Sprankje hoop voor Gaza: 'Maar addertje onder het gras'

Een sprankje hoop in de onderhandelingen over een wapenstilstand in Gaza. Israël heeft de eisen voor een staakt-het-vuren met Hamas afgezwakt, en Hamas zou ‘geen grote problemen’ zien in het voorstel dat nu op tafel ligt. Toch is een wapenstilstand nog verre van zeker.

Volgens de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken ligt er een ‘buitengewoon genereus’ voorstel van Israël op tafel waarbij gevechten tijdelijk stil komen te liggen. Ook zouden er 33 Israëlische gijzelaars worden vrijgelaten, in ruil voor 900 Palestijnen die in Israël gevangen zitten. Het zou de eerste wapenstilstand zijn sinds november.

“De signalen zijn positiever dan ooit, maar dat wil nog niet zeggen dat het ook tot een akkoord komt”, zegt Peter Malcontent, specialist in het Israël-Palestinaconflict en werkzaam aan de Universiteit Utrecht. “Amerika en Israël hebben het kunnen framen als een aanbod dat Hamas niet kan weigeren, en Israël biedt ook meer concessies dan ooit tevoren.” Zo zou Israël een deel van de bevolking die naar het zuiden van Gaza is gevlucht laten terugkeren naar het noorden, iets waar het tot nu toe niet aan mee wilde werken.

“Er zit nog wel een adder onder het gras”, zegt Malcontent. “Want voor Hamas blijft het onzeker of dit gaat leiden tot een definitief vredesakkoord. En dat is uiteindelijk waar Hamas op uit is. En dat is ook de belangrijkste reden waarom het tot nu toe elke keer niet gelukt is.” Hamas wil graag dat Israël alle troepen terugtrekt uit Gaza, en ook dat inwoners van het gebied kunnen terugkeren naar hun woonplaatsen om hun levens weer op te bouwen.

‘Pas een bestand met een handtekening’

Ook Midden-Oosten verslaggever Pepijn Nagtzaam ziet een akkoord nog niet zomaar gebeuren. “Er wordt heel concreet gepraat over deals, over een staakt-het-vuren en de uitwisseling van mensen”, zegt Nagtzaam. “Maar we hebben de afgelopen maanden wel vaker gezien dat alle mogelijke voorwaarden er waren voor een bestand, maar dat de deal toch nog klapte. Bijvoorbeeld omdat Israël of Hamas zich niet kon vinden in de voorwaarden, of de tegenpartij simpelweg niet vertrouwde.”

“Het is pas een bestand op het moment dat allebei de partijen daar een handtekening onder zetten en zich daar achter scharen en zeggen: we gaan voorlopig niet schieten”, zegt Nagtzaam. “Tot die tijd is alles onderhandeling.”

Druk vanuit internationale gemeenschap

Vanuit de internationale gemeenschap is er veel druk op Israël en Hamas om een deal te sluiten. “De meeste westerse regeringen steunen Israël nog wel, maar die steun is niet meer wat het is geweest”, zegt Peter Malcontent. “Het internationale imago van Israël is beschadigd, en dat zorgt ook voor druk. En dan heb je ook nog de publieke opinie in de Verenigde Staten en Europa, wat het voor westerse regeringen moeilijk maakt om Israël te blijven steunen.”

Ook Hamas heeft met druk te maken, want Israël en de Verenigde Staten presenteren het huidige aanbod van Israël als ‘buitengewoon genereus’. De kans dat Hamas meer concessies van Israël krijgt, lijkt voorlopig klein. “Hamas zou kunnen ingaan op dit voorstel, en dan is er in ieder geval voor een periode, een week of zes, een vredesbestand”, legt Malcontent uit. “En dan hoopt Hamas dat er in die periode onderhandelingen gaan plaatsvinden over een definitief vredesakkoord.”

Een delegatie van Hamas was de afgelopen dagen in Egypte om het staakt-het-vuren te bespreken met diplomaten van Egypte en Qatar, die als bemiddelaars dienen. De delegatie van Hamas is inmiddels weer vertrokken uit Egypte, en komt in de komende dagen met een formele reactie op het voorstel van Israël.

Rafah

Israël dreigt al maandenlang om de stad Rafah in het zuiden van Gaza binnen te vallen. De Verenigde Staten zouden zo’n aanval van Israël afkeuren, maar de regering van de Israëlische premier Netanyahu wil Hamas het liefst helemaal vernietigen. Om dat doel te bereiken, zegt Netanyahu, moet het leger van Israël ook de stad Rafah binnenvallen.

“We weten niet of er een grondoperatie op Rafah komt”, zegt Pepijn Nagtzaam. “Er wordt inmiddels al maanden op gehint. Het Israëlische leger zegt dat het er klaar voor is, en Netanyahu heeft een datum in zijn hoofd. Maar ook de dreiging van een grondoffensief kan weer een middel zijn om druk te zetten op de tegenpartij.”

Vandaag dreigde Netanyahu wederom dat het leger van Israël Rafah zal binnenvallen, zelfs als er een wapenstilstand komt. “Dat we de oorlog stoppen voordat alle doelen zijn bereikt, is uitgesloten”, zei de premier tijdens een bijeenkomst met vertegenwoordigers van de families van gegijzelde Israëliërs. “We zullen Rafah binnengaan en Hamas daar uitschakelen, met of zonder deal, om een totale overwinning te behalen.”

Mocht Israël een grondoperatie op Rafah uitvoeren, dan zou dat vreselijke gevolgen hebben voor de bevolking van Gaza. “Dat zou leiden tot een gigantische humanitaire ramp, nog groter dan we nu al zien”, vertelt Nagtzaam.

“In Rafah zitten mensen dicht op elkaar gepakt, en veelal in tenten. Dus op het moment dat je daar een grondoperatie gaat uitvoeren, dan zal dat met veel geweld gepaard gaan. Dat zal ook veel doden tot gevolg hebben, tenzij al die mensen weer naar een andere plek evacueren. Maar dan is de vraag: waar moeten ze naartoe? Want in Gaza is er geen veilige plek.”

Minder intense gevechten

De afgelopen weken zijn de gevechten in Gaza minder intens dan voorheen. Dat komt met name omdat Israël een groot deel van de offensieve troepen uit Gaza heeft teruggetrokken.

“Tegelijkertijd zie je dat Israël de bombardementen op Rafah geïntensiveerd heeft”, zegt Malcontent. “Het is niet dat het heel Rafah platbombardeert, maar het voert wel gerichte aanvallen uit.” Ook in andere delen van Gaza wordt er nog altijd gevochten en worden er bombardementen uitgevoerd, al gebeurt dat in mindere mate dan voorheen.

In de komende dagen moet blijken of de positieve onderhandelingen ook daadwerkelijk leiden tot een staakt-het-vuren. De kans op een akkoord lijkt nu groter dan voorheen, maar het afgelopen halfjaar is vaak gebleken hoe moeilijk het voor Israël en Hamas is om tot een akkoord te komen.