Özel içerik: Ayrton Senna'nın son kez göz göze geldiği ismin, yıllarca yaşadığı kabus
Ancak 1 Mayıs 1994’te yaşananların daha az bilinen yönlerinden biri, Formula 1’de piste çıkan güvenlik aracının içindekiler için ortaya çıkan çaresizlik duygusuydu.
F1 makinelerinin önünde koşmak için yeterince hızlı olmayan düşük güçlü bir Opel Vectra ile karşı karşıya kalan güvenlik aracı sürücüsü Max Angelelli ve yanında oturan eski F1 yarış direktörü Charlie Whiting, hiç kimsenin içinde olmak istemeyeceği bir durumla karşı karşıya kaldı.
Olaylar geliştikçe, o zamanki yarış lideri Senna onları hızlarını arttırmaya çağırırken kendilerini hiçbir şey yapamayacak kadar güçsüz hissetmekle kalmayacaklar, aynı zamanda gelecek yıllar boyunca üzücü düşüncelerle baş başa kalacaklardı.
Whiting o gün yaşadıklarını anlatmak için artık aramızda değil ama birkaç yıl önce Mosley filmi için yayınlanan bir video röportajında, Senna’nın kazasından önceki o anlara dair kristal berraklığındaki anılarını anlattı.
O sırada FIA teknik delegesi olan Whiting, “Güvenlik aracında gözlemciydim. [Bu benim] küçük görevlerimden biriydi.”
“Aslında yarış sırasında araçlarla çok fazla işim olmadı. O yüzden sadece güvenlik aracında oturdum.”
“Başlangıç çizgisinde bir kaza oldu, sanırım Pedro Lamy ‘nin de karıştığı bir kazaydı ve güvenlik aracını gönderdiler ve yola çıktık.”
Fotoğraf: Motorsport Images
“Senna yarışı önde götürüyordu. Dün gibi hatırlıyorum. En üst viraja giriyorduk ve Senna aracını yanımıza çekti.”
“Orada öylece duruyordu [hemen yanını gösteriyor], vizörü yukarıdaydı ve ‘daha hızlı, daha hızlı’ diyordu. Ben de ‘Yapamayız. Daha hızlı gidemeyiz. Bu imkansız.’ diye karşılık verdim.”
“Frenler sıcaktı, frenlerin kokusunu alabiliyordunuz ve zavallı sürücü o arabada elinden gelenin en iyisini yapıyordu. O turun sonuna geldik ve bir tur sonra o [Senna] kaza yaptı.” diye yaşananları hatırlattı.
Güçsüz ve aşırı kilolu
Aşırı ısınan frenler ve motor gücü eksikliği Angelelli’nin Imola’ya geldiği andan itibaren korktuğu bir şeydi.
O zamanlar Alman F3’ünde resmi VW pilotuydu ve iki yıl önce İtalya şampiyonluğunu kazanmıştı. Ayrıca kendi evi olan Imola pistinin taleplerini de iyi biliyordu.
Opel Vectra’nın 1350 kg ağırlığındaki 204 beygir gücünün yeterli olmadığını çok iyi biliyordu.
Franco Nugnes tarafından kaleme alınan “Senna: Gerçekler” adlı yeni kitapta konuşan Angelelli, Imola’ya vardığında ve kendisine güvenlik aracı gösterildiğinde yaşadığı dehşeti anlattı.
Charlie Whiting, FIA Race Director talks to Professor Sid Watkins, FIA Safety Delegate
FIA Yarış Direktörü Charlie Whiting, FIA Güvenlik Delegesi Profesör Sid Watkins ile konuşuyor
Fotoğraf: Sutton Images
“Bana arabayı gösterdiklerinde kanım dondu. F1 araçlarının önünde koşmak için uygun değildi.”
“O zamanki FIA teknik delegesi Charlie Whiting’e gittim ve ona şüphelerimi açıkladım – aracın yeterince güçlü olmadığını ve her şeyden önce pistte kullanım için yeterli bir fren sistemine sahip olmadığını söyledim.”
Angelelli Opel’i birkaç antrenman turu için dışarı çıkardı ve karşılaştığı şeyle ilgili endişeleri dramatik bir şekilde arttı.
“Gerçek bir felaketti. İki virajda [Acque Minerali ve Rivazza’da] durmak için bir çapaya ihtiyacınız vardı.”
“Daha ikinci turun sonunda frenler aşırı ısındı ve pedal süngerimsi bir hal aldı, bu da fren mesafesini uzattı. Endişeliydim ama korkumun herhangi bir tepkiyi tetiklemediğini gördüm.”
Bir alternatif bulmak
Opel’in F1 güvenlik aracı olmak için yeterince iyi olmadığını düşünen Angelelli, kullanabileceği daha uygun bir makine olup olmadığını öğrenmek için Porsche Super Cup padoğuna gitti. Ona olduğu söylendi.
Angelelli şöyle devam etti: “Seçimimden gurur duydum ve güvenlik aracı yazılarını ve kamerayı Porsche’nin kokpitine aktarmaya başladım.”
Fotoğraf: Motorsport Images
“Ancak her şey hazır olduğunda, Cumartesi sabahı bana 911’i kullanamayacağımı açıkladılar.”
“Hâlâ gençtim ve açıkçası [F1’deki] bazı dinamikleri anlamamıştım. Belli ki benim bilmediğim ticari anlaşmalar vardı.”
“Benim için net bir şekilde, Opel Vectra güvenlik aracı olmaya uygun değildi, bu yüzden daha uygun bir araç aradım, o da Porsche’ydi.”
“Bana daha fazla açıklama yapmadan, 911’deki her şeyi sökmemi ve Vectra’yı yeniden monte etmemi söylediler. Eğlenceli olması gereken şeyin bir kâbusa dönüşebileceğini fark ettim.”
Kasksız bindi
Angelelli’nin Opel ile devam etmekten başka seçeneği yoktu ve Pedro Lamy’nin Lotus’unun JJ Lehto’nun Benetton’una çarpmasının ardından yarışta hemen göreve çağrıldı.
Aslında bu çağrı o kadar ani olmuştu ki Angelelli’nin ne tulumunu giyecek ne de kaskını takacak vakti vardı – bu nedenle görüntülerde kaskı, yani kafa koruması olmadan sürüş yaptığı görülüyor.
O anlar hakkında konuşan Angelelli, “Her şey aniden oldu. Hazır değildim, yani yanmaz giysinin üst kısmını giymemiştim ve arka koltuğa yerleştirilmiş olan kaskı henüz takmamıştım.”
“Kaza beni şaşırttı ama tamamen benim hatamdı. Charlie Whiting telsizden emri aldı ve bana gitmemi söyledi: piste çıkmak için pit şeridinden geçmemiz gerekiyordu.”
Cars on the grid ahead of the start. Ayrton Senna, Williams FW16 Renault, and Michael Schumacher, Benetton B194 Ford, make up the front row.
Starttan önce griddeki araçlar. Ayrton Senna, Williams FW16 Renault ve Michael Schumacher, Benetton B194 Ford, ön sırayı oluşturuyor.
Fotoğraf: Motorsport Images
“Charlie kontrolü elinde tuttu ve sakin bir ses tonuyla emirleri dikte etti. Onu oldukça iyi tanıyordum çünkü F3’te birkaç yıl yarıştığım Macau’nun yarış direktörüydü.”
“Sağ koltukta oturuyordu ve kask takmıyordu çünkü talimatları yerine getirmek için yarış kontrolüne bağlı bir telsiz kulaklığı vardı.”
“Piste girdik ve yavaşlayarak arkamızdaki araçların gelmesini bekledik. Dikiz aynasından baktığımda Senna’nın Williams ‘ının yaklaştığını gördüm, kendisi liderdi.”
“Hızlandım ama aracın sınırlarının farkında olarak %100 performans aramadım, özellikle de yarış yeniden başlamadan önce pistte ne kadar kalmam gerektiğini bilmediğim için.”
“Frenlerin birkaç turdan fazla dayanmayacağını biliyordum, bu yüzden fren yaparken muhafazakâr olmaya çalıştım. Hızlanırken gaz pedalına o kadar kuvvetli bastım ki zeminde bir delik açabilirdim.” diye devam etti.
Araba “duruyormuş” gibi hissettirdi
Angelelli antrenman turları sırasında Opel için endişelendiyse de, aracın yetersizliği dramatik bir şekilde ortaya çıktığında, F1 araçlarının önünde sürerken hissettiği dehşetin yanında bu hiçbir şeydi.
“Imola hızlanırken Vectra’yı zorlamadı, en azından iki tırmanışa gelene kadar. En kritik nokta Acque Minerali’den çıkıştı.”
Fotoğraf tarafından: Andre Vor / Sutton Images
“Variante Alta’ya doğru tırmanırken Opel sanki sıkışmış gibiydi. Saatte 130 km’yi geçemiyordum.”
“Grubun lideri olan Senna, daha sonra birkaç kez yaptığı gibi yanıma geldi, bana yumruğunu gösterdi ve daha hızlı gitmemi söyledi. Hafızamdan sildiğimi umduğum anılar yeniden canlanıyordu: Charlie ve ben Ayrton’un gözlerinin içine bakan son kişilerdik.”
“Brezilyalı çok öfkeliydi ve böyle hissetmekte fazlasıyla haklıydı. Williams’ı çok yavaş gidiyordu ve lastikler basınç ve sıcaklık kaybedecekti.”
“Whiting sessiz kaldı ve benden daha hızlı gitmemi istemedi. Vectra’nın yeterli güce sahip olmadığının farkındaydı ve bu arada gösterge panelindeki tüm uyarı ışıkları yanmaya başlamıştı.”
“Rivazza için yokuş aşağı fren yaparken nazik olmak zorundaydım, bu yüzden hızım… gülünçtü. Üç tur sonra, tüm önlemlerime rağmen, genişe açıldım ve bordürlere, çimlere çıktım ve iki tekerleğim çakıl havuzunda kaldı.”
“O noktada endişelendim ve Charlie’ye şöyle dedim: ‘Bak, artık fren yok! Bir tur daha atabilirim ve sonra pite dönmek zorundayız çünkü daha fazlasını yapamam: bu tehlikeli. Güvenlik aracı pistten çıkarsa nasıl görünürüz?”
Whiting mesajı yarış kontrolüne iletti ancak güvenlik aracının pist üstünde kalması gerektiği emri geri geldi.
Angelelli, “Devam ettim ama gittikçe yavaşladım. Utanç verici bir hal aldı. Bu Vectra’ya karşı kişisel bir şey değil ama o araç F1 grubunun önünde olmamalıydı.”
“Dördüncü turun sonunda yarışın yeniden başlayabilmesi için bize pit şeridine dönme emri verdiler. Opel’i olması gereken yere park ettim ve motoru kapattım ama bir daha asla açılmadı. Araba ölmüştü.”
“İki tur sonra Ayrton’un kazası meydana geldiğinde, hemen kırmızı bayrakla yarışı durdurdular, aksi takdirde hareket edemezdik.”
Senna’nın öfkesi peşimizi bırakmıyor
Senna’nın güvenlik aracına hızlanması için kollarını salladığı televizyon görüntüleri, kaçınılmaz olarak birçok kişinin aracın yavaşlığının Brezilyalı’nın daha sonraki kazasına katkıda bulunan bir faktör olduğunu düşünmesine neden oldu. Ve gerçekten de bu düşünce Angelelli’nin de aklından çıkmıyordu.
The Safety Car leads Ayrton Senna, Williams FW16 Renault, and Michael Schumacher, Benetton B194 Ford.
Güvenlik Aracı Ayrton Senna, Williams FW16 Renault ve Michael Schumacher, Benetton B194 Ford’u yönetiyor.
Fotoğraf: Motorsport Images
“Size ne yaşadığımı anlatayım: yıllarca kaza için vicdan azabı çektim. Lastiklerinin basınç kaybettiğini ve bunun da aracın Tamburello tümseklerine çarpmasına neden olduğunu düşündüm – o zaman belki de pistten çıkmadan önce bir şeyler kırılmıştı.”
“Kaza, yeniden başlatmadan sonraki üçüncü turun başında, dolayısıyla yarışın yedinci turunda meydana gelmişti ve o noktada lastiklerin iyi bir yol tutuşu sağlamak için doğru basınç ve sıcaklığa dönmüş olması gerekip gerekmediği benim için net değildi.”
“Şüphelerimi gidermek için yarıştan sonra Footwork için yarışan Gianni Morbidelli’yi aradım. Bana ‘Endişelenme’ dedi. ‘Tamburello’yu hemen düz geçtik ve yere çarpma aracın kontrolünde büyük bir sorun yaratmadı.”
Angelelli’nin o günkü olaylar üzerindeki etkisi daha sonra Senna’nın ölümünü takip eden soruşturma ve dava sırasında yasal mercek altına alınacaktı.
“Hiçbir tepki olmayacağını umuyordum ama bunun yerine kendimi savunmak zorunda kaldım. Williams’ın avukatları tarafından çağrıldım.”
“Bunun dikkatleri olanlardan uzaklaştırıp güvenlik aracının rolünü manipüle etmeye yönelik bir girişim olduğunu hissettim – çok yavaştı ve lastiklerde basınç kaybına yol açarak Williams’ın pist dışına çıkmasına neden oldu…”
“Söyleyebileceğim tek şey, zor bir durumda aracın potansiyelinin %100’ünü kullandığımdır. Önce frenlemeyi sürdürmeye, ardından da aracın izin verdiği tempoyu korumaya çalıştım.”
Fotoğraf: Ercole Colombo
Yaraları iyileştirmek
Güvenlik aracının hızı Senna’nın kazasına katkıda bulunan bir faktör olarak usulüne uygun bir şekilde göz ardı edildi, ancak bu, o günün duygularının Angelelli’yi gelecek yıllar boyunca etkilemesini engellemedi.
Tesadüfe bakın ki, 1994 yılında Williams’ta Senna’nın yarış mühendisi olan David Brown, IMSA’da Angelelli ile çalışmaya devam edecekti.
Imola’daki olaylarla ilgili ortak anılara rağmen, ikili o gün neler olduğunu hiç tartışmadı.
Angelelli , “Bu hiç ele almadığımız bir konu. Aradan otuz yıl geçti. Belki o lanetli günün tüm ayrıntılarını hatırlamıyorum ama bende bıraktığı derin duyguları ve yaraları hatırlıyorum.”
“Tarihteki en büyük sürücünün yanıma gelip daha hızlı gitmemi söylemek için elini yumruk yaptığını görmek beni küçücük hissettirdi. Yok olmak, hiç doğmamış olmak istedim.”
“Benim için korkunçtu: Williams’ın kokpitinden benimle konuşuyor gibiydi, bana gönderdiği mesaj o kadar açıktı ki.”
“Yarış pistinden neredeyse suçlu hissederek ayrıldım. Korkunçtu. Morbidelli’nin sözleri rahatlatıcıydı ama vicdanımı rahatlatmadı.”
“Ama otuz yıl sonra, ruhumdaki derin yaralar yavaş yavaş iyileşti.” diyerek konuşmasını bitirdi.
Bu yazıyla, Formula 1’in efsanesi olan Ayrton Senna’yı ölümünün 30. yıl dönümünde saygıyla anıyoruz. Geçen senelerde yazdığımız çeşitli Ayrton Senna yazılarına buradan ulaşabilirsiniz.
İlgili içerikler:
