Hoe help je iemand die in de put zit?

De coronapandemie blijft op onze geestelijke gezondheid inhakken, blijkt uit de recentste gezondheidsenquête van Sciensano. Maar hoe gaan we het best om met iemand die het mentaal zwaar heeft? 'Mensen verwachten niet van jou dat je een hulpverlener bent die met alle oplossingen komt.'

Dit artikel is afkomstig uit De Morgen. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

Velen van ons voelen de impact van de coronacrisis op ons psychisch welzijn. Zo steeg het aantal Belgen dat ontevreden is met zijn of haar leven van 14 procent in oktober tot 34 procent in december. “Maar ook in normale omstandigheden, zonder corona, heeft één op vier volwassenen op een bepaald moment een psychische aandoening”, benadrukt professor Inez Germeys, hoofd van het Centrum voor Contextuele Psychiatrie (KU Leuven). “Dat betekent dat iedereen in zijn omgeving mensen heeft die het wel eens psychisch moeilijk hebben, maar veel mensen vinden het toch nog moeilijk om te bespreken.”

Daarom: vijf tips waarmee je iemand kunt helpen die het moeilijk heeft.

1. Open het gesprek

Germeys: “Durf het gesprek aangaan en luister vooral. Het gaat er vooral om dat je er bent voor die persoon en dat je aangeeft dat het oké is om erover te praten. Mensen zullen op dat moment zelf wel aangeven of ze er op dat moment wel of niet over willen spreken. Als je er zelf niet over begint dan is de drempel heel hoog om er iets over te zeggen.”

“Velen hebben het idee dat ze het probleem erger gaan maken als ze erover beginnen, maar dat is onzin. Het is lastiger om het onbesproken te laten. Mensen hebben vaak het gevoel dat ze er alleen in staan, terwijl we weten dat sociale steun ontzettend belangrijk is. Het is echt belangrijk om te luisteren en te erkennen dat het moeilijk is.”

2. Blijf in contact

“Probeer om het contact te blijven zoeken en te onderhouden met mensen die het moeilijk hebben. Blijf ze uitnodigen en afspraken maken. Zo weten we dat het heel goed is voor mensen om te bewegen en om buiten te komen.”

“Nodig bijvoorbeeld iemand uit om wandelingen te maken. Het helpt om zo situaties te creëren waarin een gesprek mogelijk is; heel vaak lopen gesprekken makkelijker als je samen iets doet. Het kan ook een goed idee zijn om aan iemand te vragen: ‘Wat kan ik voor je betekenen? Hoe kan ik jou helpen?'”

3. Geef geen advies

“Mensen zitten niet te wachten op advies en op goede raad. Ze verwachten niet van jou dat je een hulpverlener bent en dat je met oplossingen komt. Meestal hebben ze zelf al gedacht aan de dingen waar jij aan denkt. Door op zoek te gaan naar die snelle oplossingen lijkt het ook alsof het probleem er niet mag zijn en dat het zo snel mogelijk opgelost moet worden. Want dan pas is het leven zogezegd gemakkelijker voor iedereen, ook voor de luisteraar.”

“Uiteraard wens je niet dat iemand het moeilijk heeft, maar die oplossing moet jij niet bieden. Ze willen gewoon hun verhaal kwijt. Ze willen het gevoel hebben dat er mensen zijn voor hun als het moeilijk gaat.”

4. Minimaliseer niet

“Wat zeker niet helpt is om de problemen waar iemand mee zit te minimaliseren en te relativeren. Het probleem is er en het mág er ook zijn. Dat is oké. Dat betekent ook dat je het feit dat het niet goed gaat een beetje mee moet dragen.”

“Als je het gevoel hebt dat iemand er echt niet goed aan toe is, kan het ook goed zijn om die persoon aan te moedigen om professionele hulp te zoeken. Dat kan helpen om de drempel wat te verlagen om het eens met de huisarts te bespreken.”

5. Oordeel niet

“Dat je niet moet oordelen, is niet zo’n vanzelfsprekend advies als je zou denken. Ik heb tijdens de coronaperiode veel gezegd over de jeugd die het moeilijk heeft en daar heb ik ontzettend veel negatieve reacties op gekregen en heel veel mensen die zeggen: ‘Ze zijn al zo verwend, ze moeten maar wat harder hun best doen’. Maar zo eenvoudig is het niet. Dat beeld zit nog erg ingebakken.”

“Ook ouders vinden het moeilijk te accepteren dat het niet goed gaat met hun kind. Dat doen ze soms uit onmacht. Het is te zwaar om te dragen en daarom hebben we het liefst dat het er niet is. Maar het is er wel.”

Deze signalen kunnen erop wijzen dat iemand het moeilijk heeft

Met de campagne ‘4 voor 12’ roept Te Gek?! iedereen op om alerter te zijn voor de vier signalen die erop kunnen wijzen dat iemand het moeilijk heeft:

– Verandering in gedrag: psychische problemen brengen vaak veranderingen in gedrag mee. Wees alert als dit gedrag nieuw is of duidelijk toeneemt.

– Verandering in emoties: als het niet goed gaat met iemand dan merk je dat meestal aan emoties. Mensen zijn dan vaker geïrriteerd of boos, hebben minder energie of huilen meer.

– Zich terugtrekken: wie het psychisch zwaar heeft, isoleert zich meer en is meer in zichzelf gekeerd.

– Zeggen dat het niet goed gaat: uit wat mensen zeggen kan u afleiden dat ze het lastig hebben. Soms is dat duidelijk, soms ontwijkend en vaag.