Καρκίνος του παγκρέατος, ο «σιωπηλός δολοφόνος»

Οι γιατροί τον αποκαλούν σιωπηλό δολοφόνο. Τις περισσότερες φορές, μέχρι τα προχωρημένα στάδιά του, είναι ασυμπτωματικός. Και όταν εμφανίζονται κάποια συμπτώματα, όπως πόνος στην πλάτη, απώλεια βάρους ή ναυτία, συνήθως ή υποτιμώνται ή αποδίδονται σε διαφορετικές αιτίες. Πέρα από τα προβλήματα στη διάγνωση, υπάρχουν και άλλες παράμετροι που καθιστούν τον καρκίνο του παγκρέατος δύσκολα αντιμετωπίσιμο: η απουσία προγραμμάτων προσυμπτωματικού ελέγχου για τον γενικό πληθυσμό, η έλλειψη ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης του κοινού και, ίσως το πιο καθοριστικό, οι περιορισμένες επιλογές θεραπείας.

Κι όλα αυτά την ώρα που, ιδιαίτερα στον ανεπτυγμένο κόσμο, στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική, καταγράφεται ανησυχητική αύξηση αυτής της μορφής της νόσου και μάλιστα σε άτομα ολοένα και μικρότερης ηλικίας – ακόμη και κάτω των πενήντα ετών. O καρκίνος του παγκρέατος βρίσκεται σήμερα στην τέταρτη θέση της λίστας με τους πιο θανατηφόρους καρκίνους. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, μέχρι το 2030 θα έχει ανέλθει στη δεύτερη θέση. Το ποσοστό επιβίωσης στην πενταετία είναι μόλις 5% ή και μικρότερο, ανάλογα με την ύπαρξη ή όχι διηθημένων λεμφαδένων. Η μάχη για τους πιο πολλούς ασθενείς δεν διαρκεί παρά λίγους μήνες…

Πρόκειται για σπάνια μορφή καρκίνου, μας λέει ο καθηγητής Ογκολογίας Νικόλαος Παπαδόπουλος (δεξιά) για τον καρκίνο του παγκρέατος, όμως είναι από τις πιο δύσκολες που καλούμαστε να πολεμήσουμε, με πολύ επιθετική βιολογία. Στη φωτογραφία, με τους συναδέλφους του καθηγητές στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins (από αριστερά) Κένεθ Κίνζλερ, Βίκτορ Βερκουλέσκου και Μπερτ Βόγκελσταϊν.

Πρόκειται για σπάνια μορφή καρκίνου, όμως είναι από τις πιο δύσκολες που καλούμαστε να πολεμήσουμε, με πολύ επιθετική βιολογία. Ενώ λοιπόν τα κρούσματα είναι πολύ λιγότερα σε σύγκριση με τον μαστό, για παράδειγμα, οι θάνατοι δυστυχώς είναι πολύ περισσότεροι. Μόνο στις ΗΠΑ, οι θάνατοι από καρκίνο του μαστού είναι ετησίως περίπου 43.000, ενώ από εκείνον του παγκρέατος φτάνουν τις 50.000, επιβεβαιώνει ο Νικόλαος Παπαδόπουλος, καθηγητής Ογκολογίας και Παθολογίας και διευθυντής του Κέντρου Μεταφραστικής Γενετικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Johns Hopkins.

O καρκίνος του παγκρέατος βρίσκεται σήμερα στην τέταρτη θέση της λίστας με τους πιο θανατηφόρους, ενώ υπολογίζεται ότι μέχρι το 2030 θα έχει ανέλθει στη δεύτερη θέση.

Σε μικρό ποσοστό ο καρκίνος του παγκρέατος αποδίδεται στην κληρονομικότητα. Συνήθως, και σε αυτή την περίπτωση, οι ογκογενετικές μεταλλάξεις στο γονιδίωμά μας, εκείνες που οδηγούν σε νεοπλασίες δηλαδή, οφείλονται σε περιβαλλοντικές αιτίες και στον τρόπο ζωής: στη διατροφή, στην έλλειψη άσκησης, στο κάπνισμα, μεταξύ άλλων. Και, φυσικά, στην παχυσαρκία και στην υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, το οποίο, όπως με βεβαιότητα ξέρουμε, προκαλεί φλεγμονή στο πάγκρεας, η οποία συμβάλλει στην εμφάνιση καρκίνου. Αυτό δεν σημαίνει πάντως ότι γνωρίζουμε όλες τις αιτίες της εμφάνισής του και της αύξησης του επιπολασμού του. Θα χρειαστούν πολλές μελέτες ώστε οι συσχετίσεις που κάνουμε να γίνουν αποδείξεις. Επίσης, οι εξωγενείς παράγοντες δεν εξηγούν τα πάντα: μπορεί να μην ακουστεί απολύτως επιστημονικό, αλλά υπάρχει και η τύχη – για την ακρίβεια η κακοτυχία. Νοσούν και άνθρωποι –σαφώς λιγότεροι, αλλά υπάρχουν– που δεν έχουν καπνίσει ούτε ένα τσιγάρο ή που προσέχουν τη διατροφή τους και δεν πίνουν καθόλου αλκοόλ….

Μια άλλη παράμετρος που θέτει ο κ. Παπαδόπουλος –και η οποία αφορά όλες τις εκδοχές της νόσου– είναι η γήρανση του παγκόσμιου πληθυσμού: όσο ανεβαίνει το προσδόκιμο ζωής, ιδιαίτερα στις χώρες της Δύσης, ανεβαίνει και η συχνότητα του καρκίνου. Οι μηχανισμοί επιδιόρθωσης των βλαβών του DNA στα κύτταρά μας δεν λειτουργούν το ίδιο επαρκώς όσο μεγαλώνουμε.

Να τον “κυνηγήσουμε” εμείς και να τον αντιμετωπίσουμε

Ο Ελληνας καθηγητής Ογκολογίας και η ομάδα του στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins αποφάσισαν πριν από μερικά χρόνια να αναμετρηθούν με μια τεράστια επιστημονική πρόκληση. Σκεφτήκαμε: Πώς θα μπορούσαμε να διαγνώσουμε εγκαίρως καρκινικούς όγκους σε αρχικό στάδιο στον γενικό πληθυσμό, δηλαδή σε άτομα που δεν έχουν κληρονομικότητα, δεν παρουσιάζουν κανένα σύμπτωμα, δεν γνωρίζουν ότι έχουν καρκίνο, πριν οι όγκοι τους κάνουν μετάσταση; Κυρίως για μορφές καρκίνου για τις οποίες δεν διαθέτουμε διαγνωστικά εργαλεία, τεστ προσυμπτωματικού ελέγχου, δηλαδή, όπως ο καρκίνος του παγκρέατος;.

Ετσι οδηγήθηκαν στην ανακάλυψη του CancerSEEK, για τη διάγνωση αρχικά οκτώ τύπων της ασθένειας: πνεύμονα, μαστού, παγκρέατος, παχέος εντέρου, ωοθηκών, ήπατος, στομάχου και οισοφάγου. Το τεστ βασίζεται στην ανάλυση του DNA που κυκλοφορεί στο αίμα μας και ελέγχει την παρουσία ή όχι μεταλλάξεων σε δεκαέξι γονίδια και οκτώ πρωτεΐνες που συνδέονται με τον καρκίνο. Πόσο κοντά βρισκόμαστε στην ευρεία κυκλοφορία του; Συνεχίζουμε τις κλινικές μελέτες με τη συμμετοχή χιλιάδων εθελοντών. Και οφείλουμε να το κάνουμε, είναι χρέος μας να είμαστε πάρα πολύ προσεκτικοί, για να ελαχιστοποιήσουμε το ρίσκο μιας λανθασμένης διάγνωσης. Σκεφτείτε τι σημαίνει να πεις “έχεις καρκίνο” σε ένα άτομο που φαίνεται και αισθάνεται υγιές. Υπάρχει και μια ηθική διάσταση της δουλειάς μας, που πάντα με απασχολεί.

[kath-read-more post=”562876702″]

Ρωτώ τον Νικόλαο Παπαδόπουλο ποιο είναι το πρωτόκολλο για ασθενείς με καρκίνο του παγκρέατος. Εχουμε να κάνουμε με ένα πολύ σημαντικό όργανο, που όμως βρίσκεται βαθιά μέσα στην κοιλιακή χώρα. Η χειρουργική επέμβαση είναι πολύωρη, δύσκολη και πολύπλοκη. Αν μπορεί να πραγματοποιηθεί. Ενδείκνυται μόνο για το 20% των περιστατικών και δεν είναι λίγες οι φορές που οι ασθενείς δεν επιβιώνουν του χειρουργείου. Αν όλα πάνε καλά, ακολουθεί χημειοθεραπεία. Ανοσοθεραπεία προς το παρόν δεν εφαρμόζεται στο πάγκρεας. Αν ο ασθενής βρίσκεται στο πρώτο στάδιο της ασθένειας, η πρόβλεψη τις πιο πολλές φορές είναι καλή. Για να συνειδητοποιήσετε το χάσμα που χωρίζει αυτόν τον καρκίνο από άλλους, σκεφτείτε ότι ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι σήμερα θεραπεύσιμος ακόμη και στο τρίτο στάδιο, απαντά.

Πρέπει να αντιμετωπίζουμε τους καρκίνους ενεργητικά, όχι παθητικά. Να εστιάζουμε τις προσπάθειές μας στην πρόληψη, στον εντοπισμό τους στα πρώιμα στάδια.

Και σε επίπεδο πρόληψης; Ποιες εξετάσεις μπορούν να δείξουν ότι κάτι ύποπτο ενδεχομένως υπάρχει στο πάγκρεας και από ποια ηλικία πρέπει να τις εντάξουμε στο ετήσιο τσεκάπ μας; Από τα πενήντα και μετά. Συνήθως προτείνουμε υπερηχογράφημα, αξονική ή μαγνητική τομογραφία ή ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα – μια επεμβατική πράξη που πραγματοποιείται με μέθη και μοιάζει με γαστροσκόπηση. Και με την προϋπόθεση αυτά να γίνονται από καλούς τεχνικούς και γιατρούς, γιατί δυστυχώς και εδώ είναι υψηλό το ποσοστό των λανθασμένων διαγνώσεων. Γενικότερα, ως κοινωνία πρέπει να αντιμετωπίζουμε τους καρκίνους ενεργητικά, όχι παθητικά. Να εστιάζουμε τις προσπάθειές μας στην πρόληψη, στον εντοπισμό τους στα πρώιμα στάδια, πριν εκδηλωθούν συμπτώματα. Ειδικά στο πάγκρεας αυτό μπορεί να αποβεί καθοριστικό για την εξέλιξη της υγείας του ασθενούς και την επιβίωσή του, συνεχίζει ο κ. Παπαδόπουλος.

Μάχες ενάντια στον καρκίνο κερδίζονται καθημερινά. Πόσο αισιόδοξοι μπορούμε να είμαστε για μια νίκη στον πόλεμο με τη νόσο; Προσωπικά αισιοδοξώ. Κάνουμε άλματα, όχι απλώς βήματα. Ομως πρέπει να στηριχθούν οικονομικά σημαντικές έρευνες που γίνονται σε όλο τον κόσμο, να προχωρήσουν οι κλινικές μελέτες. Και, όπως ανέφερα προηγουμένως, να αλλάξει η κουλτούρα που έχουμε ως κοινωνίες για τον καρκίνο. Να τον “κυνηγήσουμε” εμείς, να τον προλάβουμε και να τον αντιμετωπίσουμε, πριν εμφανιστεί στο κατώφλι μας….