VVD'ers roeren zich: 'Oppassen dat we niet naast CDA in grafkelder belanden'

De VVD worstelt met zichzelf sinds het afscheid van Mark Rutte als partijleider. Het gedoe over onder meer kabinetsdeelname en de spreidingswet leidt binnen de partij tot kritiek op partijleider Dilan Yeşilgöz. Vandaag op het ledencongres wacht haar een zware klus. “Als we de eenheid niet kunnen bewaren, kunnen ze ons bijzetten in de grafkelder naast het CDA.”

De VVD staat er in de peilingen niet goed voor. Sinds de verkiezingsuitslag bevindt de partij zich in een vrije val. En onder leden klinkt kritiek over het uitsluiten van kabinetsdeelname, maar ook over mogelijke samenwerking met de PVV en over de verdeeldheid tussen de Eerste en de Tweede Kamer over de spreidingswet. Dat wordt vooral VVD-leider Yeşilgöz kwalijk genomen.

Waar de VVD-top vandaag vooral hoopt vooruit te kijken, dreigt het partijcongres te worden overschaduwd door kritische partijleden.

Eén van die kritische VVD’ers is Guus Bakker. Hij heeft geen goed woord over voor de opstelling van de VVD rond de spreidingswet. “Ik ben nu zeven jaar lid, maar ik twijfel echt of het nog mijn partij is. En ik twijfel ook of Dilan de juiste vrouw is op de juiste plek. Ik geef haar nu nog het voordeel van de twijfel, maar er zijn VVD’ers om mij heen die klaar met haar zijn.”

Cruciale fouten

Volgens Bakker heeft Yeşilgöz cruciale fouten gemaakt rond de spreidingswet. Bakker is VVD-fractievoorzitter in Westland, waar de gemeenteraad heeft aangekondigd die wet straks niet te zullen uitvoeren. “Dat Dilan niet even de telefoon heeft gepakt om de Eerste Kamerfractie (die voor de wet stemde) te bellen, dat neem ik haar echt kwalijk. En ook haar uitspraak direct na de verkiezingen om een rechts kabinet te gedogen, was een cruciale fout.”

De VVD’er noemt zijn partij onder Yeşilgöz ‘stuurloos’. “Ze schiet nu ook tekort als het gaat om de partij weer sturing geven. Er wordt te weinig naar de kiezer geluisterd. Ik vraag me ook af ze de juiste mensen om zich heen heeft. De koers is al tijden afkalvend. Ik verwacht nu een visie die klinkt als een klok.”

Die kritiek op Yeşilgöz gaat VVD-prominent Fred Teeven veel te ver. Hij stelt dat hij zeker niet altijd tevreden is over Yeşilgöz, nu een half jaar leider. “Maar dat was ik ook niet altijd met Mark Rutte.”

Ballen in de lucht houden

Om nu zo hard te oordelen over Yeşilgoz is volgens Teeven onzin. “Het is ook allemaal niet zo makkelijk hè. Je moet een hoop ballen in de lucht houden. En ze heeft gewoon te maken met een senaat die niet veel kan, dat kun je haar niet kwalijk nemen. Ik vind dat we de onderhandelingen voor een nieuw kabinet gewoon moeten afwachten.”

Teeven stelt dat Yeşilgöz nu één heel belangrijke taak heeft. “De formatie moet slagen. De VVD moet in een rechts kabinet komen. Ik vind echt dat ze dat moet regelen. En er is nog iets: ze moet de partij bij elkaar houden. Anders worden we straks bijgezet in de grafkelder van het CDA.”

‘Kop houden’

Over kritische VVD’ers die klagen over het functioneren van Yeşilgöz is Teeven duidelijk. “De beste stuurlui staan aan wal. Als je een leider kiest, moet je die gewoon steunen.”

Dat vindt ook de voormalige campagneleider van Mark Rutte, Frits Huffnagel. “Ik vind dat we de onderhandelingen moeten afwachten. Tot die tijd zou het fijn zijn als alle stuurlui aan wal hun kop houden.”

Een ander vooraanstaand partijlid, Johan Remkes, vindt dat de discussie in zijn partij ‘nu echt over die inhoud moet gaan’. “We moeten opnieuw bedenken waar wij de komende jaren voor staan. Wat het liberalisme betekent, en wat mij betreft kijken we daar heel breed naar. Dus dat moet echt een brede analyse zijn. Zowel economisch, als financieel. Ook het migratievraagstuk moeten daarin meegenomen worden, voortbordurend op het rapport van Klaas Dijkhoff.”

Hoe Remkes kijkt naar de kritiek op Yeşilgöz? “Ik vind daar nu even niets van.” En over haar opstelling in de formatie? “Ook daar ga ik nu even niet op in. Nee, ook daar ga ik nu ook even niets over zeggen.”

Partij is ‘zoekende’

Ook vanuit de JOVD, de jongerenafdeling van de partij, klinkt het pleidooi dat het weer over de inhoud moet gaan. “Wij zien nu een partij die zichzelf opnieuw aan het uitvinden is. Er is nu heel veel discussie en dat is ook niet gek met een nieuwe leider”, zegt JOVD-voorzitter Mauk Bresser. Hij schuwt de kritiek ook niet. “We zijn nu nog zoekende en dat ligt niet alleen aan Yeşilgöz.”

Alles wat er nu gebeurt, voelt als het aanspreken van de onderbuik, vervolgt Bresser. Neem bijvoorbeeld de motie die Yeşilgöz inbracht rond de spreidingswet. Bresser noemt dat een kleine, populistische actie. “We moeten nu juist de goede keuzes maken. Niet op basis van het inspelen op het onderbuikgevoel, maar op basis van liberale waarden.”

Frits Wester: ‘Niemand in VVD tevreden met hoe het nu gaat’

Politiek verslaggever ­­Frits Wester ziet ook dat het onrustig is binnen de VVD. “Ik proef vooral bij de grotere sponsoren van de partij dat er veel onvrede heerst. Maar wie je ook spreekt, of het nu leden zijn, bestuurders of oud-bestuurders, niemand is blij of tevreden met de situatie waarin de partij op dit moment verkeert. De meningen over Yeşilgöz lopen daarbij uiteen van ‘ze moet nog veel leren en daar moet ze de kans en de tijd voor krijgen’ tot ‘dit wordt eigenlijk niks meer, zij moet nooit meer lijsttrekker worden’.”

Wester vervolgt: “Die laatste groep heeft iets van: ze moet zelf maar bepalen of ze partijleider wil blijven tot de volgende verkiezingen, of dat ze eerder het stokje overdraagt.”

Hoe dan ook hangt voor Yeşilgöz een hoop af van vandaag, denkt Wester. “Ze moet in elk geval met een goed verhaal komen, want dat briefje dat ze vorige week naar de leden heeft gestuurd, vinden de meesten veel te mager. Daarnaast moet ze met haar verhaal ook tal van ballen in de lucht houden. Zo zit ze natuurlijk ook aan de onderhandelingstafel en kan dus de partijleiders van de andere formerende partijen in haar verhaal niet tegen zich in het harnas jagen. In diezelfde toespraak moet ze ook de leden tevreden houden en moet ze rekening houden met de kiezers die op dit moment volgens de peilingen massaal aan het weglopen zijn.”

Wat Yeşilgöz in elk geval niet hoeft te vrezen, is dat de leden haar vandaag op het congres zullen wegsturen, zegt verslaggever Wester. “Dat is niet hoe VVD-congressen werken. Op het einde van de dag sluiten zich daar altijd de rijen.”