Γιατί η τοξική οδηγική αρρενωπότητα προκαλεί θανατηφόρα τροχαία ατυχήματα

Πώς μια “macho” προσωπικότητα σχετίζεται με την επιθετική οδηγική συμπεριφορά.

Αυτό το κείμενο δεν είναι άλλο ένα debate για τις διαφορές στην οδηγική ικανότητα των δυο βιολογικών φύλων. Αφορά το λόγο που οι άνδρες νιώθουν ως προέκταση του ανδρισμού τους το αυτοκίνητο.

Γεγονός που βρέθηκε για πρώτη φορά στο επίκεντρο καμπάνιας για την οδική ασφάλεια.

Οι Γάλλοι είναι αυτοί που πρωτοπόρησαν, θέτοντας θέμα τοξικής οδηγικής αρρενωπότητας.

Όχι για να στιγματίσει, αλλά για να απενοχοποιήσει.

Σε όλα τα νήπια αρέσουν (αρχικά) τα αυτοκίνητα

Τα παιδιά καταλαβαίνουν πολύ γρήγορα το έμφυλο σχήμα και τα μικρά αγόρια ανακαλύπτουν μηνύματα, όπως ότι τα αρσενικά υποτίθεται ότι ενδιαφέρονται για αυτοκίνητα και φορτηγά.

Επιστήμονες έχουν ερευνήσει και έχουν ενημερώσει πως τα νήπια λατρεύουν ό,τι κινείται και κάνει θόρυβο. Όπως τα αυτοκίνητα ή τα τρένα ή -ακόμα περισσότερο- οι σειρήνες των οχημάτων έκτακτης ανάγκης.

Εξελικτικοί ψυχολόγοι έχουν ανακαλύψει ότι μεταξύ των άλλων πιθανών λόγων για αυτήν την εμμονή τους είναι το φύλο. Για την ακρίβεια, τα παιδιά με τεστοστερόνη γοητεύονται πιο συχνά.

Από την άλλη πλευρά, όπως λέει η ψυχολόγος παιδιών στο Τέξας, Stephanie Chapman “τα παιδιά καταλαβαίνουν πολύ γρήγορα το έμφυλο σχήμα και τα μικρά αγόρια ανακαλύπτουν μηνύματα, όπως ότι τα αρσενικά υποτίθεται ότι ενδιαφέρονται για αυτοκίνητα και φορτηγά. Έτσι, αρχίζουν να δείχνουν περισσότερο ενδιαφέρον για αυτά τα παιχνίδια γύρω στην ηλικία των 3 ετών”.

Γενικά, στα νήπια αρέσουν και τα παιχνίδια cause-and-effect (αιτία και αιτιατό), που τους μαθαίνουν πως όταν κάνουν ένα πράγμα, το παιχνίδι κάνει κάτι άλλο -πχ ένα θόρυβο. Κατηγορία στην οποία εμπίπτουν πολλά παιχνίδια αυτοκινήτων και φορτηγών.

Τα αυτοκίνητα πλασαρίστηκαν στην αρχή ως “σεξουαλικά αντικείμενα”

Από την κυκλοφορία των πρώτων αυτοκινήτων, το όχημα θεωρήθηκε σεξουαλικό αντικείμενο.

Κατά τη διάρκεια της συντηρητικής δεκαετίας του 1920, όταν τα αυτοκίνητα έγιναν δημοφιλή, οι νεαροί τα χρησιμοποιούσαν σαν υπνοδωμάτια όπου μπορούσαν να καλέσουν όποιον ήθελαν, χωρίς επίβλεψη -κάτι που υπήρχε στο σπίτι.

Μελέτες που ‘χουν γίνει αναφέρουν πως ήταν μια συναρπαστική, επικίνδυνη απόδραση από το περιβάλλον τους. Αυτή η συνθήκη ήταν στο πικ της έως το ‘50. Είχαν κυκλοφορήσει και σχετικές διαφημίσεις.

Μια από τις διαφημίσεις αυτοκινήτων, περασμένων δεκαετιών

Σύμφωνα με ορισμένους ψυχολόγους, οι κατασκευαστές αυτοκινήτων όχι μόνο διαφήμιζαν τα αυτοκίνητά τους ως σεξουαλικά αντικείμενα, αλλά -συνειδητά ή υποσυνείδητα- σχεδίαζαν “ό,τι θα πρόσφερε ιδανική συνθήκη για σεξ μέσα στο όχημα, όπως τα έκαναν πιο χαμηλά και μεγαλύτερα σε μήκος. Τα χαρακτήριζαν μάλιστα, ως αρσενικά φαλλικά σύμβολα”.

Οι διαφημίσεις αντανακλούσαν αυτήν την ιδέα, για να δελεάσουν, με φράσεις όπως “η ίδια η αρρενωπότητα κατασκευάζεται ως προϊόν διαθέσιμο προς κατανάλωση, αν κάποιος επιλέξει απλώς την κατάλληλη μάρκα”.

Όλο αυτό έγινε μέρος της λαϊκής κουλτούρας, με τις έμφυλες διαφημίσεις να τονίζουν πως στην πατριαρχική κοινωνία οι γυναίκες και οι άνδρες αναζητούσαν διαφορετικά την ευχαρίστηση.

Ανάλυση σε 1.900 τηλεοπτικές διαφημίσεις έδειξε πως λειτουργούσαν “ως ιδεολογικός μηχανισμός για την αναπαραγωγή της ταυτότητας φύλου μας”.

Πώς από τις έμφυλες διαφημίσεις φτάσαμε στη συσχέτιση του αυτοκινήτου με την αρρενωπότητα

Το 2000 προέκυψε η πρώτη έρευνα που ενημέρωνε πως η άκρως αρρενωπή κουλτούρα αυτοκινήτου που είχε αναπτυχθεί, επικεντρωνόταν στην ‘ανταγωνιστικότητα, την ελευθερία, τη συντροφικότητα, την επίδειξη, τις τεχνικές δεξιότητες, την ευελιξία, την ταχύτητα και την απόδοση’.

Η μελέτη που έγινε σε νεαρούς Αυστραλούς και δημοσιεύτηκε το 2018 έδειξε συσχέτιση μεταξύ της συμμόρφωσης με την παραδοσιακή αρρενωπότητα και της επικίνδυνης οδήγησης.

Συμφωνούσε με τα ευρήματα επιστημόνων από άλλες χώρες.

Για παράδειγμα, Γερμανοί είχαν ανακαλύψει πως μια “macho” προσωπικότητα σχετίζεται με την επιθετική οδηγική συμπεριφορά.

Μεταξύ των ανδρών οδηγών, αυτοί που σημείωσαν υψηλότερη βαθμολογία σε ένα μέτρο υπερ-αρρενωπότητας είχαν περισσότερες πιθανότητες να αναφέρουν επιθετική οδήγηση.

Επίσης, οι περισσότεροι φαλλοκράτες άντρες έδωσαν μεγαλύτερη σημασία στην ταχύτητα και τον σπορ χαρακτήρα ενός αυτοκινήτου και λιγότερη σημασία στα θέματα ασφάλειας, από ό,τι οι μη φαλλοκράτες.

Στη Γαλλία, έγινε γνωστό το 2018 πως οι οδηγοί μεγάλων μοτοσυκλετών που είχαν πολύ ψηλά των ανδρισμό τους, έπαιρναν περισσότερα ρίσκα και παραβίαζαν περισσότερο κανόνες οδικής ασφάλειας.

Μεταξύ των λόγων που αυξάνονταν οι επικίνδυνες συμπεριφορές νεαρών οδηγών (και άρα ο κίνδυνος τραυματισμού και σύγκρουσης) ήταν η προσέγγιση γυναικών.

Τι δείχνουν οι αριθμοί

Στην έκθεση που έκανε για το 2022 το Παρατηρητήριο της Οδικής Ασφάλειας της Ευρώπης ενημέρωσε πως το 76% όσων έχασαν τη ζωή τους στους δρόμους ήταν άνδρες.

Την περίοδο 2011-2020 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν στο 33%.

• Το 34% ήταν συνοδηγοί (το 22% οδηγοί, το 16% πεζοί, το 10% ποδηλάτες, το 8% οδηγοί βαρέος οχήματος και στο 6% που περισσεύει μπαίνουν όλα τα άλλα).
• Εκ του 22% των θυμάτων που ήταν γυναίκες, το 32% ήταν πεζές. Το δεύτερο μεγαλύτερο ποσοστό (26%) ήταν οδηγοί και το τρίτο (25%) συνεπιβάτες.
• Το ηλικιακό γκρουπ που είχε τις περισσότερες απώλειες και στα δυο φύλα, ήταν αυτό από 25 έως 64 χρόνων (μαζί είχαν το 56% των δυστυχημάτων).
• Το 60% όλων των θανατηφόρων συμβάντων κατεγράφησαν σε εργάσιμη, κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Οι χειρότερες περιοχές (βάσει των θανάτων ανά 1.000.000 κατοίκους) είναι η κεντρική και η ανατολική Ευρώπη.

Σχετική ανάλυση που έγινε στη Μεγάλη Βρετανία (με μελέτη των στοιχείων της τροχαίας), έδειξε πως το 2010, ένας άνδρας οδηγός είχε 2.2 φορές περισσότερες πιθανότητες να σκοτώσει ή να τραυματίσει έναν πεζό, από ότι μια γυναίκα οδηγό.

Το πρώτο εξάμηνο του 2021, οι πιθανότητες ήταν 2.8.

Χαρακτηριστικά, αναφέρθηκε πως “το 2020 και το πρώτο εξάμηνο του 2021, 4.363 άνδρες οδηγοί ενεπλάκησαν σε συγκρούσεις που τραυμάτισαν σοβαρά ή σκότωσαν πεζούς, σε σύγκριση με 1.473 γυναίκες οδηγούς”.

Φάνηκε και πως όταν οι άντρες είναι πίσω από το τιμόνι, οι πεζοί είναι επίσης πιο πιθανό να σκοτωθούν ή να τραυματιστούν σοβαρά -από ό,τι ελαφρά-, σε σύγκριση με όταν οδηγεί μια γυναίκα.

Συγκεκριμένα, στο 33% των δυστυχημάτων που αφορούσαν πεζό, το τιμόνι το κρατούσε άνδρας (το ποσοστό των γυναικών ήταν στο 28%).

Ένας στους 4 νεκρούς πεζούς είχε χτυπηθεί από βαν, φορτηγό ή λεωφορείο, οπότε έγινε η σύνδεση με το φύλο που οδηγεί πιο βαριά οχήματα.

Σε ανάλυση που έγινε στην Ισπανία, διαπιστώθηκε ότι οι άνδρες είχαν λάβει μεγαλύτερο αριθμό προστίμων, είχαν εμπλακεί σε περισσότερα ατυχήματα/δυστυχήματα και ήταν πιο επιρρεπείς στην παραβίαση των κανόνων ασφαλείας. Eίχαν και μεγαλύτερη συμμετοχή στην επικίνδυνη οδήγηση, από ό,τι οι γυναίκες.

Να δούμε τώρα, τι έχει να πει για όλα αυτά και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.

“Από νεαρή ηλικία, οι άνδρες είναι πιο πιθανό να εμπλακούν σε τροχαία ατυχήματα, από ό,τι οι γυναίκες. Περίπου τα 3/4 (73%) όλων των θανάτων από τροχαία συμβάντα συμβαίνουν σε νεαρούς άνδρες ηλικίας κάτω των 25 ετών, οι οποίοι έχουν σχεδόν 3 φορές περισσότερες πιθανότητες να σκοτωθούν σε τροχαίο ατύχημα, από ό,τι οι νεαρές γυναίκες”.

Η Γαλλία γίνεται η πρώτη χώρα που θέτει θέμα ‘τοξικής οδηγικής αρρενωπότητας’

Βάσει των στοιχείων στη Γαλλία, το 88% των ανθρώπων που σκοτώθηκαν στους δρόμους, ηλικίας από 18 έως 24 χρόνων, ήταν άνδρες, ενώ άνδρες ήταν και το 84% όσων προκάλεσαν τα τροχαία.

Η οδική ασφάλεια της Γαλλίας αποκάλυψε πως στους δρόμους της χώρας πεθαίνουν πολύ περισσότεροι άνδρες από ό,τι γυναίκες, είτε οδηγούν αυτοκίνητα, μοτοσυκλέτες και ποδήλατα, είτε περπατούν.

Εκ του συνόλου των τροχαίων δυστυχημάτων που έγιναν το 2022, 8 στα 10 θύματα ήταν άνδρες. Παρεμπιπτόντως, το ποσοστό αυτό (78%) είναι κοντά στο μέσο όρο που υπάρχει σε όλες τις χώρες της Ευρώπης.

Παρ’ όλα αυτά, οι Γάλλοι έγιναν οι πρώτοι που προέταξαν αυτό το στοιχείο στη νέα εκστρατεία ευαισθητοποίησης για την οδική ασφάλεια.

Για την ακρίβεια, όλο το σενάριο ‘πάτησε’ στο ρόλο της έμφυλης συμπεριφοράς πίσω από το τιμόνι.

Ο τίτλος της καμπάνιας είναι “Γίνε ο άντρας που θέλεις να γίνεις, γίνε ένας ζωντανός άνδρας”.

Εμφανίζονται άνδρες να είναι παρόντες στη γέννηση των παιδιών τους, όπως απεικονίζονται ευαίσθητη και σκεπτόμενοι, εν αντιθέσει με την ‘έκρηξη ανδρισμού’ των φαλλοκρατικών στερεοτύπων.

Μια φωνή ακούγεται να λέει “ταχύτητα, αλκοόλ, ναρκωτικά, κούραση… Να προσθέσουμε αρρενωπότητα;”, πριν ένας πατέρας πει στο γιο του “δεν χρειάζεται να ακολουθείς αυτό που περιμένει η κοινωνία από έναν άνδρα”.

Για πρώτη φορά, αναφέρθηκε ότι η τοξική αρρενωπότητα μπορεί να είναι εξίσου σημαντικός παράγοντας με την ταχύτητα, το αλκοόλ, τα ναρκωτικά και την κούραση, που συμβάλλουν στους θανάτους από τροχαία.

Βάσει των στοιχείων, το 88% των ανθρώπων που σκοτώθηκαν στους δρόμους, ηλικίας από 18 έως 24 χρόνων, ήταν άνδρες, ενώ άνδρες ήταν και το 84% όσων προκάλεσαν τα τροχαία. Επίσης, άνδρες ήταν και το 93% των μεθυσμένων οδηγών που ενεπλάκησαν σε ατύχημα.

Η διυπουργική εκπρόσωπος για την οδική ασφάλεια στη Γαλλία, Florence Guillaume διευκρίνισε ότι η εκστρατεία δεν έχει ως στόχο τον στιγματισμό ή το ‘κατηγορώ’ γενικά στους άνδρες. “Αυτό που θέλουμε είναι να ωθήσουμε τους ανθρώπους να επαναξιολογήσουν τη συμπεριφορά τους”.

Δεν φταις (μόνο) εσύ, φταίει (κυρίως) η κοινωνία

Όπως επισημαίνουν οι αρχές στη Γαλλία, οι αριθμοί των ανδρών που πεθαίνουν στους δρόμους είναι ένα σοβαρό ζήτημα.

Δεν σημαίνει πως όλοι οι άνδρες είναι κακοί οδηγοί.

Κατά τους καθ’ ύλην αρμοδίους στην γαλλική κυβέρνηση “αυτό που δείχνουν οι αριθμοί είναι πως όλοι θα ήταν χρήσιμο να εξετάσουμε βαθύτερα τις κοινωνικές συμπεριφορές που ανταποκρίνονται στις κοινωνικές απαιτήσεις.

Για παράδειγμα, την ανάληψη κινδύνων ή τις πιέσεις που ασκούνται σε ορισμένους άνδρες να δείξουν ότι μπορούσαν να οδηγήσουν πιο γρήγορα ή να γίνουν οι κυρίαρχοι του δρόμου”.

Ζητούμενο της καμπάνιας είναι να παροτρύνει τους άνδρες να αντισταθούν σε αυτήν την κοινωνική πίεση, με τον κοινωνιολόγο Alain Mergier να παρέχει στοιχεία της σχετικής μελέτης που είχε κάνει.

Είπε πως “είναι εντυπωσιακός ο τρόπος με τον οποίον ορισμένα στερεότυπα μεταφέρονται επίμονα από πατέρα σε γιο -συμπεριλαμβανομένου του αυτοκινήτου ως συμβολικού αντικειμένου αρρενωπότητας, ανδρικής ταυτότητας και ανδρείας.

Ήταν στοιχεία που δεν είχαν εξεταστεί ενδελεχώς και από ό,τι φαίνεται, έχουν εκτεταμένο αντίκτυπο στα ατυχήματα”.

Πρόσθεσε ότι ορισμένα αγόρια και άντρες διδάχτηκαν από την παιδική ηλικία ότι το αυτοκίνητο ήταν το σύμβολο του ανδρισμού τους, τον οποίον μπορούν να υπερασπιστούν μέσω της οδήγησης.

“Η πολιτιστική αντίληψη ότι τα αγόρια και οι άνδρες είναι από ένστικτο πολύ εξοικειωμένοι με τα αυτοκίνητα, μπορεί γρήγορα να οδηγήσει σε μια υπόθεση ότι οι άνδρες ενστικτωδώς ξέρουν να οδηγούν. Κάτι που μπορεί να έχει ως συνέπεια την υπερβολική αυτοπεποίθηση σε επικίνδυνες καταστάσεις”.

Μπορεί να οδηγήσει στην αίσθηση ότι ένας άνδρας πρέπει να αποδείξει τον εαυτό του με τον έλεγχο ενός οχήματος, μέσω της επιτάχυνσης ή το ‘σπάσιμο’ των ορίων ταχύτητας, ώστε να δείξει ότι είναι πραγματικός άνδρας.

Αισθάνονται πως πρέπει να υπερασπιστούν την αρρενωπότητα τους, ώστε να μη θεωρηθεί εύθραυστη ή ευάλωτη και για αυτό κάνουν υπερβολές.

Η εκστρατεία δεν στιγματίζει τους άνδρες, αλλά προτείνει μια άλλη εικόνα για την αρρενωπότητα, η οποία δεν έχει σχέση με τις αντιπαραθέσεις. Επικεντρώνεται στην ευαισθησία”.

Ζήτω η απελευθέρωση από το συσχετισμό της αρρενωπότητας με τον κίνδυνο

Στην ιστοσελίδα της Οδικής Ασφάλειας της κυβέρνησης στη Γαλλία τονίζεται ότι “είναι επείγον, στον τομέα της οδήγησης, να απελευθερωθούν οι άνδρες από τις κοινωνικές προσδοκίες που τους ενθαρρύνουν να συσχετίσουν τη ανδρεία με την ανάληψη κινδύνου.

Η έρευνα δείχνει ότι τα στερεότυπα, ξεκινώντας από εκείνο της αρρενωπότητας, αντικατοπτρίζονται εύκολα στο τιμόνι”.

Στις ενδεικτικές φράσεις ανήκουν

• το “πηγαίνω λίγο γρήγορα, αλλά έχω τον έλεγχο”,
• το “αυτό το προσπέρασμα ήταν λίγο επικίνδυνο, αλλά ήξερα ότι θα μπορούσα να το κάνω” και
• το “με ενοχλεί που θέλει να με προσπεράσει, δεν θα τον αφήσω” ή ακόμα και το “μην ανησυχείς, μόνο δυο ποτά έχω πιει”.

“Αυτά τα στερεότυπα συμβάλλουν στη διαιώνιση της ιδέας ότι οι άνδρες, σε αντίθεση με τις γυναίκες, έχουν μια μορφή φυσικής ικανότητας για οδήγηση.

Κατά τρομερή ειρωνεία, το αποτέλεσμα είναι να μετατρέπουν την υπερβολική ταχύτητα, το επικίνδυνο προσπέρασμα ή τη βεβαιότητα ότι ‘αντέχουν το αλκοόλ’ σε σημάδια μιας εντελώς ανδρικής ικανότητας.

Τα στατιστικά δείχνουν ότι αυτό δεν ισχύει.

Τι θα γινόταν αν το αληθινό θάρρος ήταν να μάθουν οι άνδρες πώς να αντιστέκονται στην κοινωνική πίεση, στο ομαδικό αποτέλεσμα, την επιθυμία να εντυπωσιάζει και τους ‘αγώνες’ για κυριαρχία, όταν διακυβεύεται η ασφάλεια όλων;

Αυτό είναι το νόημα της συγκεκριμένης εκστρατείας για την οδική ασφάλεια” που περιλαμβάνει σπάνιες και διακριτικές εικόνες που παρουσιάζονται στο ντοκιμαντέρ του Rémi Bezançon.

Ο σκηνοθέτης έκανε λήψεις στην αίθουσα τοκετού και στο μαιευτήριο, τις πρώτες στιγμές μεταξύ των πατεράδων με τους γιους τους.

Μια επαφή που συνοδεύεται από ένα κείμενο που διαβάζει ο ηθοποιός Pio Marmaï “ένα γλυκό μανιφέστο για να συνειδητοποιήσει κανείς τον εαυτό του, ώστε να ξεφύγει από τις στερεότυπες κατασκευές που είναι τόσο επικίνδυνες στο δρόμο. Δεν χρειάζεται να ακολουθείς αυτό που περιμένει ο κόσμος. Γίνε ο άνδρας που θέλεις να είσαι”.