Ελευθερία Τύπου: Στην 88η θέση η Ελλάδα - Στις τρεις χειρότερες της ΕΕ

Στην 88η θέση ‘ανέβηκε’ η Ελλάδα στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου, σύμφωνα με το World Press Freedom Index για το 2024 που συνέταξαν και δημοσίευσαν, σήμερα, Παγκόσμια Ημέρα για την Ελευθερία του Τύπου, οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (RSF).

Και μπορεί να φαίνεται ως μία χαρμόσυνη είδηση, μιας και ‘σκαρφαλώσαμε’ 19 θέσεις από την 107η που ήμασταν πέρυσι, ωστόσο, πρόκειται για μια ακόμη απογοητευτική και εξαιρετικά χαμηλή επίδοση.

Χαρακτηριστικά αναφέρεται πως, μαζί με την Ουγγαρία και τη Μάλτα, η χώρα μας κατατάσσεται στις τρεις χειρότερες σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση σε ό,τι αφορά την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και την πίεση που ασκείται σε αυτά από τα κυβερνώντα κόμματα.

H Ελλάδα στην 88η θέση του Παγκόσμιου Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF)

Συγκεκριμένα, στην έρευνα των RSF, αναφέρεται:

“Στη Δύση, παρά την υιοθέτηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση του πρώτου νόμου για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, του EMFA, και το γεγονός ότι τρεις ευρωπαϊκές χώρες – η Νορβηγία, η Δανία και η Σουηδία – εξακολουθούν να βρίσκονται στην κορυφή του Δείκτη, οι πολιτικοί προσπαθούν να μειώσουν το χώρο για την ανεξάρτητη δημοσιογραφία.

Στην πρώτη γραμμή αυτής της επικίνδυνης τάσης βρίσκονται ο φιλοκρεμλινικός πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν, και ο ομόλογός του στη Σλοβακία (29ος), Ρόμπερτ Φίκο. Η ελευθερία του Τύπου δοκιμάζεται από τα κυβερνώντα κόμματα στην Ουγγαρία (67η θέση), τη Μάλτα (73η θέση) και την Ελλάδα (88η θέση), τις τρεις χώρες της ΕΕ με τη χειρότερη κατάταξη. Η Ιταλία της Τζόρτζια Μελόνι (46η) έχει επίσης υποχωρήσει πέντε θέσεις”.

Οι κατατάξεις της Ελλάδας ανάμεσα στις 180 χώρες που εξετάστηκαν:

Συνολική αξιολόγηση – 88η θέση (από την 107η θέση)

• Στον πολιτικό δείκτη – 101η θέση (από την 100η το 2023)
• Στον οικονομικό δείκτη – 123η θέση (από την 134η το 2023)
• Στον νομικό δείκτη – 76η θέση (από την 92η το 2023)
• Στον κοινωνικό δείκτη – 120η θέση (από την 130η το 2023)
• Στον δείκτη ασφαλείας – 59η θέση (από την 91η το 2023)

Αναλυτικά η αξιολόγηση της χώρας μας από τους RSF:

Η ελευθερία του Τύπου έχει υποστεί συστημική κρίση από το 2021. Το σκάνδαλο των υποκλοπών δημοσιογράφων από την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ) δεν έχει ακόμη διαλευκανθεί, όπως και η υπόθεση της δολοφονίας του βετεράνου αστυνομικού ρεπόρτερ Γιώργου Καραϊβάζ το 2021. Οι αγωγές SLAPP είναι συχνές και ένας δημοσιογράφος καταδικάστηκε αυθαίρετα για διασπορά ψευδών ειδήσεων το 2023.

Τοπίο των μέσων ενημέρωσης

Η εμπιστοσύνη του κόσμου στα μέσα ενημέρωσης είναι από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη εδώ και πολλά χρόνια. Λίγοι μεγάλοι ιδιωτικοί όμιλοι συνυπάρχουν με εκατοντάδες ειδησεογραφικούς ιστότοπους, γεγονός που συμβάλλει στον έντονο κατακερματισμό του τοπίου των μέσων ενημέρωσης. Ομοίως, λίγοι επιχειρηματίες διευθύνουν τη συντριπτική πλειοψηφία των μέσων ενημέρωσης, ενώ παράλληλα εμπλέκονται σε άλλους επιχειρηματικούς τομείς. Ορισμένοι από αυτούς έχουν στενούς δεσμούς με την πολιτική ελίτ της χώρας, με αποτέλεσμα, ο Τύπος να είναι πολύ πολωμένος.

Πολιτικό πλαίσιο

Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος είναι υπεύθυνος για την εποπτεία των δημόσιων μέσων ενημέρωσης, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο τη συντακτική τους ανεξαρτησία. Η ρυθμιστική αρχή ραδιοτηλεόρασης, το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ), που κατηγορείται ως αργό και αναποτελεσματικό, δεν έχει αναθεωρηθεί σημαντικά ούτε από την τρέχουσα ούτε από την προηγούμενη κυβέρνηση. Η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ), η οποία εποπτεύεται από τον πρωθυπουργό, συμμετείχε στην παρακολούθηση δημοσιογράφων, πολλοί από τους οποίους έγιναν στόχος του κατασκοπευτικού λογισμικού Predator.

Νομικό πλαίσιο

Παρά τις συνταγματικές εγγυήσεις, η ελευθερία του Τύπου έχει αμφισβητηθεί σε νομοθετικό επίπεδο. Οι νέοι νόμοι που ψηφίστηκαν από το Κοινοβούλιο, με σκοπό την παροχή καλύτερης προστασίας των πολιτών έναντι της αυθαίρετης παρακολούθησης, ως απάντηση στο σκάνδαλο υποκλοπών Predatorgate, υπολείπονται των ευρωπαϊκών προτύπων. Ένα νέο νομοσχέδιο για τα μέσα ενημέρωσης οδήγησε στη δημιουργία μιας αμφιλεγόμενης επιτροπής δεοντολογίας. Χωρίς αδιάσειστα στοιχεία, ένας δημοσιογράφος καταδικάστηκε βάσει του ποινικού κώδικα για διασπορά ψευδών πληροφοριών, ενώ μια τροπολογία που ψηφίστηκε το 2023 αυξάνει τον κίνδυνο φυλάκισης δημοσιογράφων για συκοφαντία.

Οικονομικό πλαίσιο

Η οικονομική κρίση της τελευταίας δεκαετίας, σε συνδυασμό με τη μείωση του αναγνωστικού κοινού και των διαφημιστικών προϋπολογισμών, έθεσε υπό αμφισβήτηση τη μακροπρόθεσμη επιβίωση πολλών μέσων ενημέρωσης. Ο αντίκτυπος της νέας νομοθεσίας που αποσκοπεί στην αύξηση της διαφάνειας της ιδιοκτησίας και της χρηματοδότησης των μέσων ενημέρωσης μένει να φανεί.

Κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο

Οι εγκαταστάσεις ορισμένων μέσων ενημέρωσης δέχονται τακτικά επιθέσεις από ακροαριστερούς και ακροδεξιούς ακτιβιστές που τα θεωρούν ιδεολογικούς εχθρούς. Επιπλέον, οι γυναίκες δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν συχνά σεξισμό στο χώρο εργασίας.

Ασφάλεια

Η αστυνομία καταφεύγει τακτικά στη βία και σε αυθαίρετες απαγορεύσεις, για να παρεμποδίσει τη δημοσιογραφική κάλυψη των διαδηλώσεων και της προσφυγικής κρίσης στα ελληνικά νησιά. Δημοσιογράφοι έχουν πέσει θύματα σωματικών επιθέσεων κατά τη διάρκεια αθλητικών εκδηλώσεων και μπροστά από τα σπίτια τους.

Παρά τις συλλήψεις που έγιναν τον Απρίλιο του 2023, η δολοφονία του βετεράνου αστυνομικού ρεπόρτερ Γιώργου Καραϊβάζ, ο οποίος πυροβολήθηκε μέρα μεσημέρι μπροστά από το σπίτι του στην Αθήνα το 2021, δεν έχει ακόμη διαλευκανθεί.