak," dedi.
Dünyanın büyük bir kısmı son zamanlarda Gazze'de devam eden çatışmalara ve ulusal seçimlere odaklanırken, Ukrayna'nın destekçileri, dikkatlerin bir kez daha Rusya'nın uluslararası hukuku ihlaline ve Ukrayna'nın toprak bütünlüğünün yeniden tesisine çevrilmesini istiyor.
Öte yandan, Putin cuma günü yaptığı konuşmada, konferansı "herkesin dikkatini başka yöne çekmek için bir başka oyun" olarak nitelendirdi.
Çatışmayı sona erdirmek için çalışan bir danışma grubu olan Uluslararası Kriz Grubu, bu hafta "Bürgenstock'ta büyük bir sürpriz olmazsa," etkinliğin "kayda değer bir sonuç getirmesinin olası olmadığını" belirtti.
“Bununla birlikte, İsviçre zirvesi, Ukrayna ve müttefiklerinin, BM Genel Kurulu'nun 2022'de tanıdığı ve 2023 Şubat'ındaki Ukrayna'da adil barış konulu kararında yinelediği noktayı vurgulaması için bir fırsat: Rusya'nın tam ölçekli saldırganlığı, uluslararası hukukun açık bir ihlali,” denildi.