Ruimteweer kan ons leven ontregelen

Ruimteweer kan ons leven ontregelen

Afgelopen vrijdag werd de aarde getroffen door een zonnevlam van de hoogste categorie, een zogenaamde X-vlam, die honderd keer groter is dan een gewone zonnevlam. Dit fenomeen, dat om 14.00 uur onze tijd begon en een half uur duurde, werd gevolgd door een deeltjesstorm en een zonnewolk. De samenloop van deze drie fenomenen leidde tot stormachtig ruimteweer dat de radiocommunicatie en de werking van satellieten verstoorde.

Terwijl de meesten van ons weinig merken van de activiteiten van de zon, waarschuwt Petra Vanlommel van het Solar-Terrestial Centre of Excellence (STCE) in De Morgen voor de potentiële gevaren die extreem ruimteweer met zich mee kan brengen. “Er ligt een draaiboek klaar voor ernstige zonnestormen” en het STCE stuurde verschillende waarschuwingen uit, vooral naar de civiele luchtvaart, om de veiligheid te waarborgen.

De activiteit van de zon kent een cyclus van elf jaar met periodes van hogere en lagere activiteit, waarbij we nu in het ‘hoogseizoen’ verkeren, met een toename in zonnevlekken en daarmee gerelateerd zonnegeweld. Hoewel de huidige cyclus groter uitpakt dan de vorige, is deze niet uitzonderlijk. “Al kan ook een gematigd seizoen een extreme uitspatting kennen,” aldus Vanlommel, zoals dit weekend.

“Zo’n extreme vlam laat zich vooral voelen op de radiocommunicatie, die onder andere door vliegtuigpiloten of grondstations wordt gebruikt om onderling contact te houden,” legt Vanlommel uit. De erop volgende deeltjesstorm – hoogenergetische deeltjes die door die explosie de ruimte worden ingestuurd en de aarde via de noord- en zuidpool bereiken – duurt nog steeds voort, omdat er dit weekend extra vlammen zijn geweest die bovendien een boost hebben gekregen van de zonnewolk, “een wolk van plasma die wordt meegevoerd door de zonnewind.”

Reden voor het STCE om onder meer de civiele luchtvaart te waarschuwen. In de meeste gevallen is overschakelen op een andere radiofrequentie voldoende, maar het is ook wel eens voorgekomen dat het hele radarsysteem voor vliegtuigen verstoord raakte. De toenemende afhankelijkheid van technologie maakt onze samenleving kwetsbaarder voor de effecten van ruimteweer. Zo viel in 1998 de stoom uit in Quebec als gevolg van een zonnestorm en brandde in 2003 een transformator van een elektriciteitscentrale door.

Een megastorm, die eens per eeuw voorkomt, is een reëel scenario dat niet alleen chaos zal veroorzaken door uitval van stroom en communicatienetwerken, maar ook het satellietverkeer plat kan leggen. “Wie zijn gsm vandaag bovenhaalt, is overgeleverd aan satellietverkeer,” zegt Vanlommel. “Doe je een overschrijving bij de bank, dan is een correcte tijdsregistratie belangrijk. En voor heel wat sectoren is een precieze plaatsbepaling cruciaal, denk maar aan zelfrijdende auto’s of het aansturen van drones.”