Η νηστεία είναι ένα πρότυπο διατροφής

Ο ᾿Ιησοῦς ἀνήχθη εἰς τὴν ἔρημον ὑπὸ τοῦ Πνεύματος πειρασθῆναι ὑπὸ τοῦ διαβόλου, καὶ νηστεύσας ἡμέρας τεσσαράκοντα καὶ νύκτας τεσσαράκοντα ὕστερον ἐπείνασε. Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, 4:12.

Η μεγάλη Σαρακοστή είναι η αρχαιότερη από τις μεγάλες νηστείες της Ορθόδοξης Εκκλησίας, καθώς καθιερώθηκε τον 4ο αιώνα. Ενώ αρχικά διαρκούσε έξι εβδομάδες και όχι επτά, στόχος της είναι να προετοιμάσει τους πιστούς για τη μεγαλύτερη εορτή του εκκλησιαστικού ημερολογίου, το Πάσχα.

Αν και δεν υπάρχουν ποσοτικές έρευνες σχετικές με τον ελληνικό πληθυσμό που νηστεύει αυτή την περίοδο, συνήθως τη μεγάλη Σαρακοστή τηρεί μία μεγάλη μερίδα πιστών, ενώ πολλοί είναι εκείνοι που επιλέγουν να νηστέψουν μόνο τη Μεγάλη Εβδομάδα.

Παρότι οι λόγοι νηστείας είναι περισσότερο θρησκευτικοί, καθηγητές διατροφολογίας τα τελευταία χρόνια έχουν μελετήσει το συγκεκριμένο μοτίβο τροφών βγάζοντας μερικά χρήσιμα συμπεράσματα για τη συμβολή στην υγεία των ανθρώπων.

Ο καθηγητής στο Τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής της σχολής Περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Κωνσταντίνος Γιαγκίνης, διαχωρίζει τη θρησκεία από τη διατροφή και μας εξηγεί πώς επιδρά η νηστεία στην υγεία μας.

Επισημαίνοντας πως η χριστιανική ορθόδοξη νηστεία, ως μια μορφή περιοδικής χορτοφαγίας, παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με τη μεσογειακή δίαιτα, ο καθηγητής αναλύει τις πιο πρόσφατες μελέτες πάνω στη Σαρακοστή, απαντά στο αν υπάρχουν κίνδυνοι από αυτήν καθώς και αν τελικά ο οργανισμός αποτοξινώνεται ή όχι.

Η νηστεία μπορεί να ρυθμίσει θετικά τα επίπεδα της γλυκόζης και των λιπιδίων στο αίμα, καθώς και το σωματικό βάρος των νηστευόντων και μπορεί να ρυθμίσει θετικά την αρτηριακή πίεση

-Τι δείχνουν οι επιστημονικές έρευνες για τα οφέλη της νηστείας στην υγεία μας;

Οι κλινικές μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί για τη χριστιανική ορθόδοξη νηστεία είναι αρκετές μέχρι σήμερα και αναδεικνύουν πως η νηστεία είναι ένα πρότυπο διατροφής που προάγει την υγεία του ανθρώπου και ειδικότερα τη μεταβολική του υγεία.

Ειδικότερα, σύμφωνα με τον κ. Γιαγκίνη, η χριστιανική ορθόδοξη νηστεία έχει διαπιστωθεί ότι μπορεί να ρυθμίσει θετικά τα επίπεδα της γλυκόζης και των λιπιδίων στο αίμα, καθώς και το σωματικό βάρος των νηστευόντων, μειώνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιομεταβολικών νοσημάτων (π.χ. σακχαρώδης διαβήτης τύπου ΙΙ, καρδιαγγειακά νοσήματα). Υπάρχουν, επίσης, επιστημονικές ενδείξεις ότι μπορεί να ρυθμίσει θετικά την αρτηριακή πίεση, χωρίς ωστόσο να υπάρχουν ισχυρές επιστημονικές αποδείξεις στην περίπτωση αυτή.

– Εχουν αναφερθεί κίνδυνοι από τη νηστεία;

Η χριστιανική ορθόδοξη νηστεία στηρίζεται κατά κύριο λόγο σε τρόφιμα φυτικής προέλευσης, όπως φρούτα, λαχανικά και όσπρια, που είναι πλούσια σε φυτικές ίνες και μη επεξεργασμένους υδατάνθρακες.

Δεν έχουν αναφερθεί κάποιοι κίνδυνοι σε σχέση με τη χριστιανική ορθόδοξη νηστεία και την υγεία του ανθρώπου, εκτός από κάποιες μεμονωμένες περιπτώσεις μείωσης των επιπέδων κάποιων μικροθρεπτικών συστατικών (βιταμινών ή μεταλλικών στοιχείων). Η μείωση των επιπέδων αυτών των μικροθρεπτικών συστατικών δεν είναι ωστόσο σημαντική και είναι εντός των φυσιολογικών επιπέδων στον ανθρώπινο οργανισμό. Ως εκ τούτου, η νηστεία είναι ασφαλής και δεν ενέχει κινδύνους για την υγεία των νηστευόντων, εξηγεί ο καθηγητής.

Ωστόσο, σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες, οι ειδικοί επισημαίνουν πως στην περίπτωση ατόμων με σοβαρές ελλείψεις θρεπτικών συστατικών, η χριστιανική ορθόδοξη νηστεία είτε δεν θα πρέπει να συνιστάται ή θα πρέπει να ακολουθείται με την καθοδήγηση εγγεγραμμένου διαιτολόγου/διατροφολόγου.

– Από διατροφικής άποψης η νηστεία συνδέεται με τη στέρηση;

Οι ειδικοί σημειώνουν πως η νηστεία δεν αποτελεί ένα στερητικό πρότυπο διατροφής, όπως συμβαίνει με άλλες θρησκευτικές νηστείες (π.χ. το Ραμαζάνι που αποτελεί τη σημαντικότερη θρησκευτική νηστεία των μουσουλμάνων).

Ο κ. Γιαγκίνης επισημαίνει πως δεν συνδέεται με τη στέρηση καθώς διαρκεί 180-200 ημέρες τον χρόνο, ενώ στα μεσοδιαστήματα των θρησκευτικών χριστιανικών εορτών επιτρέπεται η κατανάλωση όλων των τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων και των τροφίμων ζωικής προέλευσης (π.χ. κόκκινο κρέας, αυγά, γαλακτοκομικά). Κάτι που πρέπει να γίνεται με μέτρο και σύνεση στα πλαίσια μιας ισορροπημένης διατροφής.

Η απότομη διακοπή της νηστείας με την έναρξη της κατανάλωσης κρέατος δεν προκαλεί κάποιο κίνδυνο στην υγεία του ανθρώπινου οργανισμού.

– Η κατανάλωση κρέατος αμέσως μετά προκαλεί κάποιο σοκ στον οργανισμό μας;

Η απότομη διακοπή της νηστείας με την έναρξη της κατανάλωσης κρέατος με το τέλος της Σαρακοστής, τα ξημερώματα της Κυριακής του Πάσχα δεν προκαλεί κάποιο κίνδυνο στην υγεία του ανθρώπινου οργανισμού.

Οπως σχολιάζει ο καθηγητής, η κατανάλωση κρέατος συνδέεται κυρίως με την κατανάλωση ζωικής πρωτεΐνης. Στη νηστεία οι πρωτεΐνες ζωικής προέλευσης αντικαθίστανται από τις πρωτεΐνες φυτικής προέλευσης (π.χ. όσπρια, ξηροί καρποί, θαλασσινά εκτός από ψάρια).

Τα δύο αυτά είδη πρωτεϊνών παρουσιάζουν πολλές ομοιότητες αποτελούμενες από μια ποικιλία αμινοξέων. Η κατανάλωση κρέατος συνδέεται, επίσης, με την κατανάλωση ζωικού λίπους, το οποίο αντικαθίσταται με φυτικό λίπος (π.χ. ελαιόλαδο) κατά τη χριστιανική ορθόδοξη νηστεία (εκτός από την Τετάρτη και την Παρασκευή), εξηγεί.

Επίσης σύμφωνα με τον ίδιο το ζωικό και το φυτικό λίπος παρουσιάζουν πολλές ομοιότητες με τη διαφορά όμως ότι το ζωικό λίπος αποτελείται κυρίως από κορεσμένα λιπαρά οξέα που συνδέονται με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο. Αντιθέτως, το φυτικό λίπος (π.χ. ελαιόλαδο) περιέχει ακόρεστα λιπαρά οξέα που συνδέονται με μειωμένο καρδιαγγειακό κίνδυνο.

Επί της ουσίας, δεν προκαλείται κάποιο “σοκ” στον οργανισμό μας από την απότομη διακοπή της νηστείας και την έναρξη κατανάλωσης κρέατος, καταλήγει ο κ. Γιαγκίνης.

Η χριστιανική ορθόδοξη νηστεία υπερβαίνει τη στενή έννοια της νηστείας και του αποκλεισμού κάποιων τροφίμων και αποτελεί μέρος ενός γενικότερου τρόπου ζωής.

-Κάνεις αποτοξίνωση με τη νηστεία;

Ναι, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η χριστιανική ορθόδοξη νηστεία εμπεριέχει την έννοια της αποτοξίνωσης του ανθρώπινου οργανισμού από τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης, απαντά ο καθηγητής. Οπως επισημαίνει, η κατανάλωση των τροφίμων ζωικής προέλευσης συνδέεται κυρίως με το ζωικό λίπος που αποτελείται από κορεσμένα λιπαρά οξέα και τα οποία αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης μεταβολικών και καρδιαγγειακών νοσημάτων. Ωστόσο, τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης περιέχουν κάποια πολύ σημαντικά θρεπτικά συστατικά που δεν βρίσκονται σε επαρκείς ποσότητες στα τρόφιμα φυτικής προέλευσης. Κάποια από αυτά είναι ο σίδηρος υψηλής βιοδιαθεσιμότητας, η βιταμίνη Β12 και μερικά αμινοξέα που συναντάμε στο κόκκινο κρέας, τα ω-3 λιπαρά οξέα που συναντάμε στα ψάρια, καθώς και το ασβέστιο και η βιταμίνη D που βρίσκονται στα γαλακτοκομικά προϊόντα.

Η χριστιανική ορθόδοξη νηστεία υπερβαίνει τη στενή έννοια της νηστείας και του αποκλεισμού κάποιων τροφίμων σε τακτά χρονικά διαστήματα και αποτελεί μέρος ενός γενικότερου τρόπου ζωής που συνδυάζει την καλλιέργεια του πνεύματος και τον εξαγνισμό της ψυχής σε πλήρη αρμονία με τη φροντίδα του σώματος των πιστών. Αυτή η θεολογική προσέγγιση, αν και φαίνεται αρχικά πολύ θεωρητική, αποκτά και πρακτικά χαρακτηριστικά με βάση τα επιστημονικά ευρήματα της τελευταίας κυρίως δεκαετίας που αποδεικνύουν την άμεση σύνδεση του εγκεφάλου με το πεπτικό σύστημα του ανθρώπου, τονίζει ο κ. Γιαγκίνης.