Morderstwo Piotra Bartoszcze. Nieznani sprawcy z SB…

Czterdzieści lat temu, w nocy z 7 na 8 lutego 1984 r. został zamordowany Piotr Bartoszcze. Jego ciało znaleziono w studzience melioracyjnej Filip Musiał.

morderstwo piotra bartoszcze. nieznani sprawcy z sb…

Morderstwo Piotra Bartoszcze. Nieznani sprawcy z SB…

Był młodym rolnikiem, który wraz z ojcem i bratem działał w niezależnych organizacjach wiejskich. Czterdzieści lat temu, w nocy z 7 na 8 lutego 1984 r. został zamordowany Piotr Bartoszcze. Jego ciało znaleziono w studzience melioracyjnej na polach należących do Państwowego Gospodarstwa Rolniczego.

Zmiana narzędzi

Pierwsza dekada Polski „ludowej”, zwana czasem latami stalinowskimi, charakteryzowała się olbrzymią brutalnością, co było efektem planu Józefa Stalina. Armia Czerwona, wypierając z naszych terenów Niemców, jednocześnie – wraz z tyłowymi jednostkami wojsk NKWD i tajnymi służbami – likwidowała struktury legalnej władzy, a więc Polskiego Państwa Podziemnego podporządkowanego konstytucyjnemu Rządowi RP na Uchodźstwie. Na jej miejsce Sowieci osadzili marionetkowe, zależne od Moskwy, władze komunistyczne. Proces ten wymagał podboju społeczeństwa.

„Odwilż” 1956 r. wpłynęła na zmianę narzędzi stosowanych przez komunistów, ale istota systemu pozostała niezmienna. Jedynie skala zbrodni się zmniejszyła. Ludzie dalej trafiali do aresztów i więzień, dalej byli bici i maltretowani, i nadal ginęli. Nie tylko w czasie masowych buntów społecznych – jak w roku 1956 czy 1970. Byli także mordowani przez tzw. nieznanych sprawców, którymi nader często okazywali się funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa. Najbardziej znanym przykładem politycznego zabójstwa pozostaje zamordowanie przez esbeków z Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wewnętrznych ks. Jerzego Popiełuszki w 1984 r.

Ale podobnych ofiar było więcej. W zdecydowanej większości przypadków niemożliwe okazało się jednak ustalenie sprawców politycznych zabójstw.

Po częściowo wolnych wyborach z czerwca 1989 r. w Sejmie kontraktowym powstała Sejmowa Komisja Nadzwyczajna do Zbadania Działalności Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Badała przypadki 122 osób, które zginęły już w latach 80. Ostatnie z nich mordowano już po kontraktowych wyborach, gdy część opozycyjnej elity politycznej starała się nas przekonać, że rządzący w ostatniej dekadzie PRL Wojciech Jaruzelski i kierujący MSW Czesław Kiszczak powinni być traktowani jak „ludzie honoru”, bo doprowadzili do okrągłego stołu.

W 88 przypadkach Komisja uznała, że „bez wątpliwości kwalifikują się one do wszczęcia, wznowienia lub podjęcia postępowania karnego, w toku którego winien być ustalony zakres ewentualnej odpowiedzialności karnej funkcjonariuszy MSW, a także innych osób odpowiedzialnych zazwyczaj za przyczynianie się do ukrycia sprawców (zwłaszcza prokuratorów)”. Do Komisji zwrócono się, by rozpatrzyła także sprawę zamordowanego w lutym 1984 r. Piotra Bartoszcze – nie zajęto się nią jednak, by nie narażać się na zarzut utrudniania wznowionego śledztwa w tej sprawie.

Wieś chce niezależności

Ruch ludowy w polskiej tradycji sięga końca XIX w., to wtedy bardziej światłe chłopstwo zaczęło się organizować i pod zaborami tworzyć partie polityczne. Przyczynił się do odzyskania niepodległości w 1918 r. Był silny w wolnej II Rzeczypospolitej, a jego nestor – Wincenty Witos – trzykrotnie stawał na czele rządu. Ludowcy byli istotną siłą polskich władz na uchodźstwie i Polskiego Państwa Podziemnego w czasie II wojny światowej. Historia ruchu ludowego mocno skomplikowała się po zajęciu Polski przez Armię Czerwoną.

Część działaczy chłopskich wsparła Stanisława Mikołajczyka i jego opozycyjne Polskie Stronnictwo Ludowe, inni zaangażowali się w sojusz z narzuconą przez Moskwę władzą. Gdy ostatecznie, w konsekwencji działań komunistów, Mikołajczyk uciekł z „ludowej” Polski, niezależne PSL zostało zdławione. Resztki tej partii zostały w 1949 r. wchłonięte przez prokomunistyczne Stronnictwo Ludowe, tworząc Zjedno – ugrupowanie satelickie wobec PZPR, pozbawione niezależności i podporządkowane wytycznym niesuwerennej czerwonej władzy. Niemniej środowiska „prawicy ruchu ludowego”, jak nazywała to bezpieka, przetrwały.

Byli działacze PSL spotykali się na nieformalnych spotkaniach, a w latach 70. zaczęły powstawać na wsi niezależne organizacje. Odwoływały się one właśnie do liczącej już wówczas niemal sto lat tradycji ruchu ludowego. Gdy w 1980 r. PRL został ogarnięty rewolucją „Solidarności”, także na wsi pojawiły się silne dążenia do stworzenia niezależnego związku zawodowego rolników.

O prawo do godnej pracy, prawo do własności i ojcowizny upominały się na przełomie lat 70. i 80. różne środowiska na wsi. Kluczowe stało się dążenie do założenia Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Rolników Indywidualnych. Komuniści blokowali jednak rejestrację związku, zdając sobie sprawę, że jego idea uderza w pryncypia systemu. W końcu, gdy udało się w maju 1981 r. związek zarejestrować, w jego statucie zapisano, że: „dąży do prawnego zagwarantowania trwałych perspektyw rozwojowych dla indywidualnej gospodarki rolnej – podstawy polskiego rolnictwa w socjalistycznym ustroju społeczno-gospodarczym Polski”.

Zabójstwo pod Inowrocławiem

Wśród rolników, którzy walczyli o niezależne organizacje na wsi była rodzina Bartoszcze

– ojciec Michał (w czasie wojny żołnierz Armii Krajowej) oraz jego synowie Roman i Piotr. To Roman był tym, który odegrał największą rolę w budowaniu rolniczej opozycji, działając nie tylko na szczeblu lokalnym na Kujawach, ale i w strukturach ogólnopolskich. Ale to jego brat Piotr został – jak na to wszystko wskazuje – zamordowany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa.

Roman wprowadził do niezależnego ruchu chłopskiego swego ojca i brata. W 1981 r. organizowali strajki, które miały zmusić komunistów do wyrażenia zgody na rejestrację rolniczej „Solidarności”. Podobne strajki trwały na Podkarpaciu.

W konsekwencji strajku na Kujawach, którego liderem był Roman Bartoszcze, sprawa rejestracji związku miała być poruszona podczas sesji Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy. A rolników wspierała w tym działaniu „Solidarność” robotnicza. Jej reprezentantem był Jan Rulewski. Ostatecznie jednak komuniści nie tylko nie dopuścili opozycjonistów do głosu, ale Milicja Obywatelska wyrzuciła ich z budynku. Doszło wówczas do pobicia opozycjonistów – Jana Rulewskiego, Mariusza Łabentowicza oraz Macieja Bartoszcze. Ojciec braci trafił wówczas do szpitala w Warszawie. Mimo tego dramatycznego wydarzenia ostatecznie doszło do przełomu i po podpisaniu porozumień ustrzycko-rzeszowskich komuniści zawarli z rolnikami także porozumienia bydgoskie, co pozwoliło w maju 1981 r. na rejestrację NSZZ „Solidarność” RI.

Roman i Piotr – kontynuowali opozycyjną działalność. W konsekwencji byli inwigilowani przez SB. Obydwaj, po wprowadzeniu stanu wojennego w 1981 r. byli przesłuchiwani. Początkowo ich zwolniono, ale jesienią 1982 r. zostali internowani w Mielęcinie. Szczęśliwie już z końcem listopada zwolniono ich z obozu internowania.

Bracia zaangażowali się w działalność podziemnego Ogólnopolskiego Komitetu Oporu Rolników „Solidarność” – co odnotowała Służba Bezpieczeństwa. W domu Romana Bartoszcze w grudniu 1983 r. SB przeprowadziła rewizję, a niedługo potem jego brat został zamordowany.

Nieznani sprawcy

Wieczorem 7 lutego 1984 r. liczący wówczas 33 lata Piotr Bartoszcze wyjechał od brata Romana i miał wrócić do domu. Dzień później znaleziono jego rozbity samochód przy kanale Smyrnia na drodze między Radłówkiem a Sójkowem, na zachód od Inowrocławia. Dzisiaj w tym miejscu znajduje się obelisk poświęcony jego pamięci. 9 lutego 1984 r. Roman znalazł ciało brata w studzience melioracyjnej na polu nieopodal miejsca domniemanego wypadku.

Sprawę oficjalnie wyjaśniali funkcjonariusze służb mundurowych i prokuratury. Stwierdzili, że rzekomo w chwili śmierci Piotr był pijany, a śmierć nastąpiła w wyniku uduszenia, bez udziału osób trzecich. Oficjalne śledztwo prowadzone było w sposób charakterystyczny dla komunistów, jak ujęła to Komisja działająca po 1989 r. „w przypadku, w którym zachodziło podejrzenie popełnienia przez funkcjonariusza MSW przestępstwa […] działania zarówno organów ścigania MSW, prokuratury czy sądów, jak i organów odpowiedzialnych za wykonanie kary, z góry nastawione były na niedopuszczenie do jego odpowiedzialności […]”.

Już po transformacji ustrojowej w 1990 r. podjęto umorzone w latach 80. śledztwo, jednak ponownie je umorzono. Wznowił je w 2016 r. Instytut Pamięci Narodowej. Szef pionu śledczego prok. Andrzej Pozorski podkreślał wówczas: „Przesłanki, które do tej pory zebraliśmy, wskazują, że ta śmierć miała związek z jego działalnością związkową”. Jednak w 2019 r. także IPN musiał umorzyć śledztwo w związku z niemożliwością ustalenia sprawców. Mimo to, uwzględniając zebrane dowody prokuratorzy IPN ustalili, że Piotr Bartoszcze został zamordowany, co sprawiło, że czyn zakwalifikowano jako zabójstwo.

Bracia Piotr i Roman Bartoszcze byli w latach 80. symbolami dążenia polskiej wsi do niezależności. Historia Piotra jest z jednej strony dowodem na represywność systemu komunistycznego. Z drugiej zaś strony świadectwem tego, że zmowa milczenia byłych komunistycznych aparatczyków oraz skala zniszczenia materiałów SB uniemożliwia często wymierzenie sprawiedliwości zbrodniarzom z PRL.

News Related

OTHER NEWS

Horoskop dzienny - wtorek 28 listopada 2023 [Baran, Byk, Bliźnięta, Rak, Lew, Panna, Waga, Skorpion, Strzelec, Koziorożec, Wodnik, Ryby]

Horoskop dzienny – wtorek Horoskop dzienny na wtorek 28 listopada. Księżyc u wielu zodiaków zamiesza. Co cię czeka pod koniec miesiąca? Nie zwlekaj, sprawdź. Horoskop dzienny – Baran Horoskop dzienny ... Read more »

O co gra Mateusz Morawiecki? „Żadnej innej logiki nie ma”

– To, co widzimy obecnie, to po prostu próba ratowania Mateusza Morawieckiego, który od początku był „inicjatywą” Jarosława Kaczyńskiego. I nieprzypadkowo to właśnie prezes PiS angażuje się w przedłużanie politycznej ... Read more »

To ciasto było hitem lat 80. Dziś o nim zapomnieliśmy, a jest pyszne i zawsze się udaje

Ciasto Izaura to wspniały deser do kawy Trochę sernik, trochę murzynek. Izaura była odpowiedzią na zapotrzebowanie na desery w dobie słabej dostępności składników. I jak widać, mimo ograniczeń, udało się ... Read more »

Rudi Schuberth powiedział "dość" i spakował walizki. Tak dziś wygląda jego życie

Rudi Schubert, który jeszcze parę lat temu był jedną z najjaśniejszych gwiazd polskiego show-biznesu, w pewnym momencie niemal zupełnie zniknął z mediów. Muzyk i prezenter postanowił bowiem radykalnie odmienić swoje ... Read more »

Zmiany dla pobierających 500 plus, a od 1 stycznia 2024 roku w 800 plus? Chodzi o wprowadzenie progu dochodowego

Ponad 6 na 10 respondentów uważa, że nowy rząd powinien wprowadzić próg dochodowy, od którego nie przysługuje świadczenie 800 plus, które od 1 stycznia zastąpi dotychczasowe 500 plus. Od Nowego ... Read more »

Wyciek danych ALAB. Sprawdź, czy twoje dane też wykradziono

Sprawdź, czy twoje dane wyciekły w ataku na ALAB Wyciek danych medycznych Polaków z ALAB odbił się szerokim echem. Przeprowadzony jesienią 2023 r. atak hakerski wiązał się z przejęciem danych ... Read more »

Quiz wiedzy o urządzeniach popularnych w PRL. Wiesz czym był prodiż i do czego używano farelkę? [28.11.2023]

Sprawdź się w quizie wiedzy o urządzeniach w PRL. Pytania dotyczącą m.in. urządzeń kuchennych i sprzętu RTV. Sprawdź czy pamiętasz do czego służył prodiż, co produkował Romet czy gdzie powstawały ... Read more »
Top List in the World