Μυστήριο με σπάνια και πανάρχαια γλώσσα που βρέθηκε σε χάλκινο χέρι – Με ποια σύγχρονη διάλεκτο συνδέεται

Ερευνητές ανακάλυψαν σπάνια στοιχεία μιας αινιγματικής αρχαίας γλώσσας σε ένα χάλκινο χέρι ηλικίας 2.000 ετών. Η επιγραφή στο χέρι είναι το αρχαιότερο και μεγαλύτερο γνωστό παράδειγμα της συγκεκριμένης γλώσσας, κάτι που δυσκολεύει τους ειδικούς να την συνδέσουν με μια σύγχρονη διάλεκτο, με την οποία έχει πολλά κοινά.

Η λεπτομερής γλωσσολογική ανάλυση της επιγραφής υποδηλώνει ότι πρόκειται για την βασκονική γλώσσα που αντιπροσωπεύει ένα γραφικό υποσύστημα της παλαιοϊσπανικής γλώσσας που με την σειρά της έχει απλώσει τις ρίζες της στην σύγχρονη βασκική διάλεκτο. Το χέρι και η γλώσσα στην οποία έχει γίνει η εγχάραξη είναι το πρώτο παράδειγμα βασκονικής επιγραφικής.

Πού βρέθηκε το χάλκινο χέρι με την βασκονική γλώσσα

Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν το χάλκινο χέρι το 2021, στον αρχαιολογικό χώρο Irulegi κοντά στην κοιλάδα Aranguren στην περιοχή Navarra της βόρειας Ισπανίας, περίπου 8 χιλιόμετρα από τη σημερινή Παμπλόνα.

Οι ερευνητές έπιασαν δουλειά ανασκάπτοντας τον λόφο, στον οποίο στέκονται επίσης τα τείχη ενός μεσαιωνικού κάστρου. Στους πρόποδες της οχύρωσης αποκαλύφθηκαν τα λείψανα ενός οικισμού ηλικίας 2.000 ετών. Στο κατώφλι ενός από τα σπίτια που καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια των Σερτοριανών Πολέμων, οι εργάτες βρήκαν το 2021μ την χάλκινη πλάκα μήκους περίπου 14,5 εκατοστών, σε σχήμα χεριού.

Αεροφωτογραφία της τοποθεσίας στο Irulegi με φόντο το σημείο της ανασκαφής όπου αποκαλύφθηκε το χάλκινο χέρι με τη βασκονική γραφή (Φωτό: Aiestaran, M. et. al / Antiquity Publications Ltd).

Η εργαστηριακή ανάλυση αποκάλυψε ότι στα δάχτυλά της ήταν χαραγμένες παράξενες επιγραφές, με τη μορφή 40 συμβόλων που κατανέμονται σε τέσσερις γραμμές. Αποτελούνταν από ένα φύλλο χαλκού, κομμένο έτσι ώστε να αναπαριστά το σχήμα ενός δεξιού χεριού σε φυσικό μέγεθος.

Το κείμενο που είναι χαραγμένο σε αυτό το τεχνούργημα, το οποίο βρέθηκε στην είσοδο ενός σπιτιού, ερμηνεύεται ως αποτροπαϊκό των κακών, και το αντικείμενο θεωρείται ως ένα σύμβολο που φέρνει καλή τύχη.

Το χέρι θεωρείται ότι ήταν επιγραφή που έφερνε καλή τύχη (Φωτό: SOCIEDAD DE CIENCIAS ARANZADI)

Πώς συνδέεται η βασκονική γλώσσα με την βασκική

Οι ερευνητές ανέλυσαν το τεχνούργημα, στη βόρεια Ισπανία, για μια πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη στο περιοδικό Antiquity – και πρότειναν επίσης ότι οι λέξεις που είναι γραμμένες σε αυτό θα μπορούσαν να συνδέονται με τα σύγχρονα βασκικά. Η σύνδεση αυτή υποστηρίζεται από τον εντοπισμό του βασκικού όρου για την “καλή τύχη” στο τεχνούργημα.

Η βασκονική γλώσσα μιλιόταν από τους βάσκονες, έναν προ-ρωμαϊκό λαό που ζούσε στα δυτικά Πυρηναία, κυρίως στο σημερινό Ναβάρα, καθώς και σε τμήματα των ισπανικών περιοχών Λα Ριόχα και Αραγονία.

Λόγω του συγκριτικά μικρού αριθμού προ-ρωμαϊκών δειγμάτων γραφής που βρέθηκαν στις περιοχές που κάποτε αποκαλούσαν πατρίδα τους οι Βάσκονες, προηγουμένως πίστευαν ότι οι άνθρωποι αυτοί ζούσαν σε μια προ-γραφική κοινωνία. Ωστόσο, τα ευρήματα της πιο πρόσφατης μελέτης υποστηρίζουν ένα αναπτυσσόμενο σύνολο στοιχείων που υποδηλώνουν ότι οι αρχαίοι Βάσκονες ήταν τουλάχιστον κάπως εξοικειωμένοι με τη γραφή και την χρησιμοποιούσαν, υπονομεύοντας αυτή τη θεωρία.

Οι ειδικοί δυσκολεύονται να συνδέσουν ευθέως την βασκονική γλώσσα στην επιγραφή με την γλώσσα των Βάσκων (Φωτό: SOCIEDAD DE CIENCIAS ARANZADI).

Μια λέξη είναι αρκετά παρόμοια με τα βασκικά ώστε να θεωρηθεί “συγγενής”, όρος που υποδηλώνει μια πιθανή σύνδεση, παρόλο που είναι το μόνο εκτενές βασκονικό κείμενο που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα.

Η δυσκολία να συνδεθεί η βασκονική γλώσσα με την βασκική

“Η ανακάλυψη του Χεριού του Ιρουλέγκι άνοιξε έναν νέο ορίζοντα για την αποκάλυψη της ιστορίας πίσω από την πιο αινιγματική γλώσσα που είναι ακόμη ζωντανή στην Ευρώπη: τη βασκική γλώσσα”, δήλωσε ο Mikel Edeso Egia από την Επιστημονική Εταιρεία Aranzadi – μια μη κερδοσκοπική οργάνωση με έδρα την περιοχή των Βάσκων της Ισπανίας που συντόνισε την ερευνητική ομάδα- σε δελτίο Τύπου.

“Το χέρι Irulegi πρέπει να θεωρηθεί ως ένα καλά ενσωματωμένο στοιχείο στο πολιτιστικό πλαίσιο του οικισμού”, δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Mattin Aiestaran από το Πανεπιστήμιο της Χώρας των Βάσκων. “Το χέρι θα είχε μια τελετουργική λειτουργία, είτε για να προσελκύσει καλή τύχη είτε ως προσφορά σε έναν ιθαγενή θεό ή θεά της τύχης”. Ωστόσο, “η έλλειψη άλλων συγκριτικών κειμένων καθιστά δύσκολη την απόδειξη μιας άμεσης σύνδεσης μεταξύ της βασκονικής γλώσσας που μιλούσαν στο Irulegi και της σημερινής βασκικής γλώσσας”.

Σκίτσο σπιτιού, που υποδεικνύει το σημείο όπου πιθανότατα τοποθετήθηκε το χάλκινο χέρι με τη βασκονική γραφή (Φωτό: Aiestaran, M. et. al / Antiquity Publications Ltd)