Een kijkje in het archief met de best bewaarde geheimen van de autosport
Brand en overstromingen hebben in de loop der jaren veel van de historische gegevens van de autosport vernietigd. De Fédération Internationale de l'Automobile (FIA) – een naoorlogse voortzetting van de Association Internationale des Automobile Clubs Reconnus (AIACR) – is in één van haar Franse hoofdkantoren druk bezig met het digitaliseren van het archief.
Motorsport.com-collega Oleg Karpov toog naar het stadje Valleiry in de Franse Alpen om te kijken wat er zoal nog resteert van het archief. Hij ontdekte dat veel van de documenten – waaronder brieven van Enzo Ferrari – tot op de dag van vandaag vertrouwelijk blijven en schreef er het volgende artikel voor het blad GP Racing over.
Oleg Karpov
Een korte grijsharige man met een bril en een jasje over een dieprode trui pakt een notitieboekje met een harde, gebarsten kaft uit een rek. "Association Internationale des Automobile Clubs Reconnus - Procès-Verbaux des Assemblées Générales – 1904-1923" valt te lezen op het handgeschreven briefje dat bovenaan is vastgeplakt.
Dit is een verzameling (ook handgeschreven) verslagen van de allereerste algemene vergaderingen van de internationale vereniging van nationale automobielclubs, de organisatie die tegenwoordig door het leven gaat als de Fédération Internationale de l'Automobile, dat onder andere de Formule 1-regels beheert. Er staat een notitie op de eerste pagina, gedateerd 20 juni 1904, met een lijst van de oprichtende leden – een dozijn clubs uit verschillende Europese landen waaronder ook de Nederlandse KNAC. In de afgelopen 120 jaar is de ledenlijst gegroeid met een paar honderd clubs en nationale federaties.
Het bovengenoemde notitieboekje is een van de documenten die bewaard worden in het FIA-archief, dat zich nu in Valleiry bevindt, in een van de vier hoofdkantoren van de federatie. De historische documenten worden bewaard in twee kamers van het twee verdiepingen tellende gebouw (het minst opzichtige van die hoofdkantoren) in een klein Frans stadje naast de Zwitserse grens. Het gebouw wordt voornamelijk gebruikt voor homologatieprocedures voor auto's uit verschillende raceklassen, maar sinds 2015 dient het ook als het nieuwe thuis van het archief.
Onderzoekers en autosportfanaten kunnen hun hart ophalen in het archief in Valleiry
Onderzoekers en autosportfanaten kunnen hun hart ophalen in het archief in Valleiry
Foto door: Malcolm Griffiths / Motorsport Images
Water en vuur
"Veel documenten uit het begin van de vorige eeuw zijn beschadigd tijdens de Tweede Wereldoorlog", vertelt Jean-Francois Ruchaud terwijl hij ons door het archief leidt, waar hij nu al meer dan tien jaar voor zorgt. "Een deel van het archief lag in die tijd onder het zwembad van de Automobile Club de France", verzucht hij. "Er was een overstroming, dus veel dingen zijn vernietigd. Ik zag stapels documenten die als bakstenen waren – je kon de papieren gewoon niet van elkaar loskrijgen. Het archief is vervolgens verplaatst naar een magazijn in Clichy, waar in 1982 veel archiefstukken – bijna alles wat er was – tijdens een brand zijn vernietigd."
Die brand in Clichy is de belangrijkste reden dat er tegenwoordig in het FIA-archief in Valleiry vrijwel geen documenten van de Formule 1-races van voor 1981 meer te vinden zijn. De documenten die nog intact zijn, beslaan hooguit een paar planken en ze kunnen en mogen niet eens allemaal worden ingezien. Ruchaud is hier namelijk niet alleen aanwezig om ons rond te leiden, maar ook om ervoor te zorgen dat we niet in de verkeerde stukken gaan snuffelen. In de hoek van de kamer ligt een handvol mappen die we niet mogen inzien, laat staan fotograferen. Ook ontoegankelijk zijn de documenten met betrekking tot Formule 1-races van het jaar 2000 tot nu - Ruchaud mag ze alleen delen met speciale toestemming.
Droedels op notulen
"Ik begon voor het archief te zorgen in november 2012, toen het nog in Parijs lag", herinnert hij zich. "Ze zochten iemand die geen journalist of schrijver was, maar wel een beetje geschiedenis kende. Ik was lid van de Franse federatie van oldtimers en ik spreek ook Engels, wat belangrijk is omdat de meeste documenten in het Frans of Engels zijn. Veel dingen zoals hotelrekeningen, facturen van huurauto's, enzovoort hoefden niet bewaard te worden. Maar alles wat ook maar enigszins interessant was, zijn we naar deze locatie in Valleiry gaan sturen. En natuurlijk zijn sommige documenten nog steeds vertrouwelijk – zoals brieven geschreven en ondertekend door Enzo Ferrari."
Zelfs met die beperkingen kan iemand met een passie voor autosport uren zoet zijn met het bestuderen van wat er wel beschikbaar is. Een map met documenten van de allereerste Grand Prix van de Formule 1 in Las Vegas – die van 1981 op de parkeerplaats achter Caesars Palace – laat zien hoe ver F1 de afgelopen decennia is gekomen. Handgeschreven notities van een van de trainingen bevatten schilderachtige, nu onvoorstelbare opmerkingen als "onbekende auto spinde en reed door in bocht 3."
Oleg Karpov bekijkt onder het toeziend oog van Jean-Francois Ruchaud enkele documenten.
Oleg Karpov bekijkt onder het toeziend oog van Jean-Francois Ruchaud enkele documenten.
Foto door: Malcolm Griffiths / Motorsport Images
Controverses
Ook zijn er aantekeningen in te zien van een vergadering over de F1-kalender van 1982. Die notities zijn voorzien van tekeningen van iemand die zich waarschijnlijk verveelde tijdens: een herinnering om de toenmalige voorzitter van de FISA, Jean-Marie Balestre, te faxen is bijvoorbeeld twee keer onderstreept, waarna deze twee regels uitgroeien tot een koddige schets van een soort inktvis. Ook is er een aantal door Balestre ondertekende documenten, waarin boetes worden uitgedeeld voor gemiste briefings.
Een van de zwaarste mappen – en volgens Ruchaud ook een van de meest veeleisende dossiers – mappen, bevat de aantekeningen en documenten van de ophef rond het dubbele chassis van de verboden Lotus 88, in 1981 de eerste F1-auto met een monocoque van carbon. Maar er zijn ook zwaardere en nieuwere mappen. De bevindingen van een onderzoek naar Michael Schumachers crash in 1999 op Silverstone, met minutieuze bijgehouden details over de oorzaken en omstandigheden van het incident waarbij Michael zijn been brak, beslaan honderden pagina's. Of de pagina's die betrekking hebben op Ferrari's diskwalificatie uit Maleisië datzelfde jaar.
Deze documenten, zegt Ruchaud, trekken meer de aandacht van geïnteresseerden, hoewel dat aantal beperkt is. Het aantal bezoekers van het archief kun je op je vingers tellen. Het archief is, voorlopig althans, gesloten voor het grote publiek en de belangrijkste gasten zijn journalisten en historici die niet meer dan eens in de paar maanden naar Valleiry komen.
Toekomst
Ruchaud zelf woont in Parijs en komt elke maand een paar dagen naar het Centre of Excellence van de FIA (de officiële naam van het kantoor in Valleiry). Meestal om toezicht te houden op de digitalisering van het archief. Zijn collega, die de documenten één voor één scant, is er echter elke dag. Hoewel slechts een klein deel van de documenten uit de 120-jarige geschiedenis van de federatie bewaard is gebleven, is de digitalisering nog niet eens voor de helft klaar.
Bang voor een nieuwe brand, is men niet. Net buiten de kamers waar de documenten liggen, staan bussen met een speciaal gas dat alle zuurstof uit de lucht haalt als de rookmelders afgaan, zodat het vuur zich niet kan verspreiden. "Je moet de kamer binnen drie minuten na het horen van het alarm verlaten", legt Ruchaud uit, wijzend naar de bussen met gas. "Anders heb je geen zuurstof meer om te ademen. Maar het is veel beter dan de normale brandblussers of sprinklers met water – want die zouden alle resterende documenten alsnog vernietigen."
De FIA heeft nog geen vastomlijnd plan om op zijn minst een deel van dit archief openbaar te maken. Een deel van de gedigitaliseerde documenten zal zeker beschikbaar worden gesteld op de officiële website van de FIA en zal daarna misschien worden tentoongesteld in een op zichzelf staande tentoonstelling. De geheimen blijven echter... geheim.
Many hidden treasures at the archive will remain just that due to reasons of confidentiality
Veel verborgen schatten in het archief zullen om redenen van vertrouwelijkheid gewoon geheim blijven.
Foto door: Malcolm Griffiths / Motorsport Images