Iran dreigt met aanval op Israël: 'Iran doet aan psychologische oorlogsvoering'

Een aanval op een Iraans consulaat, hoog overleg tussen een Amerikaanse generaal en Israël en een dreiging voor een vergeldingsaanval ‘binnen 48 uur’. De situatie tussen aartsrivalen Iran en Israël is zeer gespannen. Een militaire confrontatie lijkt steeds dichterbij te komen en de gevolgen daarvan kunnen enorm zijn. En juist daarom denken experts dat het nu niet zo ver zal komen.

Directe aanleiding is het Israëlische bombardement op het Iraanse consulaat in de Syrische stad Damascus begin deze maand. Daarbij kwamen zeven Iraniërs, leden van de Revolutionaire Garde van het land, om het leven. De Amerikaanse president Biden zegt te vrezen dat er binnen enkele dagen een ‘significante’ aanval komt op Israël als vergelding.

Persbureau Bloomberg meldt op vrijdagavond dat Israël rekening houdt met een tegenaanval binnen 48 uur en ook de Wall Street Journal heeft het over ‘vrijdag of zaterdag’. De VS stuurt momenteel versterking naar het Midden-Oosten vanwege de dreiging. Meerdere landen roepen hun burgers terug uit Israël en Iran, Lufthansa staakt zijn vluchten naar Teheran en de Europese gasprijs stijgt flink.

“Ik vind het merkwaardig dat zoiets van tevoren wordt aangekondigd”, zegt arabist Leo Kwarten. “Dat zorgt bij mij gelijk voor vraagtekens.” Want, legt Kwarten uit, Iran is nou juist een land dat heel berekenend te werk gaat, een psychologische oorlogsvoering hanteert en zelf bepaalt waar en wanneer het een aanval uitvoert. “Eén ding is zeker”, zegt Kwarten. “Er is de afgelopen dagen contact geweest tussen Iran en de VS en beide willen niet dat dit uit de hand loopt. Ze willen geen escalatie.”

Meer spanningen sinds 7 oktober

De verhoudingen tussen landen in het Midden-Oosten zijn altijd al gespannen, maar sinds de oorlog tussen Hamas en Israël die een half jaar geleden begon, staat de situatie nog meer op scherp. Iran steunt namelijk Hamas en wil dan ook dat Israël ophoudt met de bombardementen op Gaza. Irans grootste vijand is Amerika, een trouwe bondgenoot van Israël. Ook andere landen nemen duidelijk stelling: de Europese Unie zal achter Israël staan, terwijl Rusland en China de kant van Iran kiezen.

Als er een escalatie plaatsvindt, dan zijn er dus direct veel landen bij het conflict betrokken. En hoewel Kwarten denkt dat het op korte termijn niet zal gebeuren, is de dreiging er altijd. “Iran bevindt zich nu in een lastige positie. Aan de ene kant beschouwen ze zichzelf als grootmacht in de regio en mede daarom kunnen ze zo’n aanval niet zomaar laten gebeuren. Het is ongehoord dat een land een ambassade van een ander land aanvalt, dat is een rode lijn waar Israël overheen gegaan is. Dus Iran móet wel reageren.”

Ook Peter Malcontent, historicus aan de Universiteit Utrecht en specialist in het Israëlisch-Palestijns conflict sluit zich hierbij aan. “We moeten het wel serieus nemen. Israël heeft een stukje Iran in Syrië gebombardeerd, want dat is hoe we een consulaat zien. Je raakt daarmee een land bijzonder hard en Iran kan weinig anders dan een vergeldingsaanval plegen. De vraag is alleen: op welke schaal?”

Psychologische oorlogsvoering

Want Iran weet ook dat de VS pal achter Israël staat en dat ze militair gezien geen kans maken in een groter conflict. “Iran ziet dit ook als een poging van Israël om Iran uit de tent te lokken”, zegt Kwarten. “Maar als er één ding is wat Iran niet doet, is het handelen vanuit emotie. Hun adagium is: als we wraak nemen, dan doen we dat in een gerecht dat je koud moet opdienen.” Met andere woorden: juist niet wanneer de situatie zo gespannen is als nu.

De dreigende woorden die Iran uitspreekt, en de onduidelijkheid over het mogelijk sluiten van het luchtruim vanwege een raketaanval, moeten we dan ook op een andere manier interpreteren volgens Kwarten. “Iran doet aan psychologische oorlogsvoering. Het idee achter die berichten is om de spanning op te voeren, maar tegelijkertijd niet te laten blijken wánneer en wát voor aanval Iran zal uitvoeren.”

Dat er een tegenaanval zal komen is dus te verwachten, maar mogelijk zal die meer symbolisch zijn dan dat er een directe confrontatie met Israël zal komen. “Het meest logische is een aanval op een Israëlische legerbasis”, zegt Malcontent. “Militaire doelwitten komen minder hard aan dan burgerdoelwitten. Dan kan Iran erop hopen dat Israël geen wraak neemt.” Maar veel zal afhangen van hoe de bondgenoten reageren. De VS aan de ene kant en China aan de andere. “De vraag is in hoeverre zij de situatie rustig kunnen houden. Zij zullen zeggen: bezint voor je begint.”

Invloed van de VS

Niemand wil deze oorlog en toch lopen de spanningen hoog op. Hoe kan het zo ver komen? “Als je alles rationeel probeert te benaderen in het Midden-Oosten, dan sla je al snel de plank mis”, zegt Malcontent. Voorbeelden uit het verleden laten zien dat incidenten elkaar soms zo snel opvolgden, dat de zwaarden zo scherp geslepen waren, dat landen in een oorlog terechtkwamen en ‘niet meer terug konden’.

“Juist daarom blijft Amerika Israël steunen, want op die manier kunnen ze invloed uitoefenen en proberen stabiliteit te bewaren”, legt Malcontent uit. “Maar je ziet dat ze afhankelijk zijn van wat die landen doen. Je kan niet elk moment over de schouders meekijken, regeringen besluiten ook zelf wat ze doen.” Het Pentagon reageerde dan ook gefrustreerd op de Israëlische aanval op het Iraanse consulaat in Syrië. Amerika zou van niets geweten hebben en daarom ook geen veiligheidsmaatregelen als voorzorg hebben kunnen nemen.

“Ik denk dat ze oprecht boos zijn, want Amerikaanse doelen in de regio worden hierdoor kwetsbaar. Maar het is ook het handelsmerk van Israël”, zegt Malcontent. “De steun vanuit de VS wordt op prijs gesteld, maar als puntje bij paaltje komt, dan beslissen ze zelf. En als Israël de VS had gewaarschuwd, had die gezegd: doe het niet.”

Afleidingsmanoeuvre

“Als je heel cynisch denkt, dat kun je zeggen: degenen die het in Jeruzalem voor het zeggen hebben, die hebben wel baat bij een oorlog met Iran, want dat trekt de aandacht weg van Gaza”, zegt Malcontent. “Netanyahu weet ook dat de VS en de EU hem daarin zullen steunen.”

Maar dan ‘moet’ Iran wel eerst met die wraakaanval komen en dat is nog maar afwachten, aangezien Iran weet dat de consequenties daarvan groot kunnen zijn. Waarom brengen de Amerikanen dan toch die berichten naar buiten?

“Dat kan ook een afleidingsmanoeuvre zijn van Biden”, denkt Kwarten. “Biden roept Israël al tijden op tot een staakt-het-vuren in Gaza en om vorderingen te maken met de onderhandelingen. Maar het lijkt alsof Israël dat tegenwerkt. Roepen dat er een mogelijke aanval uit Iran komt is een welkome afleiding voor Amerika om even onder die druk uit te komen.”

“Het kan zijn dat er niets gebeurt, of dat er op een later moment een wraakactie zal komen. Maar de spanning is opgevoerd.”