EU-parlementariër maakt misleidende beweringen over COVID-19-vaccins

Coronavaccins hebben naar schatting wereldwijd miljoenen levens gered sinds hun uitrol eind 2020. In tegenstelling tot wat een Duitse Europarlementariër in een recent interview beweert, is er geen betrouwbaar bewijs dat coronavaccins met mRNA-technologie 17 miljoen mensen hebben gedood. In een fragment van het interview met Christine Anderson dat circuleert op sociale media gekoppeld aan berichten in het Nederlands, geeft ze ook een verkeerde voorstelling van het bewijs dat het hoofd van het Europees Geneesmiddelenbureau heeft gegeven aan een commissie van het Europees Parlement. Anderson, een Europees Parlementslid voor de radicaal-rechtse partij Alternative für Deutschland, beweerde ook ten onrechte dat de vaccins "zelfs nooit getest" zijn, ondanks dat ze wel klinische proeven hebben ondergaan.

Een video werd meer dan honderd keer gedeeld in Nederlandse en Engelse socialmediaberichten op Facebook (hier en hier) en X (hier en hier). Hierin doet Europees Parlementslid Christine Anderson (AfD) verschillende onjuiste en misleidende beweringen over coronavaccins. Ze beweerde onder andere dat "mRNA-injecties mogelijk wel 17 miljoen mensen hebben gedood" en dat ze "zelfs nooit zijn getest". Ze geeft ook het bewijs verkeerd weer dat het hoofd van het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) aan een commissie van het Europees Parlement heeft gegeven.

De beelden maken deel uit van een interview van 16 minuten met Riks Europe, een Zweeds mediumverbonden met de rechts-populistische partij Zweden Democraten, dat AFP vond na een zoekopdracht op het internet. Het interview is meer dan honderdduizend keer bekeken sinds het op 15 mei 2024 werd gepubliceerd op het Youtube-kanaal van Riks Europe.

Screenshot van een van de misleidende berichten, vastgelegd op 24 juni 2024

Het is niet de eerste keer dat AFP onjuiste beweringen ontkracht die op de Riks-platforms worden gedeeld. Anderson, die onlangs is herkozen bij de EU-verkiezingen van 2024, heeft in het verleden ook onjuiste informatie verspreid, bijvoorbeeld over het coronavaccin en de EU.

Vertekende cijfers over de effecten van vaccins

In een deel van de clip verwijst Anderson naar haar werk in een bijzondere commissie opgericht door leden van het Europees Parlement om de effecten van de coronapandemie te onderzoeken. Ze zei: "Er werd beweerd dat deze mRNA-injectie 20 miljoen levens heeft gered. Dat is een flagrante leugen. Dat is een getal dat volgens de vertegenwoordiger van EMA, ze moest het zelfs toegeven, betrekking heeft op alle vaccins ooit in de geschiedenis."

Anderson lijkt echter het bewijs van Emer Cooke, uitvoerend directeur van het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA), verkeerd te weergeven.

Na een zoektocht op internet vonden we de opname van Cookes bewijs aan de commissie op 27 maart 2023 (link hier gearchiveerd). Het is de enige keer dat het EMA "verscheen bij de bijzondere commissie voor de COVID-19 pandemie (COVI)", zei een woordvoerster van het EMA aan AFP in een e-mail op 20 juni 2024.

Tijdens deze zitting verwezen zowel Cooke als de EU-commissaris voor Gezondheid en Voedselveiligheid Stella Kyriakides naar een aantal van 20 miljoen levens die zijn gered door COVID-19-vaccins. Ze zeiden dat dit betrekking had op alle COVID-19-vaccins (niet alleen mRNA-vaccins, zoals Anderson stelde).

Aan het einde van de hoorzitting verduidelijkte Cooke dat "de 20 miljoen levens die gered werden gelden voor alle vaccins, niet alleen van mRNA-vaccins". Maar ze zei niet dat dit aantal betrekking had op alle vaccinaties in de geschiedenis, zoals Anderson beweerde. We vroegen de EMA naar de bron van het cijfer van 20 miljoen. De woordvoerster van het agentschap wees AFP op een onderzoek dat in juni 2022 werd gepubliceerd in het medische tijdschrift The Lancet, waarin werd vastgesteld dat de injecties in het eerste jaar van de uitrol van het COVID-vaccin wereldwijd tussen de 14 en 20 miljoen levens redden (link hier gearchiveerd).

Een andere studie, gepubliceerd op 24 april 2024 in The Lancet, schatte dat er 154 miljoen levens zijn gered door alle soorten vaccinaties door de geschiedenis heen.

Bewering van '17 miljoen doden' werd ontkracht

Anderson beweerde dat "mRNA-injecties wereldwijd maar liefst 17 miljoen mensen hebben gedood".

Anderson biedt geen bron voor dit getal, maar AFP ontkrachtte dezelfde bewering in 2023. Het verscheen toen in de kop van een artikel van The Epoch Times, een website die bij verschillende gelegenheden onjuiste informatie heeft verspreid over vaccinaties en de pandemie.

Deskundigen legden aan AFP uit dat de bevindingen in het door The Epoch Times aangehaalde rapport - dat niet beoordeeld is door andere wetenschappers door middel van een peer-review - onjuist zijn en dat sterfgevallen als gevolg van COVID-19 vaccinatie zeldzaam zijn.

De conclusies van het rapport zijn gebaseerd op cijfers van de World Mortality Dataset, Our World in Data en enkele andere regionale bronnen. De auteurs merken terecht op dat oversterfte - het aantal geregistreerde sterfgevallen boven wat in een "normaal" jaar zou worden verwacht - begin 2022 steeg na een toename van de COVID-19-vaccinatie.

Maar Oliver Watson, een gastonderzoeker aan de School of Public Health van het Imperial College in Londen, schreef op 4 oktober 2023 per e-mail aan AFP dat het rapport niet bewijst dat coronavaccinaties sterfgevallen veroorzaken, maar simpelweg "de uitrol van vaccins correleert met een toename in sterfte" zonder rekening te houden met andere gebeurtenissen die de pieken hadden kunnen veroorzaken.

Tijdens de coronapandemie zijn er verschillende wereldwijde pieken geweest in oversterfte (link hier gearchiveerd). Maar AFP heeft eerder gemeld dat COVID-19-infecties, en niet vaccins, daar de oorzaak van waren.

"De vaccins hebben het sterftecijfer de afgelopen jaren waarschijnlijk verlaagd," zei Richard Watanabe, hoogleraar bevolkings- en volksgezondheidswetenschappen aan de University of Southern California, in een e-mail op 3 oktober 2023.

Onderzoekers schatten dat het coronavirus zelf direct heeft geleid tot meer dan 7 miljoen sterfgevallen wereldwijd, volgens de Kaiser Family Foundation (link hier gearchiveerd).

Sinds het coronavaccin op de markt kwam, zijn wereldwijd vijf miljard COVID-prikken toegediend (link hier gearchiveerd).

Vaccins werden getest

In tegenstelling tot de bewering van Anderson dat de vaccins "zelfs nooit getest" zijn, zegt de WHO dat de COVID-19-vaccins klinische tests hebben ondergaan en werden uitgevoerd op "mensen met een breed leeftijdsbereik, alle geslachten, verschillende etniciteiten en mensen met bekende medische aandoeningen".

Klinische proeven worden in drie afzonderlijke fasen uitgevoerd, zoals hier beschreven door de EMA. De eerste fase is bedoeld om er zeker van te zijn dat het medicijn "zich gedraagt zoals verwacht", de tweede om te beoordelen "wat de beste dosis is om te gebruiken" en de derde om de "werkzaamheid en veiligheid" van het vaccin te beoordelen. De resultaten van fase drie van de klinische studies, waarbij duizenden vrijwilligers betrokken waren, zijn gepubliceerd (bijvoorbeeld hier voor Moderna en hier voor Pfizer). Hoewel het proces voor COVID-19-vaccins versneld is vanwege de urgentie van de noodsituatie voor de volksgezondheid die door het virus wordt veroorzaakt, bestaat het uit dezelfde stappen als voor elk ander vaccin.

In 2021 publiceerde het British Medical Journal een onderzoek gebaseerd op de getuigenis van een klokkenluider bij Ventavia, een onderaannemer die een klein aantal proeven uitvoerde voor Pfizer in de VS, waarin verschillende slechte praktijken in de klinische proef worden beweerd.

Ventavia voerde echter slechts tests uit op ongeveer duizend mensen van de ongeveer vierenveertigduizend die wereldwijd deelnamen aan klinische proeven. Na de beschuldigingen zei de Food and Drug Administration dat het "volledig vertrouwen had in de gegevens die werden gebruikt ter ondersteuning van de Pfizer-BioNTech COVID-19-vaccinautorisatie en de Comirnaty-goedkeuring". Een rechtszaak die door de klokkenluider was aangespannen tegen Pfizer werd in april 2023 door een rechter in Texas afgewezen.

Het verzet tegen mRNA-technologie is vaak gebaseerd op de omschrijving dat het "experimenteel" is, maar in werkelijkheid is het niet nieuw. De technologie werd al twintig jaar bestudeerd als preventie tegen andere ziekten voordat het werd gebruikt om de mRNA-vaccins tegen COVID-19 te ontwikkelen als reactie op de pandemie, legt het EMA uit. "De technologie werd aan het eind van de jaren zestig ontdekt en vervolgens uitgebreid getest sinds het begin van de jaren negentig", zei Cooke in een brief aan de leden van het Europees Parlement na haar verklaring bij de bijzondere commissie voor de COVID-19-pandemie.

Ze had dit ook verklaard tijdens de Commissie. "Comirnaty was het eerste vaccin met mRNA-technologie dat in de EU werd goedgekeurd, maar mRNA voor andere infectieziekten, griep, Zika, was al een aantal jaren getest in proefdierstudies en bij mensen in klinische proeven. We hadden enige ervaring met de technologie, maar niet met de daadwerkelijke toepassing van de ziekte", zei ze.

Meningen van deskundigen over de effectiviteit van de coronavaccins

De bewering van Anderson dat het coronavaccin niet "veilig en effectief" is, wordt niet ondersteund door de huidige wetenschappelijke consensus over dit onderwerp.

"De coronavaccins hebben een hoge mate van werkzaamheid laten zien bij alle bevolkingsgroepen", staat te lezen op de WHO-webpagina over de veiligheid van het coronavaccin.

Artsen hebben AFP voortdurend gezegd dat de injecties effectief zijn in het voorkomen van ernstige ziekten en sterfte, en dat ze opwegen tegen de risico's van mogelijke bijwerkingen (link hier gearchiveerd).

Vaak voorkomende bijwerkingen van het vaccin zijn koorts, hoofdpijn en vermoeidheid. In zeldzame gevallen zijn er ook ernstiger bijwerkingen gemeld door gevaccineerde mensen, zoals myocarditis of pericarditis, meldt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM).

De meeste treden op omdat "het afweermechanisme van je lichaam begint te werken", verzekert het CBG op zijn website.

Wanneer een vaccin eenmaal is goedgekeurd, wordt het voortdurend bijgewerkt naar aanleiding van bijwerkingen en nieuwe varianten, zegt het RIVM. In haar antwoord op een van Andersons vragen, legde Cooke uit dat onafhankelijk onderzoek, maar ook "regelmatige farmacovigilantie activiteiten uitgevoerd door houders van handelsvergunningen, nationale bevoegde autoriteiten en EMA" allemaal gericht zijn op het verzekeren van het "gunstige baten-risicoprofiel van de coronavaccins".

Meer AFP Fact Check artikelen over gezondheid zijn hier te vinden.