Origin, kast sisteminde ezilen bir film

Pulitzer ödüllü Afrikalı-Amerikalı yazar Isabel Wilkerson’ın kast sistemi üzerine yazdığı The Origins adlı kitaba odaklanan filmde, geçmişin rüzgarına kapılırız. Ava DuVernay’ın yönettiği filmin açılış sahnesinde savrulan yapraklar; Yahudi soykırımını, Amerika’da 1865’te kaldırılan kölelik sistemini ve Hindistan’da Dalitlerin uğradığı zulmü yüzümüze vurur

[Spoiler içerir]

İlk sahnede sararmış yaprakların hışırtıları, bizi 2012’de Florida’da zenginlerin yaşadığı bir siteye taşır. Bir gece, tek başına yürüyen 17 yaşındaki Afrikalı-Amerikalı Trayvon Martin’in varlığı suç addedilir. Geceden bile karanlık bir araba peşindedir. Latin kökenli George Zimmerman, hiç tanımadığı gencin tehlikeli olduğuna o kadar emindir ki polisi arar. Evine dönmekte olan Trayvon üzerinden bir gerilim filmi senaryosu yazar. Oysa çektiği sahnenin korku unsuru kendisidir. Telefonda derhal takibi bırakması istense de devam eder. Meşru müdafaa gerekçesiyle bir masumu sokak ortasında öldürür. Silahlı saldırıyı camdan izleyen bir komşu ise acil çağrı merkezini arayarak canlı yayın yapar.

Isabel Wilkerson’dan (Aunjanue Ellis-Taylor), hem katilin hem de komşunun acil yardım hattı ile yaptığı görüşmeler üzerine bir gazete haberi yazması istenir. Isabel teklifi reddetse de nefret suçunun ırkçılığa indirgenemeyeceğine inanır. Zimmerman, neden kendisi gibi ten renginden dolayı ötekileştiren bir genci sebepsiz yere ihbar eder?

origin, kast sisteminde ezilen bir film

Origin, kast sisteminde ezilen bir film

İstanbul Film Festivali’nde gösterilen filmin, Amerika’yı sarsan cinayeti etraflıca işleyeceğini düşünürken senaryo Isabel’in özel hayatına odaklanır. Netflix dizisi When They See Us’ın yönetmeni DuVernay, bizi ulusal trajediden yazarın kişisel dramına yönlendirir. Annesini huzur evine göndermesinden ve kocasının kavga ettikleri gece ölmesinden dolayı kendisini suçlayan yazarla baş başa kalırız. Oysa “güvenlik” adına Latin kökenli bir Amerikalının siyah bir genci öldürmesi, çok katmanlı bir senaryoda işlenebilirdi. Olay; maktulün, katilin ve şiddete seyirci kalan komşunun gözünden aktarılabilirdi. Isabel’in yorumlamayı reddettiği telefon kayıtlarını, biz defalarca dinleyip irdeleyebilirdik.

Film, çetrefilli bir senaryoda Trayvon’ı yaşatmak yerine Isabel Wilkerson’ın kast sistemini tartıştığı Caste: The Origins of Our Discontents (2020) adlı kitabından kesitler sunar. Kendimi bir kitap tanıtımında hissettiğim film, yazarın argümanını âdeta kafamıza vura vura bize öğretir.

Yazara göre toplumsal şiddetin asıl sorumlusu, sosyal hiyerarşi üzerine kurulu bir kast sistemidir. Almanların beyaz Yahudileri gaz odalarında yakmasını ve Hindistan’da Dalitler’in ezilmesini ırkçılıkla açıklayamaz. Amerika, Almanya ve Hindistan’daki ayrımcılığın ortak noktası, insanların ekonomik ve sosyal statülerine göre sınıflandırılmasıdır. Doğuştan gelen soy ve statü değişmez. Sosyal farklılıkların devamı için ırklar ve sınıflar arası evliliğe müsaade edilmez.

Film, kast sisteminde meşrulaştırılan fiziksel ve psikolojik şiddeti defalarca örneklendirir. Dalit topluluğundan bir öğrenci, dersi yerde oturarak dinleyebilir. Afrikalı-Amerikalı bir çocuk ise güya ten rengiyle kirleteceği yüzme havuzuna, sınıf arkadaşlarıyla birlikte giremez. Bu iki çocuğa acıdığımız sahnelere, kitabından kesitler okuyan yazarın sesi eşlik eder. “İnsanlık dışı muamele” ve “kast sistemi” kelimelerini defalarca tekrarlayarak ayrımcılığın evrenselliğini vurgular. Oysa biz yazarın bilge açıklamaları olmadan da sosyal eşitsizliği eleştirebiliriz.

Türkçede “köken” ya da “başlangıç” anlamına gelen filmin ismi “Origin,” yazarın ayrımcılığın kaynağını aradığı Caste: The Origins of Our Discontents adlı kitabına referans verir. Fakat Isabel’in kast sistemini “huzursuzluğumuzun” başlangıcı olarak göstermesi problematiktir. Etnisite, toplumsal cinsiyet, sınıf ve milliyetçilik gibi ideolojilerden beslenen eşitsizliğin tek sebebi olabilir mi? Tarih boyunca tüm dünyaya egemen olan ayrımcılık, sadece kast sistemi ile açıklanabilir mi?

Filmde aşk; soy, ırk ve sınıf bariyerlerini aşan tılsımlı bir değnek. Afrikalı-Amerikalı yazarın beyaz kocası Brett (Jon Bernthal) ile imrenilecek bir evliliği var. Bir Alman ve Yahudi’nin aşkı da soykırıma meydan okur. Ölüm çiftleri ayırsa da ırklararası ilişkiler toplumsal bütünleşmenin sembolüdür.

Fakat film, eleştirdiği kast sisteminin altında eziliyor. İlk on dakikasında ilgiyle izlediğim 911 telefon kayıtlarından, Wilkerson’ın argümanını özetlemek adına vazgeçiyor. Almanya, Amerika ve Hindistan’daki hiyerarşiyi anlatan kitaplar arasında bir diyalog kuran film, 140 dakikalık bir ders niteliği taşıyor.

Naz Bulamur kimdir?

Prof. Dr. Ayşe Naz Bulamur, Boğaziçi Üniversitesi Batı Dilleri ve Edebiyatları bölümünden mezun oldu ve Yeditepe Üniversitesinde İngiliz Tiyatrosu üzerine yüksek lisans yaptı. University of Wisconsin-Milwaukee’de Edebiyat Çalışmaları dalında doktorasını tamamladıktan sonra akademik kariyerine Boğaziçi’nde başladı.

Çağdaş romanda İstanbul temsillerini incelediği Tales of Istanbul in Contemporary Fiction (2011) adlı doktora tezi, Edwin Mellen Press tarafından yayımlandı. Victorian Murderesses: The Politics of Female Violence (Cambridge Scholars, 2016) başlıklı kitabı, 19. yüzyıl İngiliz romanlarında kadın katillere odaklanır ve kadınların ekonomik ve kanuni hakları olmadığı için şiddete başvurduğunu savunur.

Amerikalı, İngiliz, Türk yazarlar (Elif Şafak, Julia Kristeva, Orhan Pamuk, A. S. Byatt, Edith Wharton, Elizabeth Gaskell, Erendiz Atasü, Theresa Cha, Martin Amis) üzerine yazdığı makaleler, uluslararası akademik dergilerde yer aldı. Boğaziçi Üniversitesinde roman, tiyatro, edebiyat teorisi dersleri veren Bulamur, feminizm, oryantalizm ve kültürel çalışmalar ışığında kitap, film, dizi eleştirileri yazıyor.

]]>

OTHER NEWS

19 minutes ago

Peter Dutton reveals intent to cut migration and support first-home buyers

19 minutes ago

How relevance deprivation syndrome has liberated me in my retirement

19 minutes ago

'Let Them Be Kids': New youth campaign tackles dangers of social media

19 minutes ago

Video: Candid Aussie reveals surprise job that pays $50 an hour - and only requires one week of training and no degree

21 minutes ago

Boxing-Usyk beats Fury to become undisputed heavyweight champ

21 minutes ago

Simbine registers fastest 100m of season, Lyles superb in 150m

21 minutes ago

Irish business tycoon and rugby record breaker Tony O'Reilly dies at 88

24 minutes ago

Golden girl! Cate Blanchett stuns in a puffy metallic gown as she attends Cannes Film Festival - before getting a four-minute standing ovation for new film Rumours

24 minutes ago

Sam Kerr wins fifth straight WSL title with Chelsea - as Mary Fowler endures public heartbreak

25 minutes ago

Texas Gov. Greg Abbott pledges to keep bussing migrants to NYC: ‘Mayor Adams needs something to do’

25 minutes ago

Actress Lucy Punch will reunite with Dame Joanna Lumley for Motherland spin-off

25 minutes ago

Shane Lowry ties major-championship scoring record with 62 and makes biggest move on Moving Day at 2024 PGA Championship

25 minutes ago

‘Emilia Pérez' Review: Leading Lady Karla Sofía Gascón Electrifies in Jacques Audiard's Mexican Redemption Musical

25 minutes ago

Six of the best: Manchester City’s mainstays who have gone distance

25 minutes ago

Dublin’s hopes broken by Eoin Cody’s saving grace as Kilkenny get back on track

26 minutes ago

Streep, Gerwig shine on Cannes red carpet

27 minutes ago

Tyson Fury accuses judges of helping Oleksandr Usyk win because Ukraine is ‘at war’

28 minutes ago

Police arrest suspect in 1989 cold case killing of 78-year-old Pennsylvania woman

29 minutes ago

Revered Chicago candy shop makes People magazine's summer travel bucket list

31 minutes ago

Video: Inside Cristiano Ronaldo's arrival for Oleksandr Usyk's historic victory over Tyson Fury... as the football star is welcomed by Saudi Arabia officials before taking his ringside seat

33 minutes ago

'Whether they're from Donegal or Senegal, it makes no difference': A night at the Lighthouse café

33 minutes ago

RA_17MAY24_FLV_WILLIAMS_IS_CLEAR_FAVOURITE_FOR_GOALKEEPER_OF_THE_SEASON_16-9.mp4

33 minutes ago

Hepatitis A case reported at Beverly Hills Whole Foods

34 minutes ago

Chelsea vs. AFC Bournemouth, Premier League: Preview, team news, how to watch

34 minutes ago

The Look Ahead: May 17, 2024

34 minutes ago

Should Your Engine Be Hot Or Cold When You Check Oil Levels?

35 minutes ago

HISD, Cy Fair ISD and Spring Branch ISD give updates on status of their schools

38 minutes ago

MCoBeauty founder Shelley Sullivan 'abruptly' splits from husband Anthony seven years after lavish wedding

39 minutes ago

Lok Sabha polls: Kharge accuses PM Modi of ‘provoking’ people, calls on ED to take action

39 minutes ago

World-first live remote muster by drone at Beef Australia 2024 a sign of thing to come for cattle industry

39 minutes ago

Depleted Bristol beat Harlequins in thriller as both teams miss semi-finals spots

39 minutes ago

Best beach cover ups: sarongs, kaftans and more

39 minutes ago

Does servicing outside your dealership void your warranty?

39 minutes ago

Rep. Ritchie Torres talks lithium-ion battery safety legislation

39 minutes ago

After five years, three bridges and two floods, a permanent Mersey River crossing is now open

39 minutes ago

Shane Lowry ties major championship record, shoots 9-under 62 at the PGA

39 minutes ago

Donald Trump attends youngest son's graduation

40 minutes ago

Pittsburgh Penguins' Mike Sullivan to coach U.S. Olympic men's hockey team in 2026

42 minutes ago

‘The Balconettes’ Review: A Very Bloody, Somewhat Didactic, Game – Cannes Film Festival

42 minutes ago

Will Quebec’s forest fire season be as bad as it was last year?

Kênh khám phá trải nghiệm của giới trẻ, thế giới du lịch