Μήπως συνεργάζεσαι με έναν εταιρικό ψυχοπαθή;

Mια ματιά να ρίξεις γύρω σου (όπου και αν είσαι, την όποια ώρα), θα δεις 2-3 περιπτώσεις ανθρώπων με μια διαταραχούλα, δεδομένου ότι όλοι έχουμε τουλάχιστον μία.

Ίσως να ‘χεις χαρακτηρίσει και κάποιον στο περιβάλλον σου (προσωπικό, οικογενειακό ή εργασιακό) ως ψυχοπαθή. Και ίσως να έχεις και δίκιο. Όντως αυτός ο άνθρωπος να είναι ψυχοπαθής. Την ίδια ώρα μπορεί να έχει και ‘αξίωμα’.

Είναι περίπτωση «εταιρικού ψυχοπαθή».

Να θυμίσουμε πώς προσδιορίζεται ο ψυχοπαθής

Η ψυχοπάθεια είναι μια από τις -πάρα πολλές- διαταραχές προσωπικότητας που έχουν μελετηθεί περισσότερο. Όπως μπορείτε να διαβάσετε στην ιστοσελίδα του FBI, έχει συνδεθεί με παραλλαγές 20 καλά τεκμηριωμένων χαρακτηριστικών.

Ο όρος «ψυχοπαθής» έχει συνδεθεί με κατά συρροή δολοφόνους. Μελέτες βέβαια, έχουν δείξει πως σπάνια υπάρχει συσχέτιση, όπως και ότι περίπου το 1% του ενήλικου πληθυσμού του πλανήτη είναι ψυχοπαθείς. Ωστόσο, δεν σκοτώνουν όλοι.

Η έρευνα που έχει γίνει με τη βοήθεια λειτουργικής απεικόνισης μαγνητικού συντονισμού (FMRI) δείχνει ότι οι ψυχοπαθείς δεν είναι σε θέση να βιώσουν βασικά ανθρώπινα συναισθήματα και συναισθήματα ενοχής, τύψεων ή ενσυναίσθησης.

«Αυτή η συναισθηματική φτώχεια είναι συχνά ορατή στο ρηχό συναίσθημά τους. Εμφανίζουν συναισθήματα μόνο για να χειραγωγήσουν άτομα γύρω τους. Μιμούνται τις συναισθηματικές αντιδράσεις άλλων ανθρώπων» ενημερώνει το FBI. Προσθέτει πως «κάποιοι στερούνται ρεαλιστικών μακροπρόθεσμων στόχων, αν και μπορούν να περιγράψουν μεγαλεπήβολα σχέδια.

«Оџ ПЂО±ПЃОїПЃОјО·П„О№ОєПЊП‚ ОєО±О№ О±ОЅОµПЌОёП…ОЅОїП‚ П€П…П‡ОїПЂО±ОёО®П‚ О¶ОµО№ О­ОЅО±ОЅ ПЂО±ПЃО±ПѓО№П„О№ОєПЊ ОєО±О№ О±ПЃПЂО±ОєП„О№ОєПЊ П„ПЃПЊПЂОї О¶П‰О®П‚, О±ОЅО±О¶О·П„ПЋОЅП„О±П‚ ОєО±О№ П‡ПЃО·ПѓО№ОјОїПЂОїО№ПЋОЅП„О±П‚ О¬О»О»ОїП…П‚ О±ОЅОёПЃПЋПЂОїП…П‚, ОЇПѓП‰П‚, ОіО№О± П‡ПЃО®ОјО±П„О±, П†О±ОіО·П„ПЊ, ПѓП„О­ОіО·, ПѓОµОѕ, ОµОѕОїП…ПѓОЇО± ОєО±О№ ОµПЂО№ПЃПЃОїО®В».

Τα 2 πιο κοινά χαρακτηριστικά των ψυχοπαθών

Τα δυο συνήθη χαρακτηριστικά που προδίδουν έναν ψυχοπαθή, είναι ο λόγος που όλοι τον συμπαθούμε στην πρώτη γνωριμία και αυτός που παίρνει προαγωγές στη δουλειά.

Πρόκειται για την επιφανειακή γοητεία («κοινωνική πράξη του να λες ή να κάνεις πράγματα επειδή γίνονται καλά αποδεκτά από τους άλλους, αντί αυτών που πραγματικά πιστεύεις και θες να κάνεις) και τη μεγαλειώδης αίσθηση του εαυτού τους («θεωρεί τον εαυτό του μοναδικό ή ξεχωριστό, συγκριτικά με τους άλλους και συμπεριφέρεται εγωκεντρικά ή/και αυτοαναφορικά»).

Σύντομα οι πιο παρατηρητικοί αντιλαμβάνονται πως υπάρχει μια πιο σκοτεινή πλευρά. Η ανακάλυψη αυτή γίνεται πιο εύκολα, στους εργασιακούς χώρους, όπου κάνουν θραύση οι εταιρικοί ψυχοπαθείς.

«ΦΙΔΙΑ ΜΕ ΚΟΣΤΟΥΜΙΑ»

O Δρ Clive R Boddy είναι μεθοδολόγος έρευνας με ειδίκευση στην έρευνα του management. Έχει δημοσιεύσει περισσότερες από 100 ακαδημαϊκές ερευνητικές εργασίες και 3 βιβλία.

Ο καθηγητής στο Anglia Ruskin University, θεωρείται πρωτοπόρος στην τομέα της «εταιρικής ψυχοπάθειας». Από το 2005 μέχρι σήμερα μελετά τις επιπτώσεις των τοξικών, ψυχοπαθών μάνατζερ σε επιχειρήσεις, οργανισμούς και την κοινωνία.

Στην πιο πρόσφατη σχετική έρευνα που δημοσιεύτηκε στο International Journal of Market Research, περιγράφει πώς μπορούμε να εντοπίσουμε σημάδια που δείχνουν πως ένα αφεντικό είναι «εταιρικός ψυχοπαθής» (corporate psychopath).

Ο ερευνητής εγκληματικής ψυχολογίας, Robert D. Hare επινόησε ως συνώνυμο τον όρο «φίδια με κοστούμια» και τον χρησιμοποίησε ως τίτλο στο βιβλίο που αναλύει το φαινόμενο.

ΠΩΣ ΘΑ ΚΑΤΑΛΑΒΕΙΣ ΤΟΝ ΕΤΑΙΡΙΚΟ ΨΥΧΟΠΑΘΗ

Όπως διάβασες ήδη, τα χαρακτηριστικά που είναι τρομακτικά όταν ψάχνουμε για φίλους ή συντρόφους, είναι ελκυστικά σε εργασιακά περιβάλλοντα.

Ο «εταιρικός ψυχοπαθής» είναι ο ψυχοπαθής που έχει καλές επιδόσεις σε εταιρικά και πολιτικά περιβάλλοντα, κυρίως γιατί δεν έχει συναισθηματική φόρτιση.

Ωστόσο, ο Δρ Boddy σημειώνει πως η συγκεκριμένη κατηγορία ανθρώπων αποτελεί τεράστια απειλή για τη σταθερότητα των εταιρειών, τομέων και ίσως και ολόκληρων οικονομιών. Το έχει δείξει η έρευνα.

«Η αδίστακτη ιδιοεξυπηρέτησή τους έχει τη δυνατότητα να καταρρίψει ολόκληρους τομείς σε ακραίες περιπτώσεις. Η αναζήτηση χρημάτων, εξουσίας και ελέγχου είναι αυτό που οδηγεί τον εταιρικό ψυχοπαθή και είναι αδίστακτος και αποτελεσματικός, ως προς το να τα αποκτήσει».

Η ψυχοπαθητική χειραγώγηση συνήθως ξεκινά με τη δημιουργία ενός προσωπείου (βλ. ψυχοπαθητική μυθοπλασία) βάσει αυτών που αρέσουν στον ‘στόχο’. Σε διαπροσωπικές καταστάσεις, αυτή η μάσκα παρουσιάζει τον ψυχοπαθή ως τον ιδανικό φίλο, εραστή και σύντροφο.

Στο επίκεντρο της προσπάθειας τους είναι να ικανοποιήσουν τις ψυχολογικές ανάγκες των θυμάτων τους. Κάνουν τόσα που φαίνονται πολύ καλά για να είναι αληθινά και εκμεταλλεύονται την επιθυμία των ανθρώπων να γνωρίσουν τον ‘κατάλληλο’ σύντροφο, συνεργάτη κ.α.

Κατά το FBI «οι εταιρικοί ψυχοπαθείς χρησιμοποιούν την ικανότητα να κρύβουν τον πραγματικό τους εαυτό σε κοινή θέα και να επιδεικνύουν επιθυμητά χαρακτηριστικά προσωπικότητας στον επιχειρηματικό κόσμο.

Για να γίνει αυτό, διατηρούν πολλές μάσκες πρόχειρες. Αυτή για τους συναδέλφους και τη διοίκηση είναι του ιδανικού υπαλλήλου και του μελλοντικού ηγέτη. Κάτι που μπορεί να αποδειχθεί αποτελεσματικό, ιδιαίτερα σε οργανισμούς που βιώνουν αναταραχή και αναζητούν έναν «ιππότη στο άσπρο άλογο» για να τους σώσει.

Οι εταιρικοί ψυχοπαθείς είναι επιτυχημένοι, γιατί απομονώνουν τους στόχους τους. Κάποιες φορές χειραγωγούν πολλούς μαζί.

Οι ερευνητές δεν πρέπει ποτέ να υποθέσουν ότι έχουν ανοσία στην προσέγγιση ενός ψυχοπαθή. Μια συζήτηση μπορεί να είναι αρκετή για να εδραιωθεί ο δεσμός».

Ο Δρ Boddy υποστήριξε ότι «είναι συναισθηματικά ‘ρηχοί’, κάνουν τους γοητευτικούς και τους έξυπνους, έχουν καθαρό ορθολογισμό, εξαπατημένη προσωπικότητα, έλλειψη τύψεων και ανευθυνότητα».

Στο site του FBI εξηγείται ότι «μπορεί να είναι παθολογικοί ψεύτες που εξαπατούν και χειραγωγούν τους άλλους, για εγωιστικούς λόγους. Μερικοί εταιρικοί ψυχοπαθείς ευδοκιμούν στην αναζήτηση συγκίνησης, βαριούνται εύκολα, ψάχνουν διαρκώς ερεθίσματα και επιδίδονται σε mind games, έχοντας πολύ έντονη επιθυμία να κερδίσουν.

«Σε αντίθεση με τους επαγγελματίες αθλητές που έχουν ως κίνητρο τη βελτίωση των επιδόσεων τους, ώστε να νικήσουν τον ανταγωνισμό, οι ψυχοπαθείς οδηγούνται από αυτό που αντιλαμβάνονται ως ‘ευάλωτα σημεία’ στα θύματα τους. Φαίνεται να αντλούν διεστραμμένη ευχαρίστηση από το να τα πληγώνουν και να τα κακομεταχειρίζονται».

Ειδικός συμπεριφοράς χρηστών ψηφιακής τεχνολογίας και πελατών και ψυχολόγος τόνισε κάτι πολύ σημαντικό στο CMS Wire (κορυφαία έκδοση που καλύπτει μεθοδολογίες, εργαλεία και λειτουργίες ψηφιακής εμπειρίας πελατών).

«ОџО№ ОµП„О±О№ПЃО№ОєОїОЇ П€П…П‡ОїПЂО±ОёОµОЇП‚ ОµП…ОґОїОєО№ОјОїПЌОЅ ПѓП„Ої П‡О¬ОїП‚. О•ПЂОµО№ОґО® ОіОЅП‰ПЃОЇО¶ОїП…ОЅ ПЊП„О№ ОїО№ ПЂОµПЃО№ПѓПѓПЊП„ОµПЃОїО№ О¬ОЅОёПЃП‰ПЂОїО№ ОґП…ПѓОєОїО»ОµПЌОїОЅП„О±О№ ОЅО± ОґПЃО¬ПѓОїП…ОЅ ПѓОµ О±П…П„О®ОЅ П„О· ПѓП…ОЅОёО®ОєО·, П†ПЃОїОЅП„ОЇО¶ОїП…ОЅ ОЅО± П„О· ОґО·ОјО№ОїП…ПЃОіО®ПѓОїП…ОЅВ».

Σε αντίθεση με τα ψυχωτικά άτομα, ο ψυχοπαθής CEO δεν χάνει την επαφή με την πραγματικότητα. Τουναντίον, έχει ακριβή αντίληψη για αυτήν. Χαρακτηρίζεται όμως, από έλλειψη ενσυναίσθησης ή ανησυχίας για τις συνέπειες των πράξεών του. Δεν μαθαίνει από λάθη ή τιμωρίες.

Επίσης, καταστάσεις που θα προκαλούσαν συναισθηματική αντίδραση στους περισσότερους, τους είναι αδιάφορες. Έτσι, λαμβάνουν αποφάσεις που χαρακτηρίζονται ως ‘ορθολογιστικές’ (αφήνουν απ’ έξω τη συναισθηματική συνιστώσα).

Δεν έχουν κανένα πρόβλημα να απολύσουν τους ανθρώπους και να εξαπολύσουν επίθεση στη μέση μιας συζήτησης εναντίον όσων δεν σκέφτονται όπως εκείνοι.

Δεν ξέρουν τι είναι τύψεις, μετάνοια και συναισθηματικό βάρος. Έτσι, διακρίνονται σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον».

Τώρα ξέρεις αν ο συνεργάτης ή προϊστάμενος με την ‘περίεργη’ συμπεριφορά, είναι εταιρικός ψυχοπαθής ή όχι, ώστε να καταφέρεις να συνυπάρξεις, χωρίς κόστος στη ψυχική σου υγεία.