İşsizliğe mavi yaka çözümü

Mavi yaka maaşlarda beyaz yakayı ikiye katladı. Özellikle inşaat sektöründe çalışan mavi yakalarda yaşanan usta eleman sıkıntısı işverenin elini kolunu bağlıyor. Durum böyle olunca mavi yakalı işin ehli ücretini de kendi belirliyor. Öyle ki mavi yakalı çalışanlar, mühendis ve şantiye şefi gibi beyaz yakalı çalışanlardan çok daha yüksek ücretler talep etmeye başladı. Peki hangi işler daha çok kazandırıyor ve sektördeki bu denge nasıl kurulacak? Detaylar haberimizde…

Mühendis, doktor, öğretmen, bankacı, avukat olup beyaz yakalı olarak çalışmak mı? Yoksa demirci, kalıpçı, iş makinesi operatörü, elektrikçi, tesisatçı olarak mavi yakalı bir sektörde çalışmak mı? Tabii ki herkes prestiji yüksek daha rahat edeceği beyaz yakalı bir işte çalışmak ister. Ama artık zannedilenin aksine gelir getiren meslekler arasında ustalık ve el becerisi gerektirenler yükselişte.

Öyle ki Türkiye Müteahhitler Birliği’nin (TMB) 2023 yılının son çeyrek dönemine ilişkin yayınladığı İnşaat Sektörü Analizi Raporu da mavi yaka ile beyaz yaka arasındaki dengenin değiştiğini gösteriyor. Mavi yakanın beyaz yakayı ücretlerde ikiye katladığı, bazı sektörlerde ara eleman açığının çok fazla olduğu artık göz ardı edilemeyen bir gerçek. Hem sözkonusu rapor hem de sektörden gelen yorumlara göre demirci, kalıpçı, iş makinesi operatörü gibi ‘mavi yaka’ olarak nitelendirilen orta kademe eleman bulmakta zorluk yaşayan sektörde, ücretler yıl sonunda aylık 150 bin TL seviyelerine kadar çıktı. Biz de mavi yakanın yükselişini, ara eleman açığındaki nedenleri ve çözümlerini sektör temsilcilerine sorduk.

İNŞAAT SEKTÖRÜNDE USTA ÜCRETİNİ KENDİ BELİRLİYOR

Erdal Eren, Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) Başkanı

İnşaat sektörü 2023 yılı boyunca girdi maliyetlerindeki yüksek artışlardan etkilendi ve sektörün ara eleman sorunu iyice derinleşti. 2023 yılının başında yaşadığımız büyük deprem felaketinin ardından sektörümüz tüm olanaklarını deprem bölgesinin yaralarını sarmaya ve bölgenin yeniden inşasına seferber etti. Bu durum nitelikli işgücünün de bölgeye kaydırılması sonucunu doğurdu. Tüm bu gelişmelerin etkisiyle, inşaatlarda istihdam edilmek üzere demirci, kalıpçı, iş makinesi operatörü, hatta düz işçi gibi ‘mavi yaka’ olarak nitelendirilen orta kademe eleman bulmakta zorluk yaşayan sektörde, ücretler yılsonunda aylık 150 bin TL seviyelerine kadar çıktı. Bu durum projelerin gecikmesine neden olmakla birlikte konutların maliyetini de yükseltti. Öyle ki mavi yakalı çalışanlar, mühendis ve şantiye şefi gibi beyaz yakalılardan çok daha yüksek ücretler talep etmeye başladı. Bu durum beyaz yaka-mavi yaka elemanlar arasında ücret dengesini bozduğu için yönetim sorununa da neden oluyor.

Bugün üniversitelere hiç öğrenci almayacak olsak, dört yılın sonunda 12 milyon yeni üniversite mezunumuz olacak. Bu gençler mezun olduktan sonra masa başı iş arıyor. Oysa 12 milyon mavi yakalı işgücüne sadece inşaat değil tüm sanayi ve hizmet sektörlerinin ivedilikle ihtiyacı bulunuyor. Sanat okulları ve meslek liselerine olan ilginin artırılarak gençlerimizin bir an önce üretime dâhil edilmesi gerekiyor. İşin ehli olmayan ve mesleki bilgisi bulunmayan kişileri üniversite mezunu bile olsalar istihdam etmek mümkün değil. Bu nedenle gençlerimizin mutlaka meslekî eğitim almaları lâzım.

ÇIRAKLIĞA İADE-İ İTİBAR YAPILMALI

Bendevi Palandöken, Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı

Genel olarak her meslek dalında eleman bulma ihtiyacı hissediliyor. Mavi yaka pozisyonlarında gerekli olan teknik becerilerin, eğitim ve eleman yetiştirme programları ile ihtiyacın karşılanmaması, ebeveynlerin çocuklarını daha rahat işlerde çalışması için baba mesleğinden uzaklaştırmaları gibi temel etkenler yetişmiş eleman bulmayı engelliyor. Ayrıca mavi yaka işlerin daha düşük prestijli olarak algılanması da en büyük nedenlerden. Bu nedenle, genç nesiller bu tür işlere daha az ilgi gösteriyor. Bu da eleman bulma konusunda sorun yaratıyor. Sorunun çözülmesi için öncelikle ebeveynlerin ve gençlerin bu mesleklere bakış açıları değişmeli, uygulamalı eğitim eksiklikleri giderilmeli. Çocuklarımızın gelecekleri iyi olsun derken yarının işsizlerini oluşturmayalım. Yeni neslin kaynakçı, marangoz, kasap, elektrikçi, berber, terzi, ayakkabı tamircisi, oto tamir ve kaportacısı gibi mesleklere ilgisinin azalması ileride daha büyük sorun olacak. Yakın tarihte yaşadığımız 6 Şubat depremi sonrasında özellikle bu bölgelerde kalıpçı, demirci, inşaat sektöründe elektrik, tesisat işleri, demir bağlama ustası gibi ihtiyaçlarda kendisini daha çok gösterdi.

Bazı sektörlerde mavi yaka çalışanlar, özellikle belirli beceri ve uzmanlık alanlarına sahip olanlar, beyaz yakalılardan daha yüksek ücret alıyor. Teknik becerilere sahip bir makine operatörü veya uzman marangoz, belirli sektörlerde önemli talep görebilir ve bu talebe karşılık mühendislerden daha yüksek ücretler alıyor. Günümüzde gençlerimizin çoğu, yükseköğrenim yolunu tercih etme eğiliminde. Ancak meslekî eğitim gençlerimize kariyerlerini belirleme ve meslek sahibi olma konusunda değerli birer seçenek sunuyor. Gençlerimize bu alandaki fırsatları, avantajları anlatarak, meslek sahibi olmanın gurur verici bir başarı olduğunu vurgulamalıyız. Aynı zamanda meslekî teknik okulların sayısı artırılmalı ve iş dünyası ile daha yakın iş birlikleri kurulmalı. Bu sayede gençlerimiz mesleki teknik liselerini tercih edecek ve seçtikleri dalda uzmanlaşıp her biri ilerde birer usta olacak. Başta Fransa olmak üzere pek çok AB ülkelerinin genelinde uygulanan fakat ülkemizde büyük bir sorun arasında yer alan staj dönemi de emekliliğe sayılmalı. Unutulmamalıdır ki çıraklık meslek için bir başlangıçtır. Günümüzde itibarsız görülse de çıraklığa geçmişte olduğu gibi itibarını kazandırmak için bu sorunlar giderilmeli.

İŞSİZ ÜNİVERSİTE MEZUNLARI MESLEK KURSLARINA KATILMALI

Şekib Avdagiç, İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı

Ülkemizin iş gücü değerlerini yok olmaktan kurtarmak, ülke ekonomisine katkı sunmalarını sağlamak, ancak meslekî ve teknik okullarımızda okuyan öğrencilerimizi iş dünyasının bir parçası yapmakla mümkün. Daha okurken doğru şekilde iş dünyasıyla buluşturulan öğrenci, üretmenin ve kazanmanın mutluluğunu tadar. Üniversite mezunu ancak iş bulamayan, kendisine, ailesine ve iş dünyasına katkı sağlamak için alternatif yön arayanlar var. Öncelikle bu gençlerin ortaya çıkmasını sağlayarak, ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde onları çok hızlı birtakım ikincil kurslarla mesleğe ve iş hayatına kazandırmalıyız.

Yeni mezun öğrenci, kendini emek sektörünün ihtiyaç duyduğu, talep ettiği mesleki alanlarda geliştirmek isteyebilir. Söz gelimi 6 ay kursa gidip operatör, kalite kontrolcü olabilir, nitelik gerektiren her görevi alabilir. Sanayinin ihtiyaç duyduğu tüm konularda lojistikten bakım işlerine kadar birçok alanda açık pozisyonlar var. Böylece hem gençlerimizin işsiz kalmasını önlemiş hem de iş dünyasının ihtiyaç duyduğu iş gücünü karşılamış oluruz.

EN ÇOK VİNÇ OPERATÖRÜ KAZANIYOR

2023 rakamlarına göre inşaatta çalışan bir ustanın aylık geliri 52 bin ile 65 bin TL arasında değişiyor. Vinç operatörü maaşları ise aylık 150 bin TL’yi bulabiliyor. Sıva ustası, 37 bin; Fayans ustası 46 bin; Duvar ustası 37 bin; Elektrik tesisatçısı, 46 bin; Sıhhi tesisatçı 43 bin gibi ortalama rakamlar alıyor. Hatta doğalgazın yeni geldiği illerde ya da büyük site yapımlarında kat karşılığında çalışan doğalgaz ustaları bile var. Ancak aynı inşaatta mühendis olarak çalışan bir elemanın aylık kazancı 30-40 bin TL bandında kalıyor.