ABD'de kürtajı yasallaştıran ve iptal edilen Roe V. Wade davası nedir?

ABD Yüksek Mahkemesi, ülke genelinde kürtaj hakkını anayasal olarak garanti altına alan 1973 tarihli “Roe-Wade kararını” iptal etti.

Roe V. Wade ne anlama geliyor?

Roe v. Wade, Amerika Birleşik Devletleri’nde kürtajın anayasal bir hak olduğunu ortaya koyan 1973 tarihli dönüm noktası niteliğindeki ABD Yüksek Mahkemesi kararının alınmasına yol açan davanın adı. 

Çoğunluk görüşü, hamileliğin ilk üç ayında kürtajın mutlak bir hak olduğunu ortaya koydu.

Roe ve Wade kim?

Jane Roe, 1969 yılında Teksas’ta kürtaj yaptırmak istediğinde 22 yaşında, bekâr, işsiz ve üçüncü kez hamile olan Norma McCorvey’in takma adıydı. 

ABD Yüksek Mahkemesi onun lehine karar verdiğinde, McCorvey daha sonra evlatlık verdiği bir kız çocuğu dünyaya getirmişti.

Henry Wade, Teksas’ın Dallas bölgesi savcısıydı. O dönemki kürtajı yasaklayan eyalet yasasını uygulamak bir savcı olarak Henry Wade’in göreviydi. 

McCorvey de kürtaj olmak istediğinde dava açtığı kişi oydu.

AP’nin aktardığına göre biyografi yazarı Joshua Prager, McCorvey’in kürtaj tartışmasıyla ilgili konuşmalar yaparak ve kitaplar yazarak geçimini sağladığını ve her iki tarafın da koçluğunu yaptığını söyledi.

Prager, McCorvey’in kürtajı destekleyen ve karşı çıkan her iki taraf hakkında da çelişkili duygulara sahip olduğunu ancak ilk üç aylık dönemde kürtajın desteklemesi konusunda tutarlı olduğunu belirtti.

ABD Yüksek Mahkemesi 1973’te ne karar aldı?

Davacı, Teksas yasasının anayasaya aykırı olarak muğlak olduğunu ve kişisel mahremiyet hakkını ihlal ettiğini iddia etti.

ABD Yüksek Mahkemesi’nin önündeki soru şuydu: Anayasa, bir kadının hamileliğini kürtaj yoluyla sonlandırma hakkını tanıyor mu?

Yargıç Harry Blackmun, 9 üyeli mahkemede çoğunluk adına görüş bildirmiş ve kürtaj hakkının gerçekten de var olduğunu ancak bunun hükümetin ‘kadın sağlığını’ ve ‘insan yaşamının potansiyelini’ korumaya yönelik çıkarlarıyla dengelenmesi gerektiğini belirtmişti.

Muhafazakar eğilimli mahkeme, bir kadının hamileliğinin ilk üç ayında kürtaj yaptırma kararının kendisine ve doktoruna bırakılması gerektiğine hükmetti.

Roe zamanında kürtaj sadece dört eyalette yasaldı ve diğer 16 eyalette sınırlı koşullar altında izin veriliyordu. 

Anayasal haklar eyalet yasalarından üstün olduğu için mahkemenin kararı geri kalan 30 eyaletteki yasakları geçersiz kılıyordu

Ancak eyaletlerin ikinci üç aylık dönemde kadının sağlığını korumak için bazı düzenlemeler getirmesine ve üçüncü üç aylık dönemde fetüsün yaşamını korumak için kararlar almasına izin verilmişti.

Daha sonraki kararlar Amerika’da kürtaj hakkını nasıl değiştirdi?

Blackmun, 1992 yılında, 24 saatlik bekleme süresini içeren Pennsylvania kürtaj yasalarına karşı açılan “Planned Parenthood v. Casey” davası görüldüğünde hala görevliydi. 

Muhafazakar eğilimli mahkeme beklenmedik bir şekilde kürtaj hakkını onaylarken, eyaletlerin düzenlemeler getirmesini de kolaylaştırdı.

AP’ye göre üç muhafazakar yargıç Sandra Day O’Connor, Anthony M. Kennedy ve David H. Souter, 4’e karşı 5 oyla mahkemenin ana görüşünü birlikte kaleme aldılar. Kararda “Kadının önce hamileliğini sonlandırma hakkı Roe vs Wade’in en temel ilkesidir. Bu, vazgeçemeyeceğimiz bir hukuk kuralı ve özgürlüğün bir bileşenidir.” deniliyordu.

Kürtaj konusunda her iki taraf da karardan memnun değildi. O zamandan bu yana muhafazakar eyaletler yeni hukuk mücadelelerine yol açan yasalarla kürtaj haklarını aşındırmaya devam etti.