Χιλιάδες ανθρώπινα οστά βρέθηκαν σε σπηλιά-νεκροταφείο – Τι προβληματίζει τους αρχαιολόγους

Ανθρώπινο κρανίο που βρέθηκε στην Cova dels Xaragalls στην Καταλονία.  Στοιχεία από το σπήλαιο υποδηλώνουν ότι χρησιμοποιήθηκε ως χώρος ταφής για περισσότερα από 4.000 χρόνια.

Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν χιλιάδες ανθρώπινα οστά  και ζωικά σκελετικά υπολείμματα σε ένα σπήλαιο, που φαίνεται ότι χρησιμοποιήθηκε ως χώρος ταφής επί 4 χιλιετίες κατά την προϊστορική εποχή.

Το σπήλαιο, γνωστό ως Cova dels Xaragalls, βρίσκεται στο δήμο Vimbodí i Poblet στην αυτόνομη κοινότητα της Καταλονίας, στη βορειοανατολική Ισπανία. Οι ανασκαφές που διεξήχθησαν στο σπήλαιο τον Δεκέμβριο του 2023 -υπό τη διεύθυνση του Καταλανικού Ινστιτούτου Ανθρώπινης Παλαιοοικολογίας και Κοινωνικής Εξέλιξης (IPHES)- εντόπισαν περισσότερα από 7.000 ανθρώπινα σκελετικά λείψανα, καθώς και μεγάλο αριθμό οστών ζώων, θραύσματα κεραμικών αγγείων και διακοσμητικών αντικειμένων.

Τι δείχνουν τα οστά

Τα ευρήματα αυτά χρονολογούνται από τη Νεολιθική έως την Εποχή του Χαλκού, δηλαδή μια περίοδο που εκτείνεται από περίπου 7.000 έως 3.000 χρόνια πριν. Επιβεβαιώνουν ότι το σπήλαιο χρησίμευε ως τάφος για περισσότερες από τέσσερις χιλιετίες, όπως ανακοίνωσε το IPHES.

“Γνωρίζουμε ότι αυτή η κοιλότητα χρησιμοποιήθηκε ως σπήλαιο ταφής. Ήταν ένα νεκροταφείο στο οποίο εναποτίθεντο τα σώματα των νεκρών. Χρησιμοποιήθηκε για αυτόν [τον σκοπό] επί χιλιετίες, γεγονός που δημιούργησε μια μεγάλη εναπόθεση ανθρώπινων πτωμάτων”, δήλωσε σε ανακοίνωση ο Antonio Rodríguez Hidalgo, καθηγητής στο τμήμα προϊστορίας και αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Σεβίλλης και συνεργαζόμενος ερευνητής του IPHES.

Ανασκαφές από ερευνητές του IPHES-CERCA στο σπήλαιο Xaragalls (Φωτό: publico.es).

Το γεγονός ότι το σπήλαιο χρησιμοποιήθηκε συνεχώς για ταφικούς σκοπούς για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα επιτρέπει στους ερευνητές να μελετήσουν τις αλλαγές στις προϊστορικές κοινωνίες της περιοχής και ιδίως τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονταν οι θάνατοι σε διαφορετικές περιόδους. Προφανώς αυτό δεν έρχεται μόνο του. Συνοδεύεται και από προκλήσεις.

“Σε ταφικά περιβάλλοντα σπηλαίων, όπου οι ίδιοι χώροι επαναχρησιμοποιούνταν επί χιλιετίες, μία από τις πιο περίπλοκες προκλήσεις είναι η προσπάθεια τεκμηρίωσης των διαφορετικών τρόπων ταφής που πραγματοποιούσαν οι πληθυσμοί που κατοικούσαν διαδοχικά την περιοχή”, αναφέρει ο Alfredo Suesta, ένας από τους διευθυντές των πρόσφατων ανασκαφών, ο οποίος συμμετείχε στην συγγραφή της ανακοίνωσης.

Ο μεγάλος αριθμός ζωικών λειψάνων που αποκαλύφθηκε κατά τη διάρκεια των ανασκαφών αντιπροσωπεύει διάφορα ζώα, όπως πρόβατα, κατσίκες, χοίρους και αγελάδες -όλα αυτά ήταν τυπικά κτηνοτροφικά ζώα στην προϊστορία της Μεσογείου- καθώς και σκύλους και άλογα.

Τα οστά που προβληματίζουν τους αρχαιολόγους

Ενδιαφέρον και προβληματισμό παρουσιάζει το γεγονός ότι σε ένα τμήμα του σπηλαίου σώζονται σκελετικά υπολείμματα αγριοκάτσικου, κάρβουνο και καμένα οστά που χρονολογούνται πριν από 40.000 χρόνια. Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι το σπήλαιο μπορεί να είχε προηγουμένως συχνή χρήση από Νεάντερταλ, έναν από τους πλησιέστερους συγγενείς μας. Οι Νεάντερταλ ζούσαν στην Ευρασία πριν εξαφανιστούν πριν από περίπου 40.000 χρόνια.

Προηγούμενες έρευνες έχουν τεκμηριώσει τη χρήση σπηλαίων ως χώρων ταφής από προϊστορικούς ανθρώπους σε τμήματα της Ιβηρικής Χερσονήσου -της έκτασης γης στη νοτιοδυτική Ευρώπη που μοιράζονται η Ισπανία και η Πορτογαλία- για μεγάλες χρονικές περιόδους.

Ευρήματα από ανασκαφή του 2021 στο σπήλαιο. Α: Θραύσμα κεραμικό σε σχήμα καμπάνας. Β: Αιχμή χάλκινου στιλέτου. Γ: Ανθρώπινο σαγόνι. (Φωτό: Miguel Ángel Moreno/IPHES)

Για παράδειγμα, μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πέρυσι έδειξε πώς οι προϊστορικοί άνθρωποι χειρίστηκαν και χρησιμοποίησαν τα οστά νεκρών ατόμων που ήταν θαμμένα, σε μια σπηλιά, στη διάρκεια χιλιάδων χρόνων.  Στη μελέτη PLOS One, μια ομάδα εξέτασε πολυάριθμα ανθρώπινα λείψανα που ανήκαν σε τουλάχιστον 12 άτομα που βρέθηκαν σε ένα σπήλαιο στην περιοχή της Ανδαλουσίας στη νότια Ισπανία, γνωστό ως Cueva de los Marmoles.

Οι ερευνητές χρονολόγησαν τα λείψανα περίπου μεταξύ της 5ης και της 2ης χιλιετίας π.Χ. Τα στοιχεία υποδηλώνουν ότι τα άτομα τοποθετήθηκαν στο σπήλαιο ενώ ήταν μόνο μερικώς αποσυντεθειμένα.

Οι ερευνητές εντόπισαν σκόπιμες τροποποιήσεις στα οστά που πραγματοποιήθηκαν μετά το θάνατο, συμπεριλαμβανομένων καταγμάτων και εκδορών που μπορεί να προέκυψαν από προσπάθειες εξαγωγής μυελού και άλλων ιστών.