ADHD steeds vaker herkend bij vrouwen: 'Ander beeld dan bij mannen'

Een van de dingen waar mensen met ADHD moeite mee hebben, is focussen.

ADHD was lange tijd een typisch jongensprobleem en daardoor sterk ondergediagnosticeerd bij meisjes en vrouwen. Inmiddels hebben bijna net zoveel vrouwen als mannen de diagnose. En dat is goed nieuws, want ADHD kan bij vrouwen veel problemen veroorzaken, zowel psychisch als lichamelijk. Als ze weten dat ze de stoornis hebben, kunnen ze met hulp beter functioneren.

'Alle Dagen Heel Druk', werd vroeger vaak gezegd over kinderen met ADHD. De diagnose werd dan ook vooral gegeven aan jongens die – zeker op school – onhandelbaar waren. Dat meisje dat stil uit het raam zat te staren? Dat was wel het tegenovergestelde van een ADHD'er.

Criteria gebaseerd op mannen

"De criteria waaraan iemand moet voldoen om een ADHD-diagnose te krijgen, zijn gebaseerd op onderzoek bij jongens en mannen. Dat komt omdat de klachten van vrouwen door hun cyclus niet stabiel zijn; de ene week hebben ze bijvoorbeeld andere of ergere klachten dan de andere", legt Sandra Kooij uit.

"Daardoor weten we bijna niets over ADHD bij vrouwen." Kooij is bijzonder hoogleraar ADHD bij volwassenen aan Amsterdam UMC en psychiater bij PsyQ in Den Haag. Ook is ze medeoprichter van H3-netwerk, dat is opgericht om de zorg voor vrouwen te verbeteren.

Een aantal verschillen tussen mannen en vrouwen, zo weten we nu, zijn dat mannen vaak fysiek drukker zijn terwijl vrouwen de drukte internaliseren. Ze hebben een vol hoofd, zijn sneller overprikkeld, perfectionistisch, dromerig, moe en verliezen het overzicht.

Ze zullen snel te hard werken omdat ze vinden dat ze hetzelfde moeten presteren als mensen zonder ADHD, terwijl dat door concentratieproblemen meer moeite kost. En bij mannen met ADHD is de kans groter dat zich dat uit in agressie of een verslaving, terwijl bij vrouwen sneller burn-outs, eetstoornissen en een laag zelfbeeld op de loer liggen.

Minder snel opgemerkt

Omdat vrouwen vaak zelf last hebben van hun ADHD, en de stoornis bij mannen vaker vervelend is voor hun omgeving, wordt het bij vrouwen minder snel opgemerkt, zegt Kooij. Ze schreef samen met een 'ervaringsdeskundige' het boek Bloedirritant!, over 'de onzichtbare strijd van vrouwen met ADHD'.

Steeds meer behandelaren zijn zich hiervan bewust, waardoor bij vrouwen met dergelijke klachten sneller aan ADHD wordt gedacht. Er is geen registratie van het aantal mensen met ADHD, al wordt ervan uitgegaan dat 3 tot 5 procent van de Nederlandse bevolking ADHD heeft en dat er geen wezenlijk verschil is tussen het percentage mannen en vrouwen. Uit cijfers die het Pharmaceutisch Weekblad in februari publiceerde, blijkt dat inmiddels ongeveer evenveel mannen als vrouwen ADHD-medicatie gebruiken.

Makkelijker accepteren

Dat behandelaren zich steeds meer bewust zijn van dat ADHD zich anders uit bij vrouwen, is goed nieuws, vindt Kooij. "Vrouwen denken voordat ze de diagnose krijgen vaak dat er iets mis is met hen. Ze denken snel dat ze iets niet kunnen of dat ze dom, lui of chaotisch zijn. Dat nemen ze zichzelf kwalijk, wat gevolgen heeft voor hun zelfbeeld. Als ze weten dat ze ADHD hebben, dan is het makkelijker om dat te accepteren en kunnen ze met hulp beter functioneren."

"Daarnaast hebben vrouwen met ADHD een verhoogde kans op verschillende ziekten, zowel psychisch als fysiek. De cardioloog met wie ik samenwerk bij H3-netwerk ziet bijvoorbeeld dat meer dan een derde van haar patiënten met hart- en vaatziekten al het hele leven symptomen van ADHD heeft, dat is tien keer zoveel als in de hele bevolking."

"Dat kan komen doordat vrouwen met ADHD meer risicofactoren hebben voor hart- en vaatziekten. Zo hebben ze vaak een slechtere afweer doordat ze slecht slapen, ervaren ze meer stress, gebruiken ze vaker alcohol en drugs en hebben ze door stemmingswisselingen en slaaptekort vaker overgewicht. Als dan in de overgang de bescherming van het hart door het hormoon oestrogeen afneemt, kan dat leiden tot serieuze hartproblemen."

Vroege overgang

Andere fysieke en mentale problemen waar vrouwen met ADHD een verhoogde kans op hebben, zijn onder meer een vroege overgang, depressie, eczeem, allergieën en prikkelbare darmsyndroom.

Om ervoor te zorgen dat ADHD bij vrouwen nog beter wordt herkend, heeft Kooij samen met andere professionals een vragenlijst ontwikkeld die zowel gebruikt kan worden door behandelaren die een diagnose moeten stellen als door mensen die zich afvragen of zij ADHD kunnen hebben, de DIVA5, die in 30 talen is uitgebracht.

"De internationale criteria aanpassen die gebruikt worden om te bepalen of iemand ADHD heeft, is lastig. Maar doordat we in de vragenlijst voorbeelden hebben meegenomen van situaties die vrouwen met ADHD herkennen, kunnen hopelijk meer goede diagnoses bij vrouwen worden gesteld. Dat is de eerste stap in het oplossen van de problemen waar zij specifiek tegenaan lopen."