Kaan Aydos Kısırlık tedavisinde kök hücre için daha ne kadar bekleyeceğiz?

Kısırlık tedavisinde kök hücre için daha ne kadar bekleyeceğiz?

Kaan Aydos

Kısırlık tedavisinin en fazla zorlandığı hasta grubu azoospermi, yani tahlillerde ölü ya da canlı hiç olgun sperm hücresinin çıkmadığı erkeklerdir.

Her ne kadar testislerden cerrahi yolla sperm elde etme şansı varsa da ne yazık ki olguların yarısında bu mümkün olmamakta. İşte bu noktada tüm umutlar kök hücrelerden sperm elde edilmesine dayanmakta. Peki, kök hücrede durum nasıl?

Öncelikle kök hücrenin ne olduğunu anlamak gerekir. Her organımız kendine has kök hücrelerden gelişir. Bunlar daha anne rahmindeyken embriyoda ortaya çıkarlar ve zamanla özelleşerek ileride ait oldukları organı geliştirecek yerlere yerleşirler. Testiste spermleri oluşturan kök hücrelere spermatogonium adı verilir. Bunların dışında bir diğer kök hücre grubu vardır ki, bunlar henüz belli bir organa farklılaşmamışlardır. Bir yerde hasar geliştiğinde hızla oraya göç edip, hangi hücreye ihtiyaç varsa ona dönüşerek hasarlı yeri onarırlar.

Kısırlık tedavisinde de bu iki kök hücre grubundan faydalanılmakta. Ya testisin kendi kök hücrelerini besleyerek sperm üretimini sağlayacaksınız, ya da testis dışında bir yerden kök hücreleri alıp bunları sperme dönüştüreceksiniz.

Testisin kendi kök hücrelerini tedavi etmek için vücudun değişik yerlerinden elde edilen, içlerinde çok sayıda besleyici madde içeren özel hücre solüsyonları hazırlanarak testis içine enjekte edilir. Bunlar arasında PRP, eksozom ya da mezankimal hücreler başlıca kaynaklardır. Bilimsel amaçlı çalışmalarda umut vadeden sonuçları bildirilmiştir.

Ama asıl beklediğimiz, testis dışında vücudun başka yerlerinde bulunan kök hücreleri toplayıp bunları ya laboratuvarda besleyerek ya da testise yerleştirip oradaki ortamda beslenmelerini bekleyerek bildiğimiz olgun spermlerin üretilmesidir. Bunlar kişinin kendi hücreleri olduğu için herhangi bir alerjik soruna ya da genetik karışıklığa da yol açmazlar. Hayvanlarda yapılan deneysel çalışmalar bu şekilde yavruların dünyaya gelebileceğini gösterdi. Ancak emin olamadığımız iki sorun bu tekniğin henüz insanda uygulanmasına izin vermemekte. Bunlar çocukta ortaya çıkabilecek kalıtsal anomaliler ve testiste tümör gelişme riskidir. Ne zaman ki bu sorunların üstesinden gelinir, o gün kısırlık tedavisinde gerçek bir dönüm noktası olacaktır. Nitekim gen mühendisliğinin kök hücrelerin genetik manipülasyonlarla sperme farklılaştırılmasında heyecan verici ilerlemeler kaydettiğini görüyoruz.

Netice olarak, baba olmaya niyetlenen ancak doğal yolla bunu başaramayan erkeklerin yaklaşık yüzde 3 ila 5’i kök hücreden gelecek haberleri beklemekte. Bunlar için testis içine yapılacak besleyici hücre enjeksiyonları kısa vadede umut olabilecek daha gerçekçi bir tedavi şekli olarak görülmekte. Ama deri, yağ dokusu ya da kemik iliği gibi testis dışı kaynaklardan alınacak kök hücrelerin sperme dönüştürüldüğü tedavi şeklinin klinik uygulamaya geçmesi için biraz daha zamana ihtiyaç olduğunu söyleyebiliriz.