'Macron heeft gegokt en verloren met Franse verkiezingen': vier vragen en antwoorden

Het werd een klinkende overwinning voor uiterst rechts en een deceptie voor de huidige president Emmanuel Macron. De uitslag van de verkiezingen kan voor politieke chaos zorgen in Frankrijk. Met voormalig Frankrijk-correspondent Stefan de Vries en de Franse hoogleraar politicologie Tristan Haute zetten we de belangrijkste vragen over deze uitslag op een rij.

1. Is dit een historische verkiezingsuitslag? 

Vooropgesteld - er komt nog een tweede ronde, maar volgens voormalig Frankrijk-correspondent Stefan de Vries laat de uitslag van de eerste ronde al zien dat er een aardverschuiving gaat plaatsvinden in de Franse politiek.

Rassemblement National (RN), de rechts-nationalistische partij van Marine Le Pen werd met ongeveer een derde van de stemmen de grootste. Daarachter volgde een blok van linkse partijen met 28 procent van de stemmen. De alliantie van president Macron behaalde 20 procent.

Nooit eerder haalde de partij van Le Pen zoveel stemmen bij de parlementsverkiezingen. De uitslag is dan ook zeker historisch te noemen, zegt hoogleraar politicologie Tristan Haute.

Haute: "Niet alleen omdat radicaal-rechts nu de grootste is, ook omdat de partij van de zittende president nu slechts als derde eindigt."

2. Wat gaat er nu in Frankrijk gebeuren? 

De verkiezingen zijn alleen nog niet voorbij. De Franse parlementsverkiezingen gaan namelijk over twee rondes. Er wordt gestemd per kiesdistrict en om gisteren al in de eerste ronde te winnen had een partij meer dan 50 procent stemmen nodig.

In sommige districten is dat ook gebeurd, maar in de meeste niet. Daar volgt een tweede ronde waarbij de grootste partijen van het district nog een keer strijden om de zetel.

"Wat nu zou kunnen gebeuren is dat het linkse blok en de alliantie van Macron gaan samenwerken", zegt De Vries. "Dan roepen ze hun kiezers op om voor één van beide te stemmen om zo te voorkomen dat RN het district wint."

Eerder heeft die tactiek gewerkt, maar bij deze verkiezingen valt dat zeer te bezien. De Vries: "De verwachting is volgens de peilingen dat RN tussen de 250 en 290 van de 577 zetels gaat halen. Zelfs een absolute meerderheid is dus nog mogelijk."

3. Wat betekent dit voor president Macron? 

Macron is duidelijk de grote verliezer, stelt Haute. "De president is de baas van het land, maar hij heeft het parlement nodig", zegt De Vries. "Zo wordt de kans klein dat Macron nog iets door het parlement krijgt."

"Maar na de Europese parlementsverkiezingen is dat geen verrassing", zegt Haute. Macron besloot drie weken geleden, nadat RN bij de Europese verkiezingen ook de grootste partij werd, om nieuwe parlementsverkiezingen uit te schrijven. Hij hoopte dat het land zich zou verenigen tegen Le Pen.

Analisten waarschuwden al dat dit een enorme gok was. Ook De Vries zag dat zo: "Macron is willens en wetens drie weken geleden van een klif gesprongen, in de hoop dat hij nog een parachute zou vinden. Dat is niet gelukt."

4. Wat als niemand een absolute meerderheid haalt? 

Een heel denkbaar scenario, stelt Haute. "Het kan zo zijn dat zowel het linkse blok als de radicaal-rechtse partij veel zetels halen, maar geen van beide een absolute meerderheid heeft. Dan dreigt er politieke stilstand in Frankrijk."

Frankrijk kent niet de Nederlandse traditie van compromissen met elkaar sluiten, vertelt De Vries. "Je krijgt nu twee blokken die totaal andere ideeën hebben en elkaar de huid gaan volschelden. Dat is funest en leidt inderdaad tot inderdaad stilstand. Een coalitie met kleinere middenpartijen lijkt daarbij ook zeer lastig te worden."