«Μια ζωή μαζί»: Τρία ζευγάρια εξηγούν τι τους ενώνει 40 και πλέον χρόνια

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής για τη φυσική κίνηση του πληθυσμού, το 2022 τα διαζύγια στη χώρα μας ανήλθαν σε 14.477, παρουσιάζοντας άνοδο 4% συγκριτικά με το 2021. Εξ αυτών, το 65,6% αφορά γάμους που είχαν διάρκεια τουλάχιστον μία δεκαετία. Ταυτόχρονα, η συνολική αναλογία γάμων και διαζυγίων φαντάζει απειλητική για όσους σχεδιάζουν να παντρευτούν: το 2022 αντιστοιχούν 33 διαζύγια ανά 100 γάμους.

Γιατί όμως έχει κλονιστεί ο θεσμός της ελληνικής οικογένειας, η ραχοκοκαλιά για πολλές δεκαετίες της κοινωνίας μας; Οφείλεται στη βελτίωση των όρων της γυναικείας χειραφέτησης ή οι άνθρωποι πλέον επιλέγουν ανώριμα συντρόφους; Μήπως εκείνη η οικογένεια, που κατά γενική ομολογία συγκάλυπτε την κάθε είδους αμαρτία, ήταν μια εθνική φαντασίωση που πλέον δεν έχει ρόλο; Τελικά, μήπως η εποχή δεν ευνοεί τους κινηματογραφικούς δεσμούς; Ξεκάθαρες απαντήσεις δεν υπάρχουν, η συζήτηση είναι πλατιά. Την ίδια στιγμή όμως, ζουν ανάμεσά μας ζευγάρια που μετρούν μαζί μισό αιώνα ζωής. Από την ίδια κοινωνική μήτρα προέκυψαν κι αυτά, με τη διαφορά ότι νίκησαν τον χρόνο.

Οι τρεις ιστορίες που ακολουθούν είναι πέρα για πέρα αληθινές. Πρόκειται για έρωτες παλιούς, αλλά όχι παλιοκαιρισμένους. Φορτωμένους με ρομάντζο, φτιαγμένους με σεβασμό. Σχέσεις με μεγάλα βάθη και ειδικές βαρύτητες, σχέσεις που αντλούν δύναμη από το μαζί και ξεπερνούν τις δυσκολίες. Γιατί δύσκολες στιγμές έχουν όλα τα ζευγάρια, το ζήτημα είναι πώς τις διαχειρίζονται. Άλλωστε, στο τέλος της ημέρας, όταν ξαπλώνουν και μοιράζονται τα όνειρά τους, το μόνο που μετράει είναι η κοινή τους επιθυμία να μείνουν μαζί για πάντα.

45 χρόνια μαζί

Xρύσα Ιωαννίδου & Βαγγέλης Ιωαννίδης

H Χρύσα γνώρισε τον κατά μία δεκαετία μεγαλύτερό της Βαγγέλη μέσω προξενιού σε ηλικία 19 ετών. Μια ξαδέλφη της έκανε παρέα με την αδελφή του κι αποφάσισε να τους φέρει σε επαφή. Το ραντεβού, όμως, έξω από το Ράδιο Σίτυ δεν κύλησε όπως φανταζόταν. Με σόκαρε το ότι δεν μου άνοιξε την πόρτα του αυτοκινήτου, αυτοί οι ευγενικοί τρόποι συνηθίζονταν τότε. Επίσης, μου κακοφάνηκε που δεν ρώτησε πότε θα με ξαναδεί. Τον είχα ήδη ακυρώσει, διηγείται η ίδια, δείχνοντας το πακέτο τσιγάρων που κράτησε ως ενθύμιο από εκείνη τη συνάντηση. Ο Βαγγέλης επανήλθε μετά από λίγο καιρό. Έπρεπε να τελειώσω με κάποιες άλλες προσωπικές υποθέσεις για να της αφοσιωθώ, ήξερα ότι θέλω να είμαστε μαζί. Της αποκάλυψα τον λόγο καθυστέρησης και τον έρωτά μου, σημειώνει εκείνος.

Στο σαλόνι του σπιτιού τους.

Στη συνέχεια συμπεριφέρθηκε σωστά, με κέρδισαν η ωριμότητα και η ειλικρίνειά του. Αρραβωνιαστήκαμε εντός εξαμήνου, λέει η Χρύσα, η οποία μετά τον γάμο το 1980 άφησε τη Θεσσαλονίκη για να μετακομίσει λίγο πιο δυτικά, στη Νέα Μαγνησία. Εκεί, ο σύζυγός της με τον μεγαλύτερο αδελφό του είχαν ένα οικογενειακό σούπερ μάρκετ, στο οποίο δούλεψε για μεγάλο διάστημα. Ασφυκτικό το πλαίσιο, δύσκολα διατηρείται η ισορροπία, ειδικά όταν μπλέκονται συγγενείς και το σπίτι γειτνιάζει με την επιχείρηση. Υπήρχαν χίλιοι λόγοι για να φτάνουμε στα άκρα. Βάζαμε όμως προτεραιότητά το κοινό καλό, την υγεία και την οικογένειά μας, εξηγεί ο Βαγγέλης.

Μαζί με τις αναμνήσεις που ζωντανεύουν μέσα από τα φωτογραφικά τους άλμπουμ.

Η επιτυχία μας είναι ότι γνωρίζουμε πώς να τσακωθούμε, ξέρουμε τα όριά μας και δεν φαγωνόμαστε άσκοπα, συμπληρώνει η Χρύσα, η οποία δηλώνει ότι εξακολουθεί να ζηλεύει τον άντρα της. Αυτές οι μετρημένες διαφωνίες από τη μία τους προστάτευσαν να μην τινάξουν τον γάμο τους στον αέρα, από την άλλη ενίσχυσαν ακόμη περισσότερο τη σύμπνοιά τους. Όπως το 1990 που η Χρύσα επέμενε να αδράξουν μια ευκαιρία που παρουσιάστηκε για να ανοίξουν κάβα στην περιοχή. Ήμασταν μία εβδομάδα “σκοτωμένοι”, δεν μιλούσαμε. Διαφωνούσα γιατί μας έλειπε το απαραίτητο κεφάλαιο. Τελικά, είχε δίκιο. Φτιάξαμε την κάβα, την ξεχρεώσαμε γρήγορα και στο ίδιο οικόπεδο χτίσαμε τα σπίτια των δύο παιδιών μας, αναπολεί ο Βαγγέλης.

Η επιτυχία μας είναι ότι γνωρίζουμε πώς να τσακωθούμε, ξέρουμε τα όριά μας και δεν φαγωνόμαστε άσκοπα.

Η εμπιστοσύνη μεταξύ τους δεν έσπασε ποτέ. Ούτε στα μεγάλα ζόρια, όταν ταλαιπωρήθηκαν επί μία τριετία για να κάνουν το πρώτο τους παιδί, ούτε στα μικρά περιστατικά. Κάποτε εμφανίστηκε στο μαγαζί μια όμορφη αντιπρόσωπος αναψυκτικών που τον γλυκοκοίταζε. Την έδιωξα μετά από λίγο καιρό γιατί να βάζουμε μπελάδες στο κεφάλι μας;. Η Χρύσα θεωρεί ότι η εμπιστοσύνη στους χειρισμούς τέτοιων καταστάσεων προκύπτει από την επιθυμία τού να είναι μαζί. Ο ένας ολοκληρώνει τον άλλο, δεν ψαχνόμαστε.

Αυτό το αναγνωρίζει περήφανα και ο άντρας της – παρότι την παρομοιάζει με ταύρο σε υαλοπωλείο. Με τη Χρύσα δεν έπληξα ποτέ, δεν βάλτωσα. Πάντοτε μου κρατούσε το ενδιαφέρον και με φρόντιζε. Το μπρίο της τροφοδότησε με ερωτική ενέργεια τη σχέση μας και η ζεστασιά της αγκάλιαζε την αγάπη μας, ομολογεί ο Βαγγέλης, που κάθε πρωί όταν δούλευε ήξερε ότι η γυναίκα του θα του ετοιμάσει ένα τοστ. Κι εκείνος πάντως τη φροντίζει, από τα μελετημένα μπιλιετάκια που συνοδεύουν τις ανθοδέσμες στις γιορτές μέχρι τις στιγμές που απορροφάει αδιαμαρτύρητα τις εντάσεις της.

Ο Βαγγέλης στέκεται τόσα χρόνια βράχος δίπλα μου, είμαι τυχερή, καταλήγει η Χρύσα, που της αρέσει να του χορεύει την Ευδοκία, όπου κι αν την ακούσουν, ακόμη και στον δρόμο. Σήμερα, εκείνος 74 χρονών και εκείνη 64, εξακολουθούν να ανταλλάσσουν δώρα στις επετείους τους. Επίσης, τσακώνονται πού και πού όταν η Χρύσα δίχως αφορμή αλλάζει τη διαρρύθμιση του σπιτιού. Εκεί δεν βρήκαν ακόμη τη χρυσή τομή.

53 χρόνια μαζί

Σουλτάνα Ραφαήλογλου-Παυλιώτη & Αργύρης Παυλιώτης

Το 1970, η Σουλτάνα Ραφαήλογλου, κόρη βιομηχάνου και Μικρασιάτισσα, προετοιμαζόταν να δώσει εξετάσεις τον Σεπτέμβριο για τη Φαρμακευτική Σχολή. Στο φροντιστήριο που πήγαινε στην Προξένου Κορομηλά, δίδασκε Φυσική ο Αργύρης Παυλιώτης, ένα αγροτόπαιδο από το Ακραίφνιο Βοιωτίας που είχε εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη μετά τις σπουδές του στο ΑΠΘ. Μια μέρα του Αυγούστου, ο καθηγητής, που ήταν 11 χρόνια μεγαλύτερος, της προτείνει να ξεκινήσουν έξτρα μαθήματα παράλληλα με το θερινό τμήμα, για να τη βοηθήσει να πετύχει τον στόχο της. Στα ιδιαίτερα αναπτύχθηκε η συμπάθεια, με γοήτευσαν η ομορφιά της και κυρίως η εξυπνάδα της. Λίγο πριν από τις εξετάσεις εκδήλωσα τα συναισθήματά μου, θυμάται ο Αργύρης, ο οποίος αγνοούσε την οικονομική επιφάνεια της μαθήτριάς του.

Ήμουν προσηλωμένη στο διάβασμα και δεν είχα προσέξει το ενδιαφέρον του. Με κέρδισαν η σπιρτάδα του και οι ωραίες μας συζητήσεις, συμπληρώνει η Σουλτάνα, η οποία ομολογεί ντροπαλά ότι τότε είχε πολλές κατακτήσεις. Η εισαγωγή της στο Πανεπιστήμιο ήταν ο πρώτος στόχος που πέτυχαν μαζί. Έκτοτε, όπως διηγούνται, η ζωή τους είναι μια αλληλουχία κοινών στόχων και αμοιβαίας στήριξης. Αρραβωνιάστηκαν το 1971 και παντρεύτηκαν δύο χρόνια αργότερα. Αγάλι αγάλι καταλάβαμε ότι δεν θα ήταν άσχημα να είμαστε μαζί, το συναποφασίσαμε. Συγκατοικήσαμε μετά τον γάμο μας, εκείνη την εποχή ήταν κατακριτέο να διατηρείς προγαμιαίες σχέσεις, λέει ο Αργύρης, ο οποίος, εκτός από τα βιβλία Φυσικής που έγραφε τότε και διδάσκονταν στο Λύκειο, είναι και συγγραφέας και 16 λογοτεχνικών βιβλίων.

Όποτε γράφει ο Αργύρης δεν κουνιέμαι ρούπι από δίπλα του, θέλω να είμαι εκεί. Τώρα είναι αυτονόητο, αλλά στα είκοσί μου χρειαζόταν αρκετή υπομονή. Με υπομονή και συνεννόηση προχωρήσαμε μπροστά, εξηγεί η Σουλτάνα, που πήρε πτυχίο ούσα 7 μηνών έγκυος στο πρώτο τους αγόρι. Μία από τις δυσκολότερες στιγμές τους ήταν στην αρχή του φαρμακείου που άνοιξαν το 1976, όταν η άπειρη φαρμακοποιός με τα δύο μωρά από το άγχος της έχασε δέκα κιλά σε έναν μήνα. Ο Αργύρης με στήριξε πολύ. Ευτυχώς, είχαμε από τότε την ταπεινότητα και τη λογική να λύνουμε τα προβλήματα. Ακόμη και στις διαφωνίες μας, αφήνουμε χρόνο να πέσει η θερμοκρασία του θυμού και συζητάμε ξανά, αναλύει η σύζυγος τον εσωτερικό μηχανισμό λειτουργίας του ζευγαριού.

Ένας τοίχος γεμάτος φωτογραφίες που σχηματίζουν το γενεαλογικό δέντρο της οικογένειας Παυλιώτη.

Όπως περιγράφουν, η περίοδος του μεγαλώματος των παιδιών ήταν απαιτητική και συνάμα πολύ όμορφη, τους κληροδότησε χαρούμενες αναμνήσεις και τους ένωσε. Ψάρευαν με τη βάρκα στη Χαλκιδική, πήγαιναν εκδρομή σχεδόν κάθε Σαββατοκύριακο και έμεναν όλοι μαζί στις διανυκτερεύσεις του φαρμακείου. Αυτή η συνειδητοποίηση της πληρότητας που ένιωθαν φαίνεται ότι κράτησε μακριά τις περιττές ζήλιες αλλά και τις ερωτικές περιπέτειες με τρίτους. Όχι, δεν ζήλευα τις μαθήτριές του, τον εμπιστευόμουν. Δεν μου έδωσε ποτέ δικαίωμα, αναφέρει η Σουζάνα, ενώ ο άντρας της προσθέτει πως φυσικά και θαυμάζω την ομορφιά στις γυναίκες, όμως δεν ζηλεύω αυτόν που έχει πολλές συντρόφους. Αν έχεις μια κοινή ζωή που εξυπηρετεί τις ανάγκες και των δύο, τότε δεν ψάχνεσαι για κάτι διαφορετικό.

Ζητάω από τον Αργύρη, 83 χρονών σήμερα, να επιλέξει έναν νόμο των θετικών επιστημών που πιστεύει ότι εφαρμόζεται στην αγάπη. Τα ετερώνυμα έλκονται, απαντά γελώντας, έχοντας κατά νου τις διαφορετικές κοινωνικές τους αφετηρίες. Είναι δύσκολο να ορίσεις την αγάπη, αλλά όχι να τη νιώσεις. Κι άπαξ την αισθανθείς, δεν τελειώνει, είναι ανεξάντλητη, καταλήγει, και η Σουλτάνα προσθέτει: Κοιμόμαστε κάθε βράδυ μαζί, κουμπώνουμε ο ένας πάνω στον άλλο. Ξαπλώνω στον ώμο του, ανταλλάσσουμε γλυκά λόγια σαν νανούρισμα και μας παίρνει ο ύπνος. Η καθημερινή φροντίδα αποτελεί συστατικό στοιχείο της σχέσης τους, φροντίδα που δεν ξεκινάει από υποχρέωση.

Αν έχεις μια κοινή ζωή που εξυπηρετεί τις ανάγκες και των δύο, τότε δεν ψάχνεσαι για κάτι διαφορετικό.

Θέλω να τον περιποιούμαι, μου αρέσει να του μαγειρεύω. Βέβαια, το ενδιαφέρον γεννάει και αντιδράσεις, τον κυνηγάω να ξυρίζεται καθημερινά ώστε να μην αφήνεται, λέει η Σουλτάνα, η οποία μετά από τόσα χρόνια εκνευρίζεται ακόμη με την αναβλητικότητα του συζύγου της. Βλέποντάς τους καθισμένους δίπλα δίπλα στον καναπέ, ήρεμους και αυτάρκεις, τους ρωτώ τι κοινό στόχο έχουν τώρα. Να απολαμβάνουμε τα αγαθά που κερδίσαμε με κόπους, να χαιρόμαστε τα παιδιά μας και να ασχολούμαστε με τα εγγόνια μας, απαντά με σιγουριά ο συγγραφέας και γνέφει καταφατικά η γυναίκα του.

61 χρόνια μαζί

Ευνίκη Κατσάρκα & Δημοσθένης Κατσάρκας

Η κοινή πορεία του ζεύγους Κατσάρκα ξεκίνησε τον Αύγουστο του 1961 σε ένα συνέδριο στην ευαγγελική κατασκήνωση της Λεπτοκαρυάς. Εκείνος, 28 χρονών, παθολόγος στη Θεσσαλονίκη, είχε προσκληθεί ως ομιλητής από τον πατέρα της, που ήταν πάστορας στην Κατερίνη. Εκείνη, μία δεκαετία μικρότερη, είχε έρθει από την Αγγλία όπου μεγάλωνε σε οικοτροφείο, για να δει τους δικούς της και να βοηθήσει στα οργανωτικά του συνεδρίου. Καθόμουν στο τραπέζι των συνέδρων. Εμφανίστηκε μια νεαρή κοπέλα κρατώντας δύο κανάτες και με ρώτησε: “Τσάι ή καφέ;”. Είναι σαφέστατη η στιγμή στο μυαλό μου, θυμάται ο Δημοσθένης, 90 ετών, ο οποίος προέρχεται κι αυτός από ευαγγελική οικογένεια.

Έκτοτε, για δύο χρόνια σφυρηλάτησαν τη σχέση τους δι’ αλληλογραφίας, επικοινωνώντας σχεδόν εβδομαδιαίως. Το ταξίδι με τρένο από την Αγγλία στη Θεσσαλονίκη διαρκούσε τρεις ημέρες κι εγώ μόλις είχα περάσει στο Πανεπιστήμιο, δεν μπορούσα να φύγω, θυμάται η Ευνίκη. Αντάμωσαν ξανά το 1963, οπότε έδωσαν λόγο, και τρία χρόνια αργότερα παντρεύτηκαν στο μέρος όπου γνωρίστηκαν. Μέσα από τα γράμματα κατανοήσαμε καλύτερα ο ένας τον άλλο. Δεν μας ενοχλούσε η απόσταση, ήμασταν αφοσιωμένοι στο γεγονός ότι θα ζήσουμε μαζί, συμπληρώνει. Και αυτή η αφοσίωση μετράει αισίως 61 χρόνια. Δεν ήταν ο τρελός έρωτας που σε τυφλώνει και ξεφουσκώνει με το που χαθεί ο αρχικός ενθουσιασμός. Δεν βιαστήκαμε, φτιάξαμε τη σχέση μας σιγά σιγά, σχολιάζει ο σύζυγός της.

Χαζεύοντας φωτογραφίες από τον γάμο τους.

Οι αμοιβαίες θρησκευτικές αξίες μπορεί να λειτούργησαν ως στέρεο υπόβαθρο της σχέσης τους, αλλά αυτό που τους κράτησε σφιχτά δεμένους ήταν το όραμα για την ίδρυση της κλινικής του Αγίου Λουκά. Για να συμβαδίσεις με τον άλλο, οφείλεις καμιά φορά να τροποποιήσεις τον δικό σου δρόμο, να μικρύνεις το Εγώ σου. Εμείς ήμασταν τυχεροί, εξ αρχής η διαδρομή ήταν κοινή, αναφέρει ο Δημοσθένης, διευθυντής της κλινικής, η οποία κατασκευάστηκε το 1975 με την υποστήριξη μιας ελληνοαμερικανικής ιεραποστολής της Ευαγγελικής Εκκλησίας. Όταν πρωτοήρθαμε το 1965, εδώ ήταν χωράφι, δεν γνωρίζαμε τίποτα για την κατασκευή και τη λειτουργία νοσοκομείων. Μαζί σχεδιάσαμε το κάθε τι και διαχειριστήκαμε τις προκλήσεις με ψυχραιμία και υπομονή, εξηγεί η Ευνίκη, διευθύντρια προσωπικού, η οποία γέννησε το τέταρτο παιδί τους στην κλινική.

Για να συμβαδίσεις με τον άλλο, οφείλεις καμιά φορά να τροποποιήσεις τον δικό σου δρόμο, να μικρύνεις το Εγώ σου.

Μέχρι το 2008 έμεναν σε ένα διαμέρισμα στον Άγιο Λουκά. Η ευθύνη της ανατροφής των παιδιών σε συνδυασμό με το άγχος λειτουργίας της νέας μονάδας είχαν δημιουργήσει μια εκρηκτική συνθήκη, εύφορη για καβγάδες, όμως οι δυο τους απέφευγαν συνειδητά τις συγκρούσεις. Τα παιδιά φέρνουν αρκετές δυσκολίες, αλλά πλουτίζουν τη ζωή, ομολογεί ο Δημοσθένης, ο οποίος κάθε μέρα ανελλιπώς τρώει πρωινό με τη γυναίκα του. Μαζί, εκτός από τα μεγάλα προβλήματα της ζωής –όπως την περιπέτεια υγείας της Ευνίκης το 1985, όταν μεταφέρθηκε στην Αμερική για θεραπεία–, κατόρθωσαν να νικήσουν και την ύπουλη φθορά της καθημερινότητας.

Δεν επιτρέψαμε στα μικροπράγματα να λάβουν μεγάλες διαστάσεις. Ωστόσο, η αγάπη δεν κολλάει στις λεπτομέρειες, κρατάει το βλέμμα σου σταθερό στα σημαντικά. Κι αυτή είναι σήμερα η τραγωδία των ανθρώπων, οι περισσότεροι αγνοούν τα σημαντικά, περιγράφει η Ευνίκη, κρατώντας στοργικά το χέρι του συζύγου της. Η εκτίμηση δένει τους ανθρώπους, δεν γίνεται να υποτιμάς τον σύντροφό σου και να ζεις μαζί του καλά, καταλήγει ο Δημοσθένης.

Το να διαβάζουν μαζί, όπως λένε, είναι μία από τις αγαπημένες τους συνήθειες.

Σήμερα, εξακολουθούν να εργάζονται στην κλινική, τους αρέσει να βγαίνουν έξω για φαγητό και απολαμβάνουν τα εγγόνια τους. Η Ευνίκη ονειρεύεται ακόμη να δημιουργήσει μια πτέρυγα για τους αρρώστους τελικού σταδίου, ο Δημοσθένης, που κηρύττει κάθε Κυριακή, έχει αφήσει την ιδέα τού να ιδρύσει ένα σχολείο νοσηλευτών. Στο τέλος της κουβέντας μας, ρωτάω πώς νιώθουν που γνώρισαν μόνο έναν σύντροφο επί γης. Το να μοιράζεσαι την ομορφιά της ζωής με έναν άνθρωπο, τη μεγαλώνει ακόμη περισσότερο. Οι πολλές σχέσεις τραυματίζουν, χάνεται το νόημα της μοιρασιάς και ενδιαφέρεσαι πώς να γιατρέψεις τις πληγές σου, απαντούν.