Merkez Bankası yıllık enflasyon tahmininde ne kadar başarılı, beklenti ve gerçekleşme farkı nasıl?

TCMB enflasyon tahminleri ne kadar tutuyor?

Türkiye’de yıllık enflasyon Ekim 2022’de yüzde 85’i aşarak AK Parti iktidarının en yüksek noktasına ulaştı. 2023 sonunda ise yıllık enflasyon yüzde 65 gerçekleşti. Merkez Bankası’nın (TCMB) beklentisine göre 2024 sonunda yıllık enflasyon yüzde 36 olacak. Bu hedefinin ne kadar gerçekçi olduğu konusunda TCMB’ye eleştiriler var.

Merkez Bankası’nın 2021 başında enflasyon beklentisi yüzde 9,4 olmasına rağmen TÜİK’in açıkladığı Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) artışı neredeyse bunun 4 katı çıktı.

Peki, Merkez Bankası yıllık enflasyon tahmininde ne kadar başarılı? TCMB’nin enflasyon beklentileri ne kadar tutuyor?

Merkez Bankası sene başında yıl sonu enflasyon beklentisini açıklıyor. Banka sene içinde bu beklentisini güncelliyor. Merkez Bankası’nın sene başında enflasyon tahmini ile yıl sonunda Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı resmi enflasyona oranına bakıldığında bankanın bazı yıllarda epey yanıldığı ortaya çıkıyor. Son iki senedeki enflasyon beklentisi ve gerçekleşme oranı arasındaki fark dikkat çekiyor.

TCMB’nin genellikle ocak ayı sonunda gerçekleşen yılın ilk enflasyon raporları verilerine göre 2011’den bu yana en yüksek enflasyon beklentisi 2024 için geldi.

2022’ye kadar enflasyon beklentisi sadece 2019 yılında yüzde 10’u aşmıştı. 2022 ve 2023 yıllarında ise enflasyon beklentisi sırasıyla yüzde 23,2 ve yüzde 22,3 oldu.

Ancak beklentiler başka gerçekler başka oldu. 2022 sonunda yıllık enflasyon yüzde 64,3 olurken 2023 sonunda 64,8 gerçekleşti.

Mart 2024 itibarıyla yıllık enflasyon yüzde 68,5 oldu. Ancak özellikle temmuz ve ağustos aylarında baz etkisiyle enflasyonun düşmesine kesin gözüyle bakılıyor. Çünkü aylık enflasyon Temmuz 2023’te yüzde 9,49; Ağustos 2023’te yüzde 9,1 ve Eylül 2023’te yüzde 4,75 olmuştu.

2024 yılında bu dönemde aylık enflasyonun bu kadar yüksek olmaması durumunda yıllık enflasyonda yüzde 20 civarında bir düşük bekleniyor.

Asgari ücrete temmuz ayında zam gelmemesi de en çok tartışılan konulardan birisi.

2021 yılı başında Merkez Bankası’nın yıllık enflasyon beklentisi yüzde 9,4 idi. Ancak TÜFE yıllık enflasyonun yüzde 36,1 olduğunu açıkladı. Gerçekleşen enflasyon tahminin 3,84 katı oldu. Bu sonuçta hükümetin faizi ısrarla indirmesinin ardından 2021’in son aylarında Türk lirasının döviz karşısında hızla değer kaybetmesinin rolü var.

2020 yılında ise enflasyon Merkez Bankası beklentisinin 1,78 katı çıktı. Beklenti yüzde 8,2 iken sene sonunda enflasyon yüzde 14,6 oldu.

2011’den bu yana bakıldığında iki sene enflasyon Merkez Bankası’nın beklentisinden düşük gerçekleşti. Bunlardan birisi 2019; diğeri ise 2012. 2019’da beklenti yüzde 14,6 iken TÜFE artışı yüzde 11,84 oldu. Enflasyon beklentinin 0,81 katı oldu.

2018’de yıllık TÜFE artışı Merkez Bankası’nın beklentisinin 2,57 katı oldu.

Öte yandan enflasyon oranının son dönemde iyice yükselmesiyle birlikte beklenti ve gerçekleşmeyi kıyaslarken sadece kaç katı olduğuna bakmak yeterli değil. Son dönemdeki hızlı yükselişten dolayı puan farkı da açılıyor.

Önceki yıllarda puan farkı düşük iken 2021 yılında gerçekleşme beklentiden yüzde 27 puan fazla oldu. 2022 ve 203’te ise beklenti-gerçekleşme farkı 40 puanı aştı. Bu anlamda TCMB enflasyon beklentisinde son yıllarda iyi bir sınav veremedi.