ดัน “แมลงโปรตีน BSF” ขึ้นเทรนด์ธุรกิจใหม่ ลดต้นทุนอาหารสัตว์
ดัน “แมลงโปรตีน BSF” ขึ้นเทรนด์ธุรกิจใหม่ ลดต้นทุนอาหารสัตว์
ดร.วิชาญ อิงศรีสว่าง ผู้อำนวยการสำนักงานพัฒนาการวิจัยการเกษตร กล่าวว่า จากแนวโน้มของประชากรโลกที่เพิ่มขึ้น ส่งผลให้ผู้บริโภคมีความต้องการเนื้อสัตว์เพิ่มมากขึ้น ทำให้ราคาอาหารสัตว์และวัตถุดิบการผลิตอาหารสัตว์ทั้งปลาป่น ข้าวโพด และถั่วเหลือง ในตลาดขยับราคาสูงขึ้นกว่า 30–40 % สอดคล้องกับสมาคมผู้ผลิตอาหารสัตว์ไทย ที่คาดการณ์ความต้องการอาหารสัตว์ในประเทศไทยตั้งแต่ปี 2560–2567 เฉลี่ยเพิ่มขึ้นประมาณ 20 ล้านตันต่อปี ถึงแม้อุตสาหกรรมผลิตอาหารสัตว์จะมีความพยายามเพิ่มปริมาณการผลิต แต่ยังคงติดปัญหาต่างๆ อาทิ การขยายพื้นที่เพาะปลูก การใช้ปุ๋ย แหล่งน้ำ แรงงาน ฯลฯ จากปัจจัยดังกล่าวส่งผลให้ผู้ผลิตอาหารสัตว์จำเป็นต้องมองทางเลือกใหม่ที่ยั่งยืน การผลิตอาหารสัตว์จากแมลง จึงเป็นอีกหนึ่งทางเลือกที่ได้รับความสนใจอย่างมากในปัจจุบัน โดยเฉพาะกลุ่มประเทศในสหภาพยุโรป จากรายงานพบว่าแมลงถูกใช้เป็นอาหารโปรตีนสำหรับสัตว์น้ำประมาณ 194,000 ตัน ในปี 2020 และมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องทุกปี
สวก. มีความมุ่งมั่นและให้ความสำคัญกับการแก้ปัญหาความเดือดร้อนของเกษตรกรเป็นอันดับต้นๆ ควบคู่ไปกับการส่งเสริมคุณภาพสินค้าเกษตรให้ได้มาตรฐานสากล พร้อมยกระดับและพัฒนาศักยภาพให้ประเทศไทยเป็นศูนย์กลางทางภาคเกษตรและอาหารของโลก ด้วยการส่งเสริมให้เกษตรกรนำเทคโนโลยีและนวัตกรรมมาทำเกษตรมูลค่าสูงมากยิ่งขึ้น ทำน้อยแต่รายได้เพิ่มขึ้น จึงได้สนับสนุนทุน RU ให้กับ BEDO เพื่อดำเนินโครงการ “การขยายผลการถ่ายทอดองค์ความรู้การผลิตแมลงโปรตีน (Hermetia illucens L.) สําหรับเป็นอาหารสัตว์ เพื่อลดต้นทุนการผลิต สร้างรายได้ในระดับชุมชน” และจากผลการดำเนินโครงการพบว่า สามารถสร้างวิทยากรเพื่อถ่ายทอดองค์ความรู้ในระดับพื้นที่จากมหาวิทยาลัยราชภัฏ จำนวน 10 แห่ง แก่เกษตรกร และผู้สนใจในพื้นที่ 22 จังหวัด รวม 713 คน ให้สามารถนำองค์ความรู้ที่ได้รับไปปรับใช้และช่วยลดต้นทุนด้านอาหารได้ 50%
ด้าน ดร.ธนิต ชังถาวร รองผู้อำนวยการสำนักงานพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานชีวภาพ กล่าวในฐานะหัวหน้าโครงการฯ ว่าแมลงโปรตีน BSF (Black Soldier Fly) ประเทศไทยยังรู้จักและใช้ประโยชน์น้อยมาก BSF เป็นแมลงที่มีปีก 2 ปีก เช่นเดียวกับกลุ่มแมลงวัน ต่างตรงที่แมลงโปรตีน BSF เป็นแมลงที่ไม่เป็นพาหะนําโรคและไม่เป็นศัตรูพืช มีวงจรชีวิตจากระยะไข่สู่ระยะตัวเต็มวัย ประมาณ 13–18 วัน ในช่วงก่อนเข้าระยะดักแด้ มีโปรตีนสูง 42–54% อีกทั้งยังมีกรดอะมิโนที่จำเป็นและกรดไขมันดีหลายชนิด จึงสามารถใช้ทดแทนแหล่งโปรตีนแบบดั้งเดิม เช่น ปลาป่น (โปรตีน 41–42%) และ กากถั่วเหลือง (โปรตีน 50–60%) ที่สำคัญในระยะตัวหนอน ดำรงชีพด้วยการกินขยะอินทรีย์จากพืชและสัตว์ จากการศึกษาพบว่า BSF สามารถลดปริมาณขยะอินทรีย์ได้ 90% ในเวลา 14 วัน ซึ่งจะช่วยลดปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกที่เกี่ยวข้องกับขยะอินทรีย์ได้ 49% และมูลจากการเลี้ยง ยังสามารถนำไปทำเป็นปุ๋ยชีวภาพหรือสารบำรุงดิน เนื่องจากมูลมีไนโตรเจน ฟอสฟอรัส และโพแทสเซียม ซึ่งล้วนแต่เป็นสารอาหารที่จำเป็นและกระตุ้นการเจริญเติบโตของพืช
สำหรับโครงการขยายผลฯ ทาง BEDO ได้บูรณาการทำงานร่วมกับเครือข่ายนักวิจัยท้องถิ่นที่อยู่ใกล้ชิดเกษตรกร ทำหน้าที่ถ่ายทอดองค์ความรู้จากงานวิจัยไปสู่การใช้จริงของเกษตรกรในวงกว้าง โดยการใช้แมลงโปรตีน BSF นิยมใช้ร่วมกับอาหารสำเร็จรูปเพื่อเสริมโปรตีนในอาหารให้กับสัตว์เศรษฐกิจ และสัตว์มูลค่าสูง ซึ่งสัตว์แต่ละชนิดเลือกใช้ BSF ที่แตกต่างกัน และจากการติดตามรายได้จากเกษตรกรที่เข้าร่วมโครงการฯ จำนวน 343 ราย พบว่า เกษตรกรที่เลี้ยงสัตว์โดยใช้หนอนแมลงโปรตีน BSF ร่วมเป็นอาหารสัตว์สามารถลดต้นทุนค่าอาหารสัตว์และยาลงได้ถึง 50% นอกจากนี้เกษตรกรยังได้ผลพลอยได้คือมูลแมลงโปรตีน BSF ประมาณ 11,871 กิโลกรัม/ปี สามารถใช้เป็นสารปรับปรุงดินในการปลูกผักและผลไม้ในฟาร์ม และมีราคาจำหน่ายเฉลี่ยที่ 42.14 บาท/กิโลกรัม คิดเป็นมูลค่าเท่ากับ 500,278 บาท/ปี สำหรับราคาขายแมลงโปรตีน BSF ในปัจจุบันจะมีราคาขายแตกต่างกัน ได้แก่ ไข่ ราคา 10–20 บาท/กรัม หนอนสดราคา 160 บาท/300 กรัม หนอนอบแห้ง ราคา 300–600 บาท/กก. มูลหนอน ราคา 50–80 บาท/กิโลกรัม
ด้านนายธีระพงษ์ ฤทธิมนตรี เกษตรกรผู้ใช้แมลงโปรตีน BSF กล่าวเสริมว่า “ตนเองเปิดฟาร์มเลี้ยงไก่สวยงามมานานกว่า 30 ปี จากเดิมใช้หนอนนกผสมกับหัวอาหารร่วมกับวิตามินเสริมในการเลี้ยง แต่ระยะหลังหนอนนกมีราคาสูงถึงกิโลกรัมละ 500–600 บาท ทำให้ต้องประสบปัญหาต้นทุนอาหารสูง อีกทั้งต้องประสบปัญหาการป่วยตายของไก่ เนื่องจากเลี้ยงรวมกันในกรงประมาณ 5-6 ตัว ส่งผลให้ไก่เครียดรวมกับภูมิคุ้มกันต่ำทำให้ไก่ตาย ในปี 2566 จึงได้เข้าร่วมอบรมการเลี้ยงแมลงโปรตีน BSF กับทางมหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา และนำมาใช้เลี้ยงไก่สวยงาม ด้วยความต้องการที่จะลดต้นทุน ซึ่งเมื่อเลี้ยงได้ 2 เดือน เริ่มเห็นผลชัดเจนว่าสามารถลดต้นทุนด้านอาหารได้จริง จากเดิมต้นทุนเฉลี่ยขั้นต่ำเดือนละประมาณ 15,000 บาท ลดเหลือเพียงเดือนละประมาณ 7,000 บาท และที่สำคัญคือเมื่อเข้า 3 เดือน กลับพบว่าสุขภาพไก่ดีขึ้น โตไวขึ้น ภูมิคุ้มกันสูงขึ้น ไม่เจ็บป่วยง่าย ไข่ดี บางตัวที่ไม่ไข่กลับมาไข่ และจากเดิมที่ต้องถ่ายพยาธิทุก 2 เดือน ปัจจุบันไม่ต้องถ่ายพยาธิอีกต่อไปแล้ว ผมจึงมั่นใจว่า แมลงโปรตีน BSF เป็นสิ่งพิเศษที่ไก่ควรได้รับและลดต้นทุนด้านอาหารได้จริงครับ”
ด้านนางนุชกัญญา ลิ้มสุวัฒนา เกษตรกรผู้ใช้แมลงโปรตีน BSF กล่าวเสริมว่า ตนได้เปิดฟาร์มเลี้ยงจิ้งหรีดทั้งสดและแปรรูป ย้อนกลับไป 3 ปีที่แล้วได้ประสบปัญหาอาหารสำเร็จรูปสำหรับจิ้งหรีดมีราคาสูง 1 กระสอบ 30 กก. ราคา 600 บาท ทำให้ต้องมองหาอาหารตัวใหม่ที่ให้ประโยชน์เยอะ เสริมภูมิคุ้มกัน และที่สำคัญราคาต้องถูกลงกว่าเดิม จึงได้เข้าไปอบรมการเลี้ยงแมลงโปรตีน BSF และกลับมาลองใช้เลี้ยงจิ้งหรีดในฟาร์ม พบว่าจากเดิมต้องใช้อาหารเดือนละประมาณ 3,000 กก. เป็นเงิน 50,000–60,000 บาท หลังใช้ลดลงเหลือเดือนละประมาณ 30,000 บาท นอกจากนี้ยังพบว่าจิ้งหรีดในฟาร์มแข็งแรงขึ้น โดยเฉพาะช่วงอากาศร้อนพบว่าจิ้งหรีดตายเยอะมาก ซึ่งหลังจากใช้แมลงโปรตีนกลับพบว่าตายน้อยมาก ปัจจุบันทางฟาร์มได้เพาะ BSF ใช้เอง หากเพียงพอ ก็จะนำบางส่วนไปขาย โดยแต่ละเดือนจะขายได้ประมาณ 10,000 บาท นอกจากนี้ยังมีแผนจะนำมูลหนอนมาทำเป็นปุ๋ยคุณภาพสูงในการเลี้ยงไม้ดอก ไม้ประดับ และพืชผักสวนขายในฟาร์มอีกด้วย